2-masala
XX asrning dastlabki o‘n yilliklari jahon xalqlari uchun nihoyatda og’ir, tashvishli, inqiroz va buhronlarga boy yillar bo‘ldi. Dunyoning ayniqsa, Osiyoning ko‘pgina mamlakatlarida inqilobiy harakatlar yuz berdi. 1905-1907 yillarda yuz bergan inqilob nafaqat Rossiyaning markaziy hududlarida, balki Turkiston kabi mamlakatning chekka milliy hududlarida ham ishchilar va dehqonlar keng qatlamining ijtimoiy-siyosiy hayotida qiziqish uyg’otdi. 1905 yilda tarixda birinchi rus inqilobi deb nom olgan tarixiy jarayon yuz berdi. 1905 yil 9 (22) yanvarda Sankt -Peterburgda ruhoniy Georgiy Gapon boshchiligidagi ishchilarning tinch namoyishi podsho qo‘shinlari tomonidan o‘qqa tutilishi (96 kishi o'lgan va 333 kishi yaralangan) , undan 34 kishi vafot etdi), - natijasida inqilob yuzga kelgan edi.
Inqilobning sabablari:1) inqilobning asosiy sababi feodal-serflar saqlanib qolganligi, bu mamlakatning keyingi rivojlanishiga to'sqinlik qilgan; 2) hal qilinmagan ish masalasi; 3) milliy savol; 4) askarlar va dengizchilar uchun xizmatning qiyin sharoitlari; 5) ziyolilarning hukumatga qarshi munosabati; 6) Rus-yapon urushidagi mag'lubiyat.
Inqilobning asosiy maqsadi: 1) avtokratiyaning ag’arilishi va konstitutsiyaviy monarxiyaning o‘rnatilishi; 2) agrar va milliy muammolarni hal etish; 3) feudal sarqitlarini yo‘q qilish.
Inqilobning asosiy harakatlantiruvchi kuchlari: ishchilar, dehqonlar, mayda burjua. Ishchilar sinfi inqilob paytida faol pozitsiyani egalladi va kurashda turli vositalarni - namoyishlar, ish tashlashlar, qurolli qo‘zg’olonlardan foydalandi.
Inqilobning eng yuqori cho‘qqisi, 1905 yil oktyabr – dekabr 1905 yil kuz va qishda inqilobiy harakat o'zining avjiga chiqdi. Moskva bu vaqtda inqilobiy harakatlarning markaziga aylandi. Bu erda siyosiy ish tashlash boshlanib, u butun Rossiya siyosiy ish tashlashiga aylandi.
Nikolay II 1905 yil 17 oktabrda Manifestga imzo chekishga majbur bo‘ldi. “Davlat buyurtmasini takomillashtirish to‘g’risida”, unga muvofiq: 1) Davlat Dumasi chaqirilishi kerak edi; 2) mamlakat aholisi demokratik erkinliklar – so‘z, yig’ilish, matbuot, vijdon bilan ta’minlandi; 3) umumiy saylov huquqi joriy etildi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
