Sharq psixologiyasida shaxs muammosi

Vedalaming yakunlovchi qismi upanishadlardir. Upanishadalarda koinot bilan odam orasidagi o‘zaro aloqadorlik haqida bir talay falsafiy fikr-mulohazalar bayon etilgan. Xususan, olamdagi barcha hodisalar, voqealar, shu jumladan, shaxs xulq- atvori, xatti-harakati ham olam bilan bog'liq, doimo o'zgarib turadi. Olamdagi, odamdagi o'zgarishlarning asosida insonsiz vujud yotadi. Insonsiz vujud esa dunyoviy jon bilan individual jonning birligidan iborat. Dunyoviy jon nafaqat olamning, balki odamning ham ruhiy asosini tashkil etadi. Shuningdek, upanishadlarda jonning aylanma harakati, uning o‘lmasligi, abadiyligi haqidagi qarashlar ham bayon qilingan. Bunday qarashlarga muvofiq, odam hayoti doimo o‘zgarishda bo'lgan zanjirdan iborat, ya’ni bir tug'ilish holatidan qayta tug'ilish holatiga o‘tib turadi. Qayta tug‘ilish o'tgan zamondagi odam hayotining natijasi, yangi formadagi shaklidir, deb ta’kidlanadi. Qayta tug'ilish natijasida odam shaxsga aylanib boradi. Unda shaxsiy xislatlar, fazilatlar vujudga keladi.

Qadimgi yodgorlikda ta’kidlanishicha, kim yaxshi xulq-atvor, xatti-harakat egasi bo’lsa, savob ishlar qilsa, keyingi safar tug'ilganida braxman, kshatriy yoki vaysha bo'lib tug'iladi. Qadimgi hind Vedalarida shaxs tushunchasi «hammabop», barchaga xos «umumiylikni ifodalamasdan, balki o'zining kelib chiqishi va rivojlanish tarixiga ega bo'lgan ayrimlik, yakkalik ramzi sifatida ta’riflangan. Vedalarda ta’kidlanishicha, ayrim kishidagi hammaga xos, barchaga taalluqli fazilatlaming vujudga kelishiga sabab braxmanlardir. Braxmanlar tufayli odamda shaxsiy xislatlar, fazilatlar shakllangan. Chunki o'sha braxmanlar jamiki mavjudotning asosi, uning vujudga kelishi uchun dastlabki absolut substansiya vazifasini bajarar ekan. Vedalarda yozilishicha, bir butun yaxlit borliqning ayrim xususiyatlarini o'zida mujassamlashtirgan shaxs ikki yirik mohiyat:

Qadimgi yodgorlikda ta’kidlanishicha, kim yaxshi xulq-atvor, xatti-harakat egasi bo’lsa, savob ishlar qilsa, keyingi safar tug'ilganida braxman, kshatriy yoki vaysha bo'lib tug'iladi. Qadimgi hind Vedalarida shaxs tushunchasi «hammabop», barchaga xos «umumiylikni ifodalamasdan, balki o'zining kelib chiqishi va rivojlanish tarixiga ega bo'lgan ayrimlik, yakkalik ramzi sifatida ta’riflangan. Vedalarda ta’kidlanishicha, ayrim kishidagi hammaga xos, barchaga taalluqli fazilatlaming vujudga kelishiga sabab braxmanlardir. Braxmanlar tufayli odamda shaxsiy xislatlar, fazilatlar shakllangan. Chunki o'sha braxmanlar jamiki mavjudotning asosi, uning vujudga kelishi uchun dastlabki absolut substansiya vazifasini bajarar ekan. Vedalarda yozilishicha, bir butun yaxlit borliqning ayrim xususiyatlarini o'zida mujassamlashtirgan shaxs ikki yirik mohiyat: