Sharq psixologiyasida shaxs muammosi

Shaxs esa o‘sha tirik zotlarning o'ziga xos shakli, ko‘rinishidir. Hozirgi odamzot tanasining shakli jonning bir shaklli tanadan boshqa shaklli tanaga son-sanoqsiz marta ko‘chib o‘tishi natijasida sodir bo'lgan.

Shaxs esa o‘sha tirik zotlarning o'ziga xos shakli, ko‘rinishidir. Hozirgi odamzot tanasining shakli jonning bir shaklli tanadan boshqa shaklli tanaga son-sanoqsiz marta ko‘chib o‘tishi natijasida sodir bo'lgan.

Buddizm eramizdan avvalgi VI asrda Shimoliy Hindistonda vujudga keldi. Uning asoschisi Siddxartxi Gautama taxminan eramizdan avvalgi 623—544-yillarda yashagan. U Kapilovasta viloyati Shakya urug'i hukmdorining o'g'li bo'lib, 29 yoshida tarkidunyo qiladi. O'zining hayotiy mo'ljali qilib badxini (yo'l) tanlaydi. Ushbu ta’limot asta-sekinlik bilan kishilar qalbidan joy olaboshlaydi. Buddizm qoidalari, uning axloqiy prinsiplariga avval kishilar suhbatlarida, og'zaki aytishuvlarda amal qilingan bo'lsa, keyinchalik (taxminan yuz yillardan so'ng) yozma matnlarda rasmiylashtirildi. Buddaviy e’tiqodning asosida to'rtta haqiqat yotadi.

Budda — taxminan uyg‘onish, poklanish, dili ravshanlik degan ma’noni bildiradi. hodisa va voqealarga diqqat bilan qarash, hayotda to‘g‘ri yo‘l tanlash. Ushbu prinsiplarga asoslangan e’tiqod, buddizm ta’limotiga ko'ra, mustahkam e’tiqod bo'ladi. O‘z navbatida, bunday e’tiqodga asoslangan shaxs faoliyati samarali, xayrli ishlarga qaratiladi.

Budda — taxminan uyg‘onish, poklanish, dili ravshanlik degan ma’noni bildiradi. hodisa va voqealarga diqqat bilan qarash, hayotda to‘g‘ri yo‘l tanlash. Ushbu prinsiplarga asoslangan e’tiqod, buddizm ta’limotiga ko'ra, mustahkam e’tiqod bo'ladi. O‘z navbatida, bunday e’tiqodga asoslangan shaxs faoliyati samarali, xayrli ishlarga qaratiladi.

Qadimgi Hind falsafasining noortodoksal oqimiga mansub diniy-falsafiy maktablardan biri lokayatada ham shaxs borlig'i, moddiylik bilan ma’naviylik orasidagi o'zaro aloqadorlik muammolari haqida ajoyib fikr-mulohazalar bayon qilingan. Lokayata maktabiga eramizdan avvalgi birinchi ming yillik o'rtalarida yashagan Brixaspati asos solgan. Ushbu maktab tarafdorlarining fikriga ko'ra, olamning asosini to'rt element: suv, havo, yer va olov tashkil etadi. O'z navbatida, xuddi shu elementlar shaxs tanasida ham mavjud bo'ladi. Olam ham, odam ham o'sha elementlarning kombinatsiyasidan iborat bo'lib, ilohiy qudrat tomonidan yaratilmagan. Xudo haqidagi gap-so'zlar shunchaki bir afsonadir. Xudo, ruh, jamiyat, u dunyoda hayotning mavjudli- giga ishonish — bu yolg'onchilikdir. Har qanday organizm o'lgandan so'ng yana o'z substansiyasiga qaytadi, deyish bema’nilikdir. Shaxsning ongi nomoddiy narsa bo'lib, sezish orqali hosil bo'ladi.