Shavkat Sharipov, Odil Qo‘ysinov, Qumrinisa Abdullayeva

34-rasm. 
Frezarlar shakli: a – o‘tkir charxlangan tishli; b – pardozlovchi tish.
35-rasm. Frezaning asosiy 
burchaklari.
36-rasm.
Frezalashning asosiy turlari: 
a – silindrsimon; b – uchli.
Ishlov berilayotgan yuzaga nisbatan frezaning joylashishiga qarab 
frezalar silindrik va uchlilarga bo‘linadi (36-rasm). 
Freza o‘rnatish. Frezani o‘rnatish usuli avvalambor uning shakli va 
o‘lchamiga bog‘liq (37-rasm). Nasadkali frezalar qisqich moslamasiga 
joylashtiriladi, uchli frezalar esa bevosita shpindelning konus teshigiga, 
silindrsimon dumli frezalar patron yordamida shpindelning konus 
teshigiga o‘rnatiladi. Opravka 38-rasmda ko‘rsatilgan.
a)
b)
a)
b)

---

65
37-rasm. Frezalash stanogida zagotovkani o‘rnatish.
Frezani dastgohga o‘rnatish uchun opravka konusi shpindelning 
konusiga o‘rnatiladi (39-rasm, a). Keyin o‘rnatuvchi halqalar va freza 
ularning orasiga joylashtirilib gayka qotiriladi (39-rasm, b). Joylash-
tirilayotgan paytda frezaning kesim yo‘nalishi shpindelning aylanishiga 
to‘g‘ri kelishi kerak. Oxirida sirg‘a o‘rnatiladi (39-rasm, d).
38-rasm. Opravka: 
1 – konus; 2 – o‘rnatiluvchi halqa; 3 – freza; 4 – gayka.
39-rasm. 
Silindrik frezalarni o‘rnatish: a – opravkani joylash; 
b – o‘rnatuvchi halqalarni joylash; d – sirg‘ani o‘rnatish.
a) 
b) 
d) 
e) 
f) 
g) 
h) 
i) 
j) 
a) 
b) 
d) 
1
2 3
4
3 – Texnologiya 7-sinf.

---

66
Uchli konussimon dumli frezalar bevosita dastgohning konus teshikli 
shpindeliga o‘rnatiladi.
O‘tmas bo‘lib qolgan parma ish paytida o‘ziga xos ovoz chiqaradi. 
Parmaning uchini charxlash shakli uning kesish tezligiga ta’sir etadi. 
Maktab ustaxonalarida parmalarni charxlar yordamida o‘tkirlash lozim. 
Charxlagan paytda parmani qirqadigan tomoniga yaqin ushlash lozim, 
o‘ng qo‘l bilan esa orqa tomoni tutib turiladi. Parma 
ning qirqadigan 
uchini charxga tekkazib, asta-sekin buriladi va uchi kerakli burchak va 
shaklga keltiriladi. Parmani charxga shunday tekkizish kerakki, undan 
ko‘chirilayotgan metall qavati unchalik qalin bo‘lmasin. Parmaning 
qirqadigan uchlari, uzunasi va burchaklari bir xil bo‘lishi shart. 
Charxlangan parmaning to‘g‘riligi maxsus shablon bilan tekshiriladi.