Shavkat Sharipov, Odil Qo‘ysinov, Qumrinisa Abdullayeva

Tokarlik. Vint ochuvchi stanoklar.
Maktab ustaxonalarida TV–4, 
TV–26, TV–7 rusumli vint ochuvchi tokarlik stanoklari ishlatiladi. 
TV–6 rusumli dastgoh, TV–4 rusumli dastgohning mukammallashgan 
varianti bo‘lgani uchun biz TV–6 stanogini ko‘rib chiqamiz.
TV–6 vint ochuvchi stanoki, asosiy tokarlik ishlarini bajarish hamda 
silindr va konussimon yuzlarni ochish, qirqish, parmalash va burama 
kertik ochish uchun mo‘ljallangan. 40-rasmda vintqirqar tokarlik 
stanogining asosiy qismlari aks ettirilgan.
Oldingi markaz staninaning chap tomonida ikkita vint bilan qotiriladi.
Ish paytida uzatkich qutisida moy har doim kerakli miqdorda bo‘lishi 
shart. Orqa markaz ishlov berilayotgan detalning ikkinchi tomonini 
ushlab turish uchun xizmat qiladi.
Dastgoh himoyalash moslamasi bilan jihozlangan. Stanok keskich 
o‘rnatilgan qismi (support)da qirindidan himoyalovchi ekran o‘rnatilgan. 
Agar ekran tushirilmagan bo‘lsa, dastgoh elektroblok orqali o‘chib 
qoladi. Patron va planshayba elektroblok bilan jihozlangan.
Dastgohni yog‘lash uchun H–30A moyi ishlatiladi. Moy tepa 
qopqoqni ochib quyiladi. Stanina, support, orqa markaz, yuruvchi vint, 
yuruvchi vint podshipniklari va valiklar qo‘l bilan moylanadi.

---

67
Tokarlik keskichlari va ularni charxlash 
Keskich elementlari va burchaklari.
Keskichlar kallak va sterjendan 
iborat (41-rasm). Kallak – ishchi qism. Sterjen keskichni dastgoh keskich 
ushlagichiga qotirish uchun mo‘ljallangan. Keskichning old tomonidan 
chiqayotgan qirindi o‘tadi, orqa tomoni esa detalga qaratiladi. Oldingi va 
orqa yuzlarning kesishgan joyida keskichni qirqadigan uchi joylashgan. 
40-rasm. 
TV–6 vint ochish tokarlik stanogi:
1 – old tumba; 2 – boshqarish tugmalari; 3 – yuritish valigi va yuritish vintini ishga 
tushirish dastagi; 4 – uzatish kattaligi va rezba qadami kattaligini o‘rnatish dastagi; 
5 – uzatmalar qutisi; 6 – oldingi babka; 7 – uzatma yo‘nalishini o‘zgartirish dastagi; 
8 va 9 – shpindel aylanish chastotasini o‘rnatish dastagi; 10 – keskich kallagini 
o‘rnatish dastagi; 11 – ketingi babka pinolini o‘rnatish dastagi; 12 – ketingi babkani 
yo‘naltiruvchi staninaga o‘rnatish dastagi; 13 – ketingi babka; 14 – ketingi babka 
pinolini surish dastagi; 15 – supportning yuqori salazkalarini qo‘lda surish dastagi; 
16 – ko‘ndalang salazkalarni surish dastagi; 17 – reykali shesternyani ishga tushirish 
dastagi; 18 – stanina; 19 – yuritish vinti gaykasini ishga tushirish dastagi; 
20 – ko‘ndalang mexanik uzatmani ishga tushirish dastagi; 21 – qo‘lda bo‘ylama 
uzatish dastagi; 22 – orqa tumba; 23 – fartuk; 24 – support. 
6
5
4
3
2
1
14
15
16
17
18
19
20
21
7 8 9 10 11 12 13 
24 23
22

---

68
Asosiy qirqishni bosh qirquvchi uchi bajaradi. Keskichning cho‘qqisi – 
bu bosh va qo‘shimcha uchlarning kesishgan joyi (42-rasm).
Keskichning asosiy geometrik tavsiyalariga, qo‘shimcha burchaklar 
reja burchaklar va qirquvchi uchning qiyalik burchagi kiradi.