Shomaksudova, M. Israil \ oav da yozma matn. Nutq va munozara

7. Omonimiya quyida berilgan qaysi birliklar orasida voqe bo'lmaydi?
a) ikki so‘z orasida
b) ikki ibora va ikki tasviriy ifoda orasida
d) ikki qo'shimcha orasida
e) sanalgan barcha birliklar orasida omonimiya vujudga kelishi mumkin
8. Qaysi qatordagi juftliklar o ‘zaro sinonim bo‘la olmaydi?
a) adil-odil 
b) adolatli-odil 
d) adil-tik 
e) odil-adl
9. Quyidagi hodisalarning qaysi biri uchun shakiiy bir xillik xos?
a) ko'p ma’noli so'zlar uchun xos
b) omonimlarga xos
d) paronimlarga xos
e) A va В
10. Qaysi so'zlar o‘zaio paronim emas?
a) yuvindi - yuvundi
b) yoriq - yorug'
d)
charlamoq - chorlamoq
e) archish - artish
30

---

Mustaqil ta’lim uchun savollar
1. 
So'z va uning ma’nolari.
2. 
Leksik birliklaming ifoda va shakl munosabati.
3. 
So'zlaming ma’no ko‘chishi.
GLOSSARIY
0 ‘xbekcha
ruscha
inglizcha
ta ’rif
Lug'aviy
birliklar
лексические
единицы
Lexical units
so‘z v a iboralar (leksem a 
va 
frazemalar).
Leksik so’z
лексема
lexeme
leksik m azm u 
n 
1 i so;z (leksema) ...
G ram m atik
so1/.
грамматичес­
кое
вы раж ение
The
gram matical
w ord
leksik 
ma’nosi. 
, b o 'lm a g a n ,, 
gramm atik 
tnazmunVt
so ‘z.
Monoseniiya
моносемия
Monoscmy
bir m a’noiilik hodisasi
M etafora
метафора
M etaphor
predmetlar, hodisalar o‘rtasid ag i. 
nisbiy 
o'xshashlik 
asosida 
m a’ noning k o ‘ chirilishi
Sinonimik
qato r
синонимичес­
ки й ряд
Synonymy
bir 
m a’no 
an glads hi ga 
ko'ra 
gum hlangan 
sitionim 
so'zlar 
y ig ‘indisi
Sinekdoxa
синекдоха
Synecdoche
butunning nomi bilan qismning 
yoki 
absmcha, 
qismning nomi 
bilan butunning atalishi orqali yuz 
beradigan m a’noning ko‘chirilishi.
Dominant;)
дом инанта
Dominant
sinonimik 
qatordagi 
betaraf 
m a'noli so 'z
Omonomiya
омонимия
Homonymy
til birliklarim ng ifoda planidagi 
tenglik hodisasi
Tarqatma material:
“3x4” usulida ishlash
Tusliunchalar:
Leksema.
 
; 
. 
, .
So ‘z ma 'nosi.
Ma 'no ко ‘chishi.
Leksemalarning shakt va ma ’no munoscibdtiga ко ra turlari. 
So ‘zlaming uslubiy m a’nolari 
So ‘z qo 'Hash.
31

---

SARLAVHA: TURLARI, VAZIFALARI
1. Mavzu va sarlavha. Matn mazmuni va sarlavha mvmosabatining ifodalanish 
usullari.
2. Sarlavha va matn kompozitsiyasi. Sarlavha va matn boshlamasi (yoki 
tugallanmasi).
3. Sarlavha turlari.
4. Sarlavhalaming vazifalari.
Tayanch so'zlar: 
Sarlavha, 
sarlavha 
tanlash, sarlavha va matn, tag 
sarlavhalar, matn kompozitsiyasi, atash (nominativ), xabar berish (informativ), 
та 'lum qilish (reklama), sarlavha turlari.
Sarlavha. Sarlavha bilan ishlash. Sarlavha nima? Sarlavha o‘quvchiga ma’lum 
so'zlar orqali aniq ma’lumot beradi. Ya’na shuni aytish mumkinki, sarlavhalaming 
boshqa vazifalari ham bor: u o‘quvchini jahlini chiqarishi yoki uyg‘otishi (qiziqish 
uyg‘otishi), yo turli xil hazillar bilan ulami ko‘nglini ochishi mumkin.R
“Bugungi kun matbuotida sarlavhalar majmuimng har bir unsun (sarlavha, 
rukn, sarlavha sharhi)ni joylashtirish tartibi, tasvirlash usullari turli xil bo‘lib, 
tahririyatdan ijodiylikni, topqirlikni talab qiladi”. Gazetxon diqqatini berilgan 
materialga tortadigan unsur albatta sarlavhadir.
Sarlavha asaming, asar qismlanmng, boblarming nomi hisoblanadi. 
Shunday ekan, sarlavha va matn ham bir-biriga mos, ixcham, tushunarli boiishi 
kerak.
Sarlavhalar o‘ziga xos xususiyatlarga ega boigan hodisa sifatida yozma 
nutq taraqqiyoti jarayonini kuzatish uchun ham qimmatli manba boiib xizmat 
qilib kelganligi ayon. U yoki bu davrda keng tarqalgan sarlavhalar o‘z tarkibi, 
tuzilishi bilan o‘sha davr tili maromlarini aniq aks ettiradi va til tadrijida muhim 
o‘rin tutadi. Darhaqiqat, sarlavha tanlash va uni qollash san’ati tilimiz, 
adabiyotimiz tarixi davomida turlicha qollanilib kelgan. Misol uchun, XI asrda