Щзбекистон Республикаси Олий ва Щрта махсус таoлим вазирлиги

Munozarali savol: Proprioretseptorlar nima?
Diqqat qiling:
Proprioretseptorlar muskul, pay va bhimlarda bo’ladi. Organizmimiz va undagi ayrim organlarning turli harakatlarini va vaziyatini ana shu organlar yordami bilan sezamiz.
Munozarali savol: Interoretseptorlar nima?
Diqqat qiling:
Interoretseptorlar gavdamiz ichidagi organlar-me’da, ichak, jigar, o’pkada bo’ladi. Ovqat hazm qilish, nafas olish, qon aylanish organlari va shunga o’xshash ichki organlardagi protsesslar (qo’zg’alishlar) vujudga keltiradigan sezgilar shu retseptorlar yordami bilan bilinadi.
Sezgilar mo’iyatiga khra ob’ektiv olamning sub’ektiv siymosidir. Lekin sezgilarning ‘osil bhlishi uchun organizm moddiy o’o’zatuvchining tegishli ta’siriga berilishi kifoya qilmaydi, balki organizmning o’zi ‘am qandaydir ish bajarishi kerak bhladi. Bu ish yo fao’at ichki jarayonlardan, yoki tasho’i ish harakatlaridan iborat bhlishi mumkin. Lekin u ‘amisha bhlishi shart. Sezgilar muayyan payt davomida retseptorlarga ta’sir htkazayotgan o’o’zatuvchining o’ziga xos o’uvvatini nerv jarayonlari o’uvvatiga aylanish natijasida ‘osil bhladi.
Munozarali savol: O’o’zovchi nima?
Diqqat qiling:
Sezgi organiga ta’sir etib, sezgini vujudga keltiradigan har bir narsa (yoki hodisa) qo’zovchi deb ataladi, uning ta’siri esa qo’zg’alish deb yuritiladi.
Sezish protsessii quyidagicha ro’y beradi: 1) narsa yoki hodisalar sezgi organlariga (retseptorga) ta’sir etib, tegishli sezuvchi nervning chekka (periferik) uchlarini qo’zg’aydi; 2) shu erdan kelib chiqqan qo’zg’alish o’sha nervning o’tkazuvchi yo’li orqali bosh miya po’stining tegishli markaziy xujayralar sistemasiga o’tadi; 3) bu erda nerv qo’zg’alishi psixik hodisaga, ya’ni sezgiga aylanadi.
Munozarali savol: Sezuvchanlikning o’uyi absalyut chegarasi nima?
Diqqat qiling:
Bilinar-bilinmas sezgi ‘osil qiladigan o’o’zatuvchining eng kam kuchi sezuvchanlikning o’uyi absalyut chegarasi deb ataladi.
E’tibor bering:
Eng kam kuchga ega bhlgan va o’uyi chegaradagi o’o’zatuvchilar sezgi ‘osil qilmaydi va ular haqidagi signallarni bosh miya o’obiiga htkazmaydi. O’obio’ alo’ida barcha signallarni ushlab o’olgan ‘olda juda khp signallar orasidan fao’at ‘ayotiy faollarini idrok etadi va organizmni keraksiz ta’sirlardan xalos etadi.
Sezgilarning o’uyi chegarasi muayyan analizatorning mutloo’ sezuvchanligi darajasini belgilaydi. Mutloo’ sezuvchanlik bilan o’uyi chegara hrtasida teskari bolanish mavjud, o’uyi chegara hlchami qanchalik kichik bhlsa, muayyan analizatorning sezuvchanligi shunchalik yuksak bhladi.
Analizatorning mutloo’ sezuvchanligi sezgining fao’at o’uyi emas, balki yuo’ori chegarasi bilan kifoyalanadi.