Sitologiya va
Download 4.9 Mb. Pdf ko'rish
|
9-sinf biologiya darslik kitob
- Bu sahifa navigatsiya:
- 13 §. mitoxondriya, plastidalar, lizosomalar va sitoplazmaning boshqa organoidlari mitoxondriya
- Plastidalar
|
Golji majmuasi. Birinchi marta nerv hujayralari tarkibidan
topilgan. Hayvonlarning ko‘p hujayralarida yadro atrofida joylash- gan murakkab to‘r shaklida bo‘ladi. o‘simliklar va sodda hayvon- lar hujayralarida o‘roqsimon yoki tayoqchasimon ayrim tanacha- lardan iborat. elektron mikroskopda tekshirilganda golji majmuasi membranalar bilan chegaralangan va to‘p-to‘p (5–10 tadan) bo‘lib joylashgan yassilangan bo‘shliqlar, yirik vakuolalar va mayda pu- fakchalardan tuzilganligi aniqlangan. uning membranalari silliq tuzilgan. Golji majmuasi ko‘pgina muhim funksiyalarni bajaradi. endo- plazmatik to‘r membranalarida hosil bo‘lgan oqsillar, polisaxarid- lar, yog‘lar golji majmuasiga tashiladi. uning ichida bu birikmalar o‘zgarishga uchraydi va ajralishga tayyor shira sifatida o‘ralib, kerakli joylarga uzatiladi yoki hujayraning hayot faoliyati uchun foydalaniladi. Golji majmuasi faoliyati tufayli plazmatik membrana yangilanib turadi va o‘sib boradi. http:eduportal.uz 41 huJAYRA hAQIDAGI TA’LIMoT II Bo‘LIM 13 §. mitoxondriya, plastidalar, lizosomalar va sitoplazmaning boshqa organoidlari mitoxondriya (yunoncha “mitos” – ip va “xondro” – donador degan so‘zlardan olingan) bir va ko‘p hujayrali organizmlar ning barcha eukariot hujayralarida mavjud. Mitoxondriyalarning hayvon va o‘simlik olamida bunday keng tarqalishi ularni hujayrada mu- him ahamiyatga ega ekanligidan darak beradi. Mitoxondriyalar turli-tuman shakllarda: yumaloq, yassi, silindr- simon va hatto ipsimon ko‘rinishda ham uchraydi. ular 0,2 mkm dan 15–20 mkm kattalikka ega. Ipsimon shakllarning uzunligi 15– 20 mkm gacha boradi. Turli xil to‘qimalardagi mitoxondriya larning soni bir xil emas. ularning soni hujayraning funksional faolligiga bog‘liq. uchadigan qushlarning ko‘krak mushaklarida mitoxondri- yalar soni uchmaydigan qushlarga nisbatan juda ko‘p bo‘ladi. Mi- toxondriyalarda ikki qavat: tashqi va ichki membarana lar mavjud. Tashqi membrana silliq, ichkisi esa burmali bo‘lib, kristalar deb ataladi. kristalar membranasida juda ko‘p fermentlar joylashgan. ular energiya almashinuvida ishtirok etadi. Mito xondriyalar ya- rim avtonom organoid bo‘lib ularning membrana lararo bo‘shlig‘ida DNk, RNk va ribosomalar bo‘ladi. Mitoxondriya bo‘li nish yo‘li bi- lan ko‘payadi. Mitoxondriyalar bo‘linishidan oldin ularning DNksi ikki hissaga ortadi. Mitoxondriyalarning asosiy vazifasi energiya hosil qilish, ya’ni ATFni sintezlashdir. Plastidalar – o‘simlik hujayralarining organoidlari. ular anor- ganik moddalardan birlamchi uglevodlarni hosil qilishda ishtirok etadi. Plastidalarning uch xil turi mavjud: 1. Sitoplazma hujayrada qanday vazifalarni bajaradi? 2. organoidlar qanday turlarga ajratiladi? 3. endoplazmatik to‘r qanday xillarga bo‘linadi? 4. Ribosoma qanday tuzilishga ega? u qanday vazifani bajaradi? 5. Golji majmuasini tuzilishi va vazifalarini tushuntirib bering. http:eduportal.uz |
