Sitologiya va

Disaxaridlar. Ikkita monosaxariddan tashkil topgan birikma 
disaxaridlar deb ataladi. Bularga saxaroza (qand lavlagi shaka-
ri), maltoza (don shakari), laktoza (sut shakari) misol bo‘ladi. Disa-
xaridlardan biri shakar, ya’ni saxarozadir. Saxaroza bir molekula 
glukoza bilan bir molekula fruktozadan tuzilgan, sut shakari esa bir 
molekula glukoza bilan bir molekula galaktozadan tashkil topgan.
Polisaxaridlar.  Polisaxaridlar ichida eng ko‘p tarqalganlari 
kraxmal (o‘simliklarda), glikogen (hayvonlarda) va sellyulozadir. 
ularning monomeri glukoza hisoblanadi. Paxta tolasi deyarli toza 
sellyulozadan iborat.
uglevodlarning ahamiyati. uglevodlar tirik organizmlarda 
ikkita asosiy: qurilish va energetik vazifalarni bajaradi. Masalan, 
sellyuloza o‘simlik hujayrasining qobig‘larini hosil qilishda ishtirok 
etadi; murakkab tuzilishga ega bo‘lgan xitin moddasi ham ugle-
voddan iborat bo‘lib, hasharotlarni tashqi skeleti tarkibiga kiradi. 
Xitin zamburug‘ hujayrasi tarkibida ham uchraydi.
uglevodlar hujayraning asosiy energetik manbai hisoblana-
di. 1 gramm uglevod parchalanganda 17,6 kJ energiya ajralishi 
aniqlangan.
o‘simliklarda kraxmal, hayvonlarda glikogen zaxira modda si-
http:eduportal.uz

---

61
hAYoTIY JARAYoNLARNING kIMYoVIY ASoSLARI
III Bo‘LIM
fatida hujayralarda to‘planadi va bu moddalar ozuqa hamda ener-
giya zaxirasi vazifasini o‘taydi.
1.
2.
3.
4.
uglevodlar nomi nimadan kelib chiqqan?
hujayrada qanday uglevodlar bor?
uglevodlar qanday xillarga bo‘linadi?
uglevodlar organizmda qanday vazifalarni bajaradi?
1.
2.
3.
Monsaxaridlarni tuzilishi va o‘ziga xos xususiyatlarini 
tushuntirib bering.
Saxaroza nimalardan olinadi? 
Quyidagi misolni bajaring.
Agar 9- sinf o‘quvchisi bir kecha kunduzda 450 g uglevodga 
ehtiyoj sezsa, bu miqdordagi uglevodning parchalanishidan necha 
kJ va kkal energiya hosil bo‘ladi?