Sog’liqni saqlash iqtisodiyoti qo'llanma

I BOB. SOG’LIQNI SAQLASHNI IQTISODIY TAHLIL QILISH ASOSLARI

1.1. Sog'liqni saqlash iqtisodiyotining asosiy tushunchalari

Iqtisodiyotning ilmiy bilimlar sohasi sifatida kelib chiqishini qadimgi dunyo mutafakkirlari ta’limotlarida topish mumkin. “Iqtisodiyot” atamasi ilmiy muomalaga qadimgi yunon iqtisodiy tafakkuri vakillari Ksenofont (miloddan avvalgi 430–355) tomonidan kiritilgan bo‘lib, u “Iqtisodiyot” nomli asar yozgan.("Domostroy")."Iqtisodiyot" atamasi VI asrda paydo bo'lgan deb ishoniladi. Miloddan avvalgi e. Yunon shoiri Gespod ikki so'zni birlashtirgan: " oikos " (uy, uy) va " nomos " (qoidalar, men bilaman, qonun), bu so'zma-so'z "san'at, bilim, uy xo'jaligi qoidalari to'plami" degan ma'noni anglatadi. Jamiyatning iqtisodiy tuzilishini nazariy tushunishga urinishlar Platon (eramizdan avvalgi 428-348), Aristotel (miloddan avvalgi 384-322) asarlarida keltirilgan bo'lib, ular iqtisodiy jarayonlarni o'rgangan va birinchi marta iqtisodiy hodisalarni, jamiyatning iqtisodiy rivojlanish qonuniyatlarini tahlil qilgan. iqtisodiyotni mustaqil faoliyat sohasi sifatida ajratib ko‘rsatdi. Aristotel iqtisodni boylik haqidagi fan deb ta'kidlagan birinchi mutafakkirdir.

Iqtisodiyotning rivojlanish tarixi munosabatlar, ayirboshlash, ijtimoiy mehnat taqsimoti va bozor munosabatlarining rivojlanish tarixini o'z ichiga oladi. Iqtisodiyot odamlarning kundalik hayotining bir qismidir; odamlar iqtisodiy muhitda yashaydilar, doimiy ravishda iqtisodchilar tomonidan qo'llaniladigan atamalardan foydalanadilar (pul, narxlar, ish haqi, daromadlar, xarajatlar va boshqalar). "Iqtisodiyot" so'zi hammaga tanish, ammo shunga qaramay, ular unga teng bo'lmagan mazmunni qo'yishadi. Iqtisodiy nazariyaning rivojlanishi bilan aniqlovchi va rivojlantiruvchi ta'riflar paydo bo'ldi. Bugungi kunda iqtisodiyot odatda xarajatlarni kamaytirish, har qanday resurslarni sarflashda tejamkorlik deb tushuniladi. Umuman jamiyat uchun iqtisod bu jamiyatda turmush darajasini maksimal darajada oshirishga olib keladigan iqtisodiy resurslardan shunday foydalanishni anglatadi. Mashhur iqtisodchi P. Samuelsonning fikricha , iqtisod jamiyatning tanqis resurslardan qimmatbaho mahsulotlar ishlab chiqarish va ularni odamlar orasida taqsimlash uchun qanday foydalanishi haqidagi fandir.
"Iqtisodiyot" tushunchasining zamonaviy ma'nosikengroq ma'noga ega bo'lib, u o'zgardi, kengaytirildi va hozirda "iqtisod"ning bir nechta ta'riflari mavjud:

• 
  odamlar oʻrtasidagi ayirboshlash va pul muomalalari bilan bogʻliq faoliyat haqidagi fan;
  
• 
  odamlarning xulq-atvorini, ularning hayot kechirishini va moddiy ne'matlardan foydalanishni o'rganadigan ijtimoiy fan;
  
• 
  insoniyat iste'mol va ishlab chiqarish sohasidagi o'z vazifalarini qanday bajarayotgani haqidagi fan;
  
• 
  eng umumiy qonunlarni o'rganadigan fundamental fan
  

iqtisodiyotning ishlashi;

• 
  cheklangan resurslarni taqsimlash va pul orqali tovar ayirboshlash qoidalari, foyda va xarajatlar nisbatini optimallashtirish haqidagi fan;
  
• 
  jamiyat nima, qanday va kim uchun ishlab chiqarishni qanday hal qilishini o‘rganuvchi fandir.
  

Iqtisodiyot funktsiyalari:
−uslubiy - iqtisodiy jarayonlarni ma'lum usullar yordamida o'rganish;
−nazariy - jarayon va hodisalarning mohiyatini ochib berish;
−amaliy - iqtisodiyotni oqilona boshqarish tamoyillari va usullarini ishlab chiqish, iqtisodiy siyosatni ilmiy asoslash;
−prognostik - ijtimoiy rivojlanish prognozlari va istiqbollarini ishlab chiqish.
Iqtisodiyot fani: «Nima ishlab chiqarish kerak?», «Qanday ishlab chiqarish kerak?», «Ishlab chiqarilgan mahsulotdan qanday foydalanish kerak?», «Ishlab chiqarish va iste'mol o'rtasidagi muvozanatga qanday erishish mumkin?» degan savollarga javob berishga chaqiriladi.
Xuddi shu savollar sog'liqni saqlash iqtisodiyotiga ham tegishli.