Sotsiologiyaning fan sifatida vujudga kelishi va taraqqiyotini asosiy bosqichlari

Amaliyotning roli:
a) inson faoliyatida amaliyot integrativ (birlashtiruvchi) rolga ega.
b) amaliyot ijtimoiy xarakterga ega (intilishlarni o’z ichiga oladi).
v) amaliyot bilish mahsulidir (bir-biri bilan bog’liq).
g) inson amaliyoti gumanistik qadriyatlarga suyanadi.
d) amaliyot ijtimoiy-tarixiy xarakterga ega (o’zgarib, rivojlanib boradi) 
Amaliyotning o’ziga xos asosiy bedgilari:
- faqat insonga xos
- u moddiy-hissiy
- u o’zgartiruvchi, qayta quruvchi
- muayan maqsadga qaratilgan faoliyatdir. 
Ijtimoiy taraqqiyotidagi sotsial inqiloblar:
Ijtimoiyinqilob - (lot. O’zgarish) - jamiyat hayotida tub o’zgarish bo’lib, bu
o’zgarish umri tugagan eski ijtimoiy tuzumnin ag’darib tashlanishi va yangi
progressiv ijtimoiy tuzumning o’rnatilishini bildiradi.
Sotsial revolyutsiyaning asosiy masalasi - siyosiy hokimiyat masalasidir.
Inqilob sinflar kurashining oliy tipi sotsalistik revolyutsiyadir.
Sotsial islohat(reforma): (fran. qayta o’zgartirish) mavjud sotsial tuzumni
saqlab qolgan holda ijtimoiy taraqqiyotning biron tomonini qayta tuzish,
o’zgartirish, qayta qurishdir. 
Taraqqiyot yo’li dunyo mamlakatlarida:
1. Tadrijiy (evolyutsion) - (eng ishonchli yo’l, lekin uzoq): AQSH, Angliya
2. Inqilobiy (revolyutsion) yo’l (Pol Sha, Rum, Chexiya, sSSR va boshqa
sotsialistik , mamlakatlar.)
3. " Shok terapiya" –yo’li (hozir: Pol Sha, Chexiya , Bolgariya,va boshqa
sotsialistik , mamlakatlar.)
4. Islohot yo’li - (Germaniya, Jan. Koreya, Gonkong, Tailand, singapur,
Turkiya).
O’zbekiston ham islohat yo’lini tanladi.
(Jan.Koreyada islohotlar 4 bosqichda: amalga oshgan: 1) 1946-1961, 2) 1962-
1975, 3) 1976-1981, 4) 1982-1991 yy.)
Demak;
1. Evolyutsiya - (lot. kengayib borish) - asta-sekinlik bilan bo’ladigan
miqdor vazifa o’zgarishi. Bunda har bir ob’yektning yangi holati ilgarigi holatiga
nisbatan yuqoridarajada bo’ladi. Evolyutsion ta‘limotga ko’ra (biologiyada)
organik dunyo tarixiy taraqqiyoti umumiy qonuniyatlari haqida bilim beradi.
Uning asosini Darvinizm evolyutsiyasi-nazariyasi tashkil etadi. Bugungi kunda
Evolyutsion yo’li bilan rivojlangan mamlakat qurgan: AQSH, Angliya, Fransiya,
Buyuk Britaniya, Kanada va boshqa.