Soyibjon tillaboyev, akbar zamonov

Qoraqalpoqlarning mashg‘ulotlari ...
Qoraqalpoqlarda dehqonchilik ...
X
Qoraqalpoqlarda
urug‘chilik
va qabilaviy
munosabatlar
IX asrda ham qoraqalpoqlarning ayrim ovullari- da urug‘ munosabatlari mustahkam tarzda davom etdi. Xitoy-qipchoq, mangMt va kenagas qabilalari tarkibidagi urugMar «o‘n to‘rt urug‘» - aris (urug‘) birlashmasini tashkil qilgan. Arislar orasida eng yirigi o‘n to‘rt urug‘ boMsa, harbiy kuch borasida ikkinchi o‘rinda shul- luk va joungurni birlashtirgan aris-qo‘ng‘irotlar turar edi. Ularda yer-suv mulki, chorva mahsulotlari urug‘niki deb hisoblansa-da, urug‘ oqsoqol- lari, ruhoniylar va biylarning ulushi katta miqdomi tashkil qilgan. Bu hoi XIX asr ikkinchi yarmida tabaqalanish jarayonining kuchayishini yanada tezlashtirdi.
Q


Qoraqalpoq o‘tovi

oraqalpoq urugMarini boshqarish biy va uning oqsoqollari qoMida boMgan. Urug‘ biylarini Xiva xonlari tayinlar va mansabga tayinlanganli- gini tasdiqlovchi yorliq berar edi.
Biylar qo‘l ostidagi urug‘ a’zosini jazolar, loyiq deb bilgan odamlariga tortiq va hadyalar in’om qilardi. Xiva xonining ishonchini qozongan biylar­ning vakolatlari yanada kengaytirilib, ularga alohida muruvvat ko‘rsatilgan.
XIX asrning ikkinchi yarmida bu- tun qoraqalpoq urug‘larini boshqa­rish, soliqlarni undirish, harbiy xiz- matni oMash majburiyatlariga doir ishlarni tartibga solish maqsadida bek- larbegi lavozimi tayin etilgan. Ayrim tnma.n1a.mi idora qilish uchun esa xon o‘zining qarindosh-umgMari va ishonchli odamlarini qoraqalpoqlar yashayotgan quyi Amudaryo va Orolbo‘yi hududlariga jo‘natib turgan. Islom dini asoslarini qoraqalpoq xalqi orasida mustahkamlash, yoshlarini Xiva madrasalariga jo‘natib turish uchun Xivadan musulmon ruhoniylari
Q
ham jo‘natilgan.