So’z boshi elektr uskunalarini ekspluatasiya qilishda xavfsizlik texnikasi qoidalarni davlat tilidagi 1 nashri Energoatom nashriyoti tomonidan 1987 yilda nashr etilgan rus tilidagi nusxasi, amaldagi rahbariy

 
3.2. ISH BAJARISH TARTIBI 
3.2.1. Ishlab turgan elektr uskunada bajariladigan ishlar naryad bilan olib borilishi 
kerak. Naryad nusxasi va uni to’ldirishga oid ko’rsatma 5-ilovada ko’rsatilgan. 
Ushbu Qoidada ko’rsatilgan hollarda ishni farmoyish asosida bajarishga ruxsat beriladi, 
3.2.2. Uzboshimchalik bilan ishlash hamda naryad yoki farmoyishda ko’rsatilgandan 
ortiq ish bajarish, ish joyini va ish hajmini kengaytirish man qilinadi. 
3.2.3. Naryad bilan ish qilinayotgan elektr uskunada har qanday boshqa ishni olib 
borish, naryad bilan ish olnb borayotgan shaxs yoki ushbu naryadni byegan shaxs bilan 
kelishilgan holda bajarilishi lozim. 
Kelishuv, ish joyini tayyorlashdan oldin, naryadda (2-jadval yonida) «Kelishildi» degan 
so’z yozilib, kelishilgan shaxs imzosi bilan rasmiylashtiriladi. 
3.2.4. 1000 V kuchlaniщdan yuqori bo’lgan elektr uskunasini hamda kuchlanishidan 
qatiy nazar havo elektr uzatish tarmog’ini to’liq (joriy) ta’mirlash texnologik karta yoki 
ish bajarish loyihasi bilan bajarilishi shart. 
* Elektr uskunaning tok o’tkazuvchi qismini to’siщddgi talablar «Elektr uskunalarinnng 
tuzilish qondalarinnng 4.2.26 bandida keltirilgan. (Moskva, Energoatom nashrnyoti, 6 
nashr, 1985 yil). 

---

3.2.5. Elektrostansiya va podstansiyalarning 1000V kuchlanishgacha bo’lgan elektr 
uskunalari va kabel elektr uzatish tarmog’ida kuchlanish ostida ish bajarilayotganda 
quyidagilarni bajarish kerak: 
ish joyiga yaqin joylashgan kuchlanish osgadagi bexosdan tegib ketish ehtimoli bo’lgan 
elektr uskunani to’sish; 
dielektrik kalishda, bo’lmasa izolyasiyalangan taxtachada yoki dielektrik gilamchada 
turib ishlash; 
izolyasiyalangan dastakli asboblar yordamida (otvertkada bundan tashqari sterjeni ham 
izolyasiyalangan bo’lishi kerak) ishlash
g
mabodo bunday asbob bo’lmasa, dielektrik 
qo’lqopdan foydalanish zarur, 
Engi kalta yoki engi shimarilgan kiyimda ishlash, shuningdek pichoq, arra, egov, 
metalli metr va boshqa shunga o’xshash asboblardan foydalanish man qilinadi. 
3.2.6. Agar elektr uskuna ichida egilib ishlayotgan shaxs qaddini rostlaganda, elektr 
uskunani tok o’tkazuvchn qismi bilan shaxs orasidagi masofa 3.1. — jadvalda 
ko’rsatilgan masofadan kam bo’ladigan bo’lsa, bunday holatda ishlash man qilinadi. 
6-110 kV kuchlanishli elektrostansiya va podstansiyalarning elektr uskunasidagi 
tusiqsiz tok o’tkazuvchi qismi, ishlayotan shaxsning orqa yoki ikki yon tomonida 
joylashgan holatlarida ish bajarishi man qilinadi. 
3.2.7. Kuchlanish ostida bo’lgan uskuna izolyatorlariga himoya vositasisiz tegish man 
qilinadi. 
3.2.8. Havo elektr uzatish va aloqd tarmog’ini kuchlanish ostidagi qismini (simlar, 
trosslarni) ulash yoki kesishdan oldin ularning potensiallarini teng-lashtirish kerak. 
Qismlar potensialini tenglashtirish esa, ularni (kesilishi kerak bo’lgan joyning ikkala 
tarafini) bir-biriga sim orqali ulash yoki bo’linishi kerak bo’lgan qismining ikkala 
tomonini alohida-alohida yega ulab, so’ngra ularni har birini umumiy bir yega ulagich 
uskunasiga ulash kerak. 
3.2.9. Elektr himoya vositasidan foydalanib (izolyasiyalangan shtanga va ombirdan, 
o’lchov shtangasi va ombirdan, kuchlanishni o’lchovchi asboblar bilan) ishlaganda 
xodimning shu himoya vositalarini izolyasiyalangan qismi uzunligidan boshlab, to 
elektr uskunaning kuchlanish ostida bo’lgan tok o’tkazuvchi qismigacha bo’lgan 
masofagacha yaqinlashishga ruxsat etiladi. 
3.2.10. Ochiq taqsimlovchi elektr uskuna va havo elektr uzatish tarmog’nni 
kesishishgan oralig’ida kuchlanish ostada bo’lgan simdan pasgda joylashgan sim (tros) 
va unga taalluqli izolyator va armaturalarni almashtirishda, yuqorida joylashgan 
kuchlanish osgida bo’lgan simga, almashtirish uchun mo’ljallangan simni siltab 
tortganda, tegib ketmasligi uchun ushbu o’zgartirilayottan sim ustiga o’simlik yoki 
sintetik toladan tuqilgan arqon tashlanadi.. 
Kesishgan oraliqda joylashgan simning ikki yerdan ikkala tarafga arqon tashlab, uning 
uchlarini langar, inshoot poydevori yoki boshka joyga tortib mahkamlash kerak. Simni 
(trosni) ko’tarish asga-sekin bir me’yorda bo’lishi kerak, 
3.2.11. Podstansiya va elektr uzatish tarmokdarida kuchlanish osgidagi simlardan 
(troslardan) yuqorida joylashgan simlar (troslar) va ularga taalluqli izolyator va 
armaturada ishlash korxona rahbariyati tasdiqlagan ish bajarish loyihasi bo’yicha olib 
borilishi kerak, Ish bajarish loyihasida simni osilib tushib ketmasligi chorasi hamda 
ishlab turgan elektr uzatish tarmog’i ta’sirida hosil bo’lgan kuchlanishga qarshi himoya
* Ishni xavfsiz bajarishga javobgar shaxslar (4 — bo’limga qaralsin), 

---

choralari ko’zda tutiliish kerak. 
Bunday ishlarni bajarishda kesishgan oraliqda joylashgan simdan kuchlanishni 
olmasdan turib sim (tros) almashtirish man qilinadi. 
3.2.12. Xodim doimo shuni esda tutishi kerakki, agar elektr uskunada kuchlanish 
tusatdan yuq bo’lib qolsa, ogohlantirmasdan unga yana kuchlanish berilishi mumkin, 
3.2.13. Qorong’i tushgan paytda ish olib berilayotgan joy, yo’lkalar, u yega borish yuli 
va ish joyi yorrggilgan bo’lishi kerak. 
YOritilish darajasi bir xil bo’lib ishchi ko’zini tindirmasligi kerak. YOritilmagan joyda 
ishlash man qilinadi, 
3.2.14. Momaqaldiroq paytida havo elektr uzatish tarmog’i, havo aloqa tarmogi, ochiq 
va yopiq taqsimlovchi elektr uskunalaridan chiqqan elektr uzatish tar-mog’ida va elektr 
tarmog’idagi ajratgichda, havo elektr tarmog’iga ulangan kabelda, hamda. aloqa 
apparatlari joylashgan xonann aloqa liniyasi kirgan qismida va antenna-stun joylashgan 
inshortlardagi barcha ishlar to’xtatilishi kerak, 
3.2.15. Elektrostansiya va podstansiyani ishlab turgan elektr uskuna joylashgan binosida 
(boshqarish uskunasi, rele himoyasi va sh. o’. uskunalar joylashgan binodan tashqari), 
yopiq taqsimlovchi elektr uskuna ochiq taqsimlovchi elektr uskuna, quduq er osti yuli 
va. xandaklarda ishlovchi barcha iщchilar hamda havo elektr uzatish tarmog’ida xizmat 
qiluvchi va joriy ta’mirlovchi barcha xodimlar himoya kaskasidan (dubulg’adak) 
foydalanishi lozim. 
3.2.16. Kompressor (bosqon) va havo yiguvchi, akkumulyator batareyasi va 
zaryadlovchi uskunalarga xizmat qiluvchi xodim elektr xavfsizligi bo’yicha III 
gruppaga ega bo’llshi kerak. 
3.2.17. Boshqarish pgchitida va taqsimlovchi elektr uskukalarida joylashgan 
schetchiklarning va boshqa o’lchov asbob ko’rsatkichlarini korxona yoki boshqa 
tashkilot xodimi* (xizmat safariga kelgan xodimning huquqidan foydalangan kabi) 
yakka o’zi navbatchi ruxsati bilan yozib olishi mumkin. Agar elektr usku-nada 
navbatchi bo’lsa bu xodim elektr xavfsizligi bo’yicha II gruppaga, navbatchisiz elektr 
uskunada esa SH Gruppaga ega bo’lishi kerak. 
3.2.18. Er kovlash va tekislash ishlarini bajarishda SNiP 1114-80 «Qurilishda texnika 
xavfsizligi» (9-bo’lim) talabiga rioya qilish zarur.