«старость и настоящее время: текущая ситуация, тенденции развития и предстоящие проблемы»

“Keksalik va hozirgi zamon: mavjud holat, rivojlanish tendensiyalari va istiqboldagi muammolar” 
mavzusidagi respublika ilmiy-amaliy konferensiya materiallari to‘plami
161
turli bosqichlarida inson turli xil ijtimoiy rollarni bajaradi - bola, talaba, xodim, ota-
ona, bobo-buvi. Bolalik, o‘smirlik va o‘spirinlik - bu shogirdlik, jamiyat me’yorlari 
va qadriyatlarini o‘zlashtirish davrlari. 
Yetuklik davri, normalar va qadriyatlar individual imkoniyatlarga muvofiq imkon 
qadar to‘liq o‘zlashtiriladi. Keksalik davrida shaxs ijtimoiy tuzilmalarni o‘zlashtirish 
jarayonidan orqada qoladi. Oila avlodlararo munosabatlar tizimining asosiy bir 
qismidir. U bir qator muhim ijtimoiy vazifalarni bajaradi:
• tarbiyaviy (yosh avlodni ijtimoiylashtirish);
• ruhiy muloqot vazifasi;
• ijtimoiy maqom (oila a’zolariga ma’lum ijtimoiy maqom beradi);
• dam olish (qiziqishlarni o‘zaro boyitish);
• hissiy (psixologik himoya, hissiy yordam olish).
66
Avlodlararo o‘zaro munosabatlar hech qachon mutlaqo teng bo‘lmasligi mumkin, 
nosimmetrik ko‘rinishda bo‘ladi. Katta avlod vakillari yoshlarga ta’lim va ma’lumot 
berishadi, o‘tmishdan meros bo‘lib kelgan madaniyat bilan tanishtiradilar va keyinchalik 
bu merosni berishadi. 
Avlodlararo munosabatlar qarigan ota-onalar, voyaga еtgan bolalar, nevaralar 
va hatto chevaralar o‘rtasidagi munosabatlar zanjirini anglatadi. Har bir oila a’zosi 
o‘rtasida ma’lum bir o‘zaro munosabatlar mavjud bo‘lib, u har bir avlodga foyda 
keltiradi. Misol uchun, keksalar har xil tajribalarga to‘la hayot kechirdilar va o‘zlarining 
katta yoshli bolalari va nabiralariga boy bilim va yordam berishlari mumkin. Ayni 
paytda, katta yoshli bolalar ko‘pincha sog‘lig‘i yoki harakatchanligi tufayli ota-
onalariga yordam berishadi va shu bilan birga o‘zlarining kichik bolalarini qo‘llab-
quvvatlaydilar. Nihoyat, eng yosh avlod mehr, baxt keltiradi va ko‘pincha zamonaviy 
texnologiya bilan bog‘liq vazifalarni bajarishda yordam bera oladi - o‘smirning yangi 
uyali telefon yoki masofadan boshqarish pultini qanchalik tez topishini ko‘rganmisiz? 
Ushbu avlodlararo munosabatlar oilaning har bir a’zosi o‘rtasida sevgi, g‘amxo‘rlik 
va qo‘llab-quvvatlashning namunasini qanday namoyon etishini ko‘rish oson. Bolalar 
va o‘smirlar o‘zlarining kundalik hayotlarida rivojlangan ijtimoiy ko‘nikmalar va 
barqarorlikni ko‘rishadi, bu ularga maktabda yaxshi o‘qishga va salbiy ta’sirlardan 
qochishga yordam beradi. Xuddi shunday, o‘z farzandlari va nabiralari bilan yaqin 
bo‘lgan keksalar ko‘pincha sog‘lomroq, kamroq yolg‘iz va atrofdagi dunyoga ko‘proq 
aralashadilar. 
Xuddi shu imtiyozlar qarindosh bo‘lmagan avlodlarga ham tegishli. Boshqalar 
bilan avlodlar o‘rtasidagi do‘stlik o‘sib borishi hayotga o‘ziga xos nuqtai nazarni 
66
Голод С.И. Семья и брак: историко-социологический анализ. – Санкт-Петербург, 1998. – с.112

---