«старость и настоящее время: текущая ситуация, тенденции развития и предстоящие проблемы»

“Keksalik va hozirgi zamon: mavjud holat, rivojlanish tendensiyalari va istiqboldagi muammolar” 
mavzusidagi respublika ilmiy-amaliy konferensiya materiallari to‘plami
121
hayoliy davlati aholisining soni bo‘yicha tez orada Indoneziyadan o‘tib ketishini ham 
taxmin qilish mumkin bo‘lar edi. Bu raqamlar migratsiyaning yanada globallashib, 
ko‘lami ortib borayotganligidan dalolat berib turibdi. Ko‘lamning keskin ortib borishi 
esa migratsiyaning zamonaviy tendensiyalari shakllanishi olib keldi.
Ikkinchi tomondan esa tibbiyotning taraqqiyoti insonlarning turli kasalliklarga 
davo topishi, inson umrining uzayishiga olib kelmoqda. Jahon sog‘liqni saqlash 
tashkilotining ma’lumotlariga ko‘ra, 2050-yilga kelib keksa avlodning 80 foizi past 
yoki o‘rta darajada iqtisodiy rivojlanayotgan mamlakatlarda yashashadi. 2015-yildan 
2050-yilga qadar dunyo bo‘yicha 60 yosh va undan katta yoshdagi aholining ulushi 
12 foizdan 22 foizgacha еtadi
44
. Bu esa mazkur davlatlarning ijtimoiy himoya va 
sog‘liqni saqlash tizimlari uchun qo‘shimcha bosim bo‘lishi kutilmoqda. Azal-azaldan 
aholining umumiy sonida 5 yoshgacha bo‘lgan bolalarning ulushi 60 yoshdan katta 
aholiga nisbatan ko‘pchilikni tashkil etgan bo‘lsada, 2020-yilga kelib bu ko‘rsatkichlar 
o‘rin almashdi. Umuman olganda keksalar sonining ortib borishiga quyidagi omillarni 
sabab sifatida ko‘rsatishimiz mumkin:
– insonlarning hayotida farovonlikning oshishi;
– oziq-ovqatlarning sifat o‘zgarishi va yaxshilanishi;
– sanitariya-gigiyena sharoitlarining yaxshilanishi;
– tibbiy yordam sifatining oshishi
45
;
– nisbatan global tinchlik qaror topishi va boshqalar.
Aholi migratsiyasi va keksalik fenomenlarining dialektik ta’sirlashuvini turli 
rakursda kuzatish mumkin. Masalan, ba’zi davlatlardan keksa yoshdagi insonlarning 
migratsiyasi ularning hayotidagi o‘zgarishlari, nafaqaga chiqish, o‘zi uchun qulay 
yashash joyiga o‘tish ko‘rinishida sodir bo‘ladi. Ba’zi mamlakatlar esa keksa avlodning 
migratsiyasini rag‘batlantirishga harakat qiladi. Bunday fenomenal jarayonni Isroil 
tajribasida ko‘rishimiz mumkin. Isroil butun dunyodagi yahudiylarni o‘z hududiga 
chorlashi barobarida keksa yoshdagi immigrant yahudiylar uchun ham shart-sharoitlar 
yaratishga harakat qiladi. Jumladan, Isroilga qaytgan keksa repatriantlar uchun 
“Absorbsiya savati” deb nomlangan imtiyozlar paketi taqdim etilib, uning tarkibida 
turli maqsadlar uchun subsidiyalar joylashtiriladi. Qolaversa, 1989-yil 1-sentabrdan 
keyin qaytgan keksa immigrantlarga kvartira ijarasi uchun yordam berish ham yo‘lga 
qo‘yilgan
46
. Bu orqali Isroil o‘zining ijtimoiy siyosatini namoyon qilib, har bir yahudiy, 
yoshidan qat’iy nazar Isroilga qaytsa, davlat himoyasida bo‘lishi mumkinligini 
ko‘rsatadi.
44
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/ageing-and-health#:~:text=At%20this%20time%20
the%20share,2050%20to%20reach%20426%20million
. 
45
Балабанова Г. Г. Старение населения как следствие демографического перехода //Актуальные 
проблемы экономического развития. – 2020. – С. 53-58.
46
Руководство для пожилых граждан Израиля права, льготы и информация. 2015. – С. 54.

---