«старость и настоящее время: текущая ситуация, тенденции развития и предстоящие проблемы»

“Keksalik va hozirgi zamon: mavjud holat, rivojlanish tendensiyalari va istiqboldagi muammolar” 
mavzusidagi respublika ilmiy-amaliy konferensiya materiallari to‘plami
119
majburiyatlarining joriy qiymatini oshiradi, bu esa pensiya jamgʻarmalarining toʻlov 
qobiliyatini yanada yomonlashtirishi va xavfliroq yoki xavfsizroq investitsiyalarni 
ragʻbatlantirishi va daromadni yanada kamaytirishi mumkin. Past stavkalarda yosh 
avlodlar jamgʻarmalarni kamaytirishi mumkin, bu ularning kelajakdagi pensiya 
daromadlarini kamaytiradi yoki aksincha, ularning hozirgi isteʻmoliga salbiy taʻsir 
koʻrsatadigan yanada koʻproq tejash mumkin.
Pensiya islohotlari uch tomonlama muammolarni hal qilishi kerak: moliyaviy 
barqarorlikni oshirish, qarilik davrida qashshoqlik xavfini kamaytirish, ishalrni avlodlar 
oʻrtasida adolatli taqsimlanishini taʻminlash. Pensiya tizimlari va siyosat maqsadlariga 
qarab, variantlar pensiya yoshini kutilayotgan umr koʻrish davomiyligi bilan bogʻlash, 
moslashuvchan pensiyani tegishli moliyaviy ragʻbatlantirish bilan taʻminlashni oʻz 
ichiga olishi mumkin.
Pensiyalar bilan bogʻliq tarkibiy islohotlar siyosiy jihatdan qimmatga tushishi 
mumkin, chunki ular odatda koʻpaytirilgan badallar, qisqartirilgan yoki cheklangan 
nafaqalar yoki uzoqroq ish soatlarini oʻz ichiga oladi.
Qariyotgan jamiyatlarda islohotlar yanada qiyinlashishi mumkin, chunki keksa 
odamlar siyosiy jihatdan faolroq va pensiya bilan bogʻliq salbiy oʻzgarishlarni qoʻllab-
quvvatlash ehtimoli kamroq, yosh avlod esa siyosatga qiziqishini yoʻqotadi. Shunday 
qilib, 2012–2013-yillarda IHTT mamlakatlarida 55 yoshdan ortiq saylovchilar ishtiroki 
oʻrtacha 86% ni tashkil etdi, bu yoshlardan 16 foizga yuqoridir. Shu bois, islohotlar 
bilan birga, oldindan maslahatlashuvlar va keng doiradagi manfaatdor tomonlarni 
muloqotga jalb qilgan holda oʻz vaqtida va samarali muloqot qilish manfaatdor davlat 
organlari uchun nihoyatda muhimdir. Iqtisodiyot jadal rivojlanayotgan paytda pensiya 
islohotiga ustunlik beriladi. Biroq, amaliyot shuni koʻrsatadiki, ular odatda iqtisodiy 
faoliyatning sekinlashishi davrida, davlat moliya tizimi ogʻir qiyinchilik ostida 
boʻlganda oʻtkaziladi. Inqiroz davrida, ayniqsa, ijtimoiy muloqot cheklangan paytda 
qabul qilingan pensiya islohotlari uzoq muddatda muvaffaqiyat qozonishi ehtimoli 
pastdir, biroq qisqa muddatli ragʻbatlantirishdan foydalanish islohotlar xarajatlarini 
kamaytirishi mumkin.