Statistikasi

— tegishli ravishda o‘rtacha pul qoldig‘i.
Q 
Q 
Л/, 
I . 
j
Buyerdan: 
= 
^ = ^
Indeks metodidan foydalanib, pul massasi aylanish tezligining 
mutlaq o'zgarishini hisoblaymiz;
^ V ^ V ,- V ,
Bu umumiy o'zgarish quyidagi omillar o'zgarishi hisobidan 
ekanligini hisoblash mumkin:
a) M| parametr bo'yicha aylanish tezligining o'zgarishi hiso­
bidan:
b) umumiy pul massasida M, hissasining o'zgarishi hisobidan:
Yuqorida keltirilgan ko'rsatkichlarni 3.2-jadval ma’lumotlari 
asosida hisoblaymiz.
3.2-jadvai
Viloyat bo*yicha quyidagi ma’lumotlar berilgan
Ko'rsatkiehlar
0 ‘tgan
davr
Hisobot
davri
Yaipi ichki mahsulot, mlrd. so'm
210
225
Pul massasi, mlrd. so'm
100
120
Shu Jumladan, naqd pul va depozitlar
60
78
95

---

Pul aylanish tezligini (aylanmalar sonida) liar bir davr uchun 
alohida-alohida aniqlaymiz.
0 ‘tgan yil uchun;
I. Jami pul massasi bo‘yicha
Q» 
210
Po"" 
= — = 2,1 marta
100
2. Naqd pul va dcpozitlar bo'yicha 
= 3,5 marta
60
225
Joriy davr uchun; у = ---- = ],ii75 
maria
' 
120
K =
225
78
= 2,884 
marta
Olingaii nalijalardan ko'rinib turibdiki, jami pul massasi bo'yiuha 
ham, naqd pul va depozillar bo'yicha ham (M,) aylanisli tczligi 
sekinlashgan. Buning sababi nimada?—dcgan savol tiighladi. Javob 
bcrish uchun omillarning unuimiy pul massasida M, hissasini hisob- 
laymiz; d^=0,6 (60 : 100); d|=0,65 (78 : 120). Etidi umuniiy 
o'zgarishni, ya’ni д р п 1 va omillar ta’sirini odchaymiz:
ДР = P, 
= 1,875-2,1 =-0,225
a) APj^,j = (P,' - P j ) ' J = (2,884-3,5) 0,65 = -0,4
b) ДP(,„ 
=
=
(0,65-0,6)-3,5 = 0.175
Olingan nalijalardan xulosa qilish nuimkinki, joriy davrda ohgan 
davrga nisbatan pul mas,sasining hajmi agregallari bo'yicha birgalik- 
da ham, 
agregat bo'yicha ham pul massasining aylanishi (aylan- 
malarda) pasaygan (mos ravislida 0,225 va 0,616 punktga). Bunga 
asosiy sabab M, agregat bo'yicha pul aylanishining sekinlashishidir. 
M, parametr bo'yicha bu ko'rsmkjch 0,4 putiktga pasaygan. Agar 
tarkibiy siljishlar ijobiy ta ’sir qiimaganda bu ko'rsatkich yanada 
yuqori bo'lar edi, ya’ni ikkinchi omil pasayishni 0,175 punktga 
kamaytirgan.
Oldin ta’kidlanganidek, pul massa.sining aylanish tezligi aylanma 
soni va kunlarda o'Ichanadi. Yuqorida kcltirilgan formulalar va yechil- 
gan masala (shartii bo‘lsa-da) put aylanish lezligining aylanmalar 
(V) sonigabag'ishlandi. Bu ishlarpul aylanish tczligining kun hisobida
96

---

aniqlangan ko ‘rsatkichi bo’yicha ham amalga oshiriladi. Bu 
ko'rsatkichlar bir*biriga o‘xshash bo'lgani uchun ikkinchi ko‘rsat- 
kichga batafsil to‘xtalmasdan kerakli formutalarni keltirib o'tam iz.
Barcha agregatlar bo'yicha birgalikda aylanish vaqti dinamikasi 
o'zgaruvchan tarkibli indeks yordamida o'ichanadt.
,
7 . 7
“ Ч ■ ^ 0 “
V '
■ 
^
Z">i 
Z '^o
Indekslashtirilayotgan beigining o‘^ arish ta’siri o'zgarmas tarkibli 
indeksni hisoblash biian o‘lchanadi:
Z ' ”) 
Z"*! 
Z'o'Wl
Tarkibiy siljishlar ta’sirini quyidagi indeksni hisoblash biian 
o'rganamiz:
УС
Bu indekslar ham o‘zaro bog'liq indekslardir;
y* = 
• y^. 
_y
97

---