Stomatologiya propedevtikasi

O g iz bo‘shlig‘i mikroflorasi
O g‘iz b o ‘shlig‘idagi m ikroblam ing turi, soni, xususiyati 
yeyiladigan ovqatga, s o i a k m iqdori va tarkibiga, shaxsiy 
gigiyenaga amal qilishiga, iqlimiy sharoitlarga, organizmdagi ichki 
va tashqi o ‘zgarishlarga bogiiqdir.
O g iz bo‘shlig‘ida shilliq pardasining himoya qilish xususiyati 
kuchli boiganligi uchun, o g izd a turli mikroblar ko‘p boiishig a 
qaramay, ogizdagi kasalliklar ko'pincha yengil va tez tuzaladi. 
O gizdagi mikroblaming eng ko‘p qismini kokklar 85-90% ni 
tashkil qiladi.
Streptokokklar soiakning 1 ml da 108-109 tasondauchraydi. 
Ular fakultativ va obligat anaerob ko‘rinishida b o iib , fermentativ 
faol xususiyatlarga ega.
Leptotrixiyalar sut kislota hosil qiluvchi bakteriyalar guruhiga 
kirib, ko ‘rinishi uzun, uchlari nayzasimon yoki shishgan, bo iin ib
(segm entatsiya) ketadigan va chigal hosil qiluvchi iplarga 
o ‘xshaydigan anaeroblar bo iad i.
Aktinom itsetlar so g io m odamlaming o g iz b o ‘shlig‘ida har 
doim uchraydi. Ular ipsimon zam b u ru g iarg a o ‘xshab ketib, 
ingichka iplar-giflardan iborat. Ushbu iplar o ‘zaro o ia lib , ko‘zga 
ko‘rinadigan mitseliyni tashkil qiladi va zam burugiarga o'xshab 
spora b o iib yoki oddiy boiinish-fragm entatsiya y o ii bilan ham 
ko‘payishadi.
Sogiom insonlaming o g iz b o‘shlig‘ida kuzatilganlardan 40- 
50% achitqisimon zam burugiar uchraydi. Hujayralaming shakli 
oval yoki uzunchoq boiib, hajmi 7-10 mkm, yangi hujayralar boiinib 
ko‘payadi. bulardan tashqari achitqisimon zamburug‘lar guruhidan
S. tropicalis, S. cmsei uchraydi. Patogen xususiyatlar S. albicans 
gumhiga mansub. Achitqisimon zam burugiar tezda ko‘payib, 
organizmda disbakterioz, kandidoz yoki mahalliy o ‘zgarishlaming

---

holatini chaqiradi. Bu kasallik ko‘pincha endogen xususiyatli boiib, 
nazoratsiz iste’mol qilingan kuchli antibiotiklardan so‘ng rivojlanadi. 
Kuchli antibiotiklar ta’sirida normal mikroflorani ta’minlab turadigan 
zam burugiam ing antagonistlari susayadi, balki shu antibiotikning 
ta’siri tegmaydigan zam burugiar ko‘payadi.
O g‘iz bo‘shlig‘iga spiroxetalar tisMar chiqish paytida tushadi 
va doimiy ravishda saqlanadi. Ular gram-manfiy anaerob b o iib , 
juda harakatchan hisoblanadi. Asosan spiroxetalar o g iz shilliq 
qavatining yarali-nekrotik jarayonlari (Vensan yarali stomatiti, 
Vensan anginasi)da; patologik milk cho‘ntaklarida karioz kovak va 
pulpaning chirishlarida, parodontitning o g ir shakllarida boshqa 
infeksiya chaqiruvchi fuzobakteriya va vibrion kabilar bilan namoyon 
boiadi.
Patologik tish-milk cho‘ntaklarda, tish karashida, murtaklar 
o raligida Entamoeba gingivalis, Trihomonas uchraydi, asosan 
ularning ko‘payishi og'izning gigiyenasi yaxshi bo‘ lmagan insonlarda 
ko‘p uchraydi.
S o ia k n in g antibakterial faolligi va o g i z b o ‘sh lig ‘ining 
mikroflorasi o ita sid a dinamik muvozanat saqlanadi. Soiakning 
ushbu antibakterial xususiyatining asosiy vazifasi mikroflorani yo‘q 
qilmaslik emas, balki uning son va sifat ko'rsatkichlarini nazorat 
qilish hisoblanadi.
O g iz bo‘shlig‘i suyuqligida fagotsitoz bajaruvchi neytrofil 
leykotsitlar, T va В limfotsitlami ishlab chiqaradigan antibakterial 
moddalar va soiakning feiTnentlari-oksidaza, kallikrein antibakterial 
himoyani gumoral va hujayrali omillar hisoblariga xemotaksis 
jarayonida qatnashib, qon tomirlaming oikazuvchanligi oshishi 
natijasida leykotsitlaming migratsiyasi kuchayadi.
O g iz bo‘shlig‘ining nospesifik himoyasi s o ia k bezlari ishlab 
chiqargan va migratsiya qilgan leykotsitlar ta’sirida ozod b o ig an
fermentlar, lizotsim, RNK aza, DNK aza, peroksidazalar hisobiga 
amalga oshiriladi. Ushbu antibakterial xususiyatga ega b o ig an
fermentlar bakteriya, viruslar, zam burugiar va hokazolarga ta’sir 
koisatadi. O g iz suyuqligi fibrinometik va koagulatsiyalanuvchi

---

xususiyatlarga ega boigan holda mahalliy gomeostaz, yalligianish, 
regenerativ va boshqa jarayonlarga ta’sir ko‘rsatib, shu bilan birga 
o g ‘izni tozalashda ishtirok etadi. Hozirgi paytda o g ‘izning 
suyuqligida trom boplastin, antigeparin moddasi, protrom bin 
kom pleksiga kiruvchi omillar, fibrinaza va boshqalar borligi 
zamonaviy ilmiy tekshiruvlarda aniqlangan.