Strategiyalíq menedjment 5230200-Menedjment (tarmaqlar hám tarawlar boyınsha) bakalavr talim bagdarı studentleri ushın oqíw qollanba

5.4 Vertikal integraciya strategiyası hám báseki ústinligi 
Kompaniya qarjıların vertikal integraciyaǵa investiciya islewdiń tiykarǵı 
sebebi onıń báseki poziciyasınıń kúsheyiwi sanaladı. Eger vertikal integraciya 
kompaniya qárejetlerin sezilerli dárejede páseyiwine yamasa qosımsha báseki 
ústinligine erisiwge alıp kelmes eken, onda ol strategiya esaplanbaydı hám oǵan 
qarjı sarıplawdıń paydası joq. 
«Arqaǵa» vertikal integraciya sonday jaǵdayda qárejetlerdiń páseyiwine alıp 
keledi, onda islep shıǵarıwdıń talap etiletuǵın kólemi sol dárejede joqarı boladı, ol 
tap jetkizip beriwshiler sıyaqlı islep shıǵarıw sheńberinde sonday únemlilikti 
támiinleydi. 

---

68 
«Aldınǵa» vertikal integraciyası da sonday negizlerge iye. Vertikal 
integraciyanıń kemshiliklerine tómendegiler kiredi: 
1. 
Integrallasqan firmalar jańa texnologiyalarga áste aqırınlıq penen 
kónigiw tendenciyasına iye boladı, sebebi bul úlken qárejetler menen baylanıslılı. 
2. 
Integraciya jetkizip beriwshilerdi erkin tańlaw barısında firmanıń 
imkaniyatların shekleydi. 
3. 
Vertikal integraciya úrip-ádetler shınjırındaǵı hár bir basqıshta 
quwatlılıqlardıń balanslılıǵı menen baylanıslı bolǵan mashqalalaraǵa alıp keledi. 
4. 
«Aldınǵa» yamasa «Arqaǵa» integraciya h á r q ı y l ı mamanlıq, 
sheberlik hám jumıs, tájriybe qábiletlerin talap etedi. 
Solay etip, vertikal integraciya strategiyasınıń hám kúshli, hám kúshsiz 
tárepleri bolıwı múmkin. Integraciyanıń qanday baǵdar hám qanday sheńberlerin 
tańlaw tómendegilerge baylanıslı: 
1. 
Integraciya kompaniyanıń strategiyalıq jaqtan áhmiyetli bolǵan jumıs 
tarawlarınıń qárejetlerin arzanlatıw yamasa diversifikaciyalardı tereńlestiriw 
processine jaqsılawǵa uqıplıma? 
2. 
Kapital qarjılar juwap reakciyasınıń operativligine, hákimshilik 
qárejetlerine qanday tásir kórsetedi? 
• 
báseki ústinligin jaratıwǵa uqıplı ma? 
• 
liderliktiń ústunlikleri hám kemshilikleri. 
Waqıt faktorı strategiyanı tańlawda sheshiwshi rol oynaydı: Ústinlikke erisiw 
ushın «qarlıǵash» firmanıń «waqıt tıǵız waqıtta strategiyalıq háreket islewi kerek pe 
yamasa kerek emes pe?» degen sorawına juwap beredi. 
Strategiyalıq qádemlerdi birinshi bolıp qoyǵan firma tómendegidey 
sharayatlarda jokarı nátiyjelerge eriwi múmkin: 
1. 
Iniciativa firmanıń abıroyın arttırıwǵa járdem berse. 
2. 
Shiyki zat, jańa texnologiyalardı jetkizip beriwshiler, satıw tarmaqları 
menen erteden ornatılǵan baylanıslar absalyut ústinlikti iyelewge imkaniyat jaratıwı 
múmkin. 
3. 
Birinshi qarıydarlar qayta tákrar satıp alıwlardı ámelge asırıp 

---

69 
kompaniyaǵa kúshli ıqlasbenlikti saqlap qaladı. 
Biraq kútiw hárdayım da sáciz qatans bola bermeydi. 
«Qarlıǵash»lar ushın qıyınshılıqlar payda boladı: 
1. 
Birinshi bolıp júriw, jol basshılardan keyin júriwge qaraǵanda bir 
qansha qımbatqa túsedikimmatga tushadi. 
2. 
Texnologiyalıq úzilisler sonsha dárejede tez ámelge asadı, sonlıqtan 
dáslepki investiciyalar tez waqıt aralıǵında nátiyjesiz bolıp qaladı. 
3. 
Qútip atırǵanlarǵa bazarǵa kiriw jeńil keshedi, sebebi qarıydar hár 
dayım da «Qarlıǵash»larǵa ózleriniń sadıqlıǵın saqlap qala bermeydi. 
4. 
Ilgerilip ketip atırǵanlardıń sheberlik hám nou-xaularınan ańsat nusxa 
kóshiriwi múmkin yamasa hátte arqada qalıp atırǵanlar tárepinen jetilistiriliwi de 
múmkin.