Suw o’mir tirishiligi

2.Ekstremal ha’m qiyin turmisliq jag’daylar klassifikatsiyasi
2.1. Ekstremal jag’daylarda psixolog ja’rdemine za’ru’rliktin’ payda boliwi
Du’nya boylap son’g’I jillarda eksremal jag’daylar (texnogen ha’m ta’biyiy apatlar, milletler ara kelispewshilikler, terroristlik aktlar) sani o’sip barmaqta. Bul bolsa joqaridag’i jag’daylar qurbanlarina asig’isli psixologiyaliq ja’rdem ko’rsetiwge uqipli qa’niygelerdi tayarlaw za’ru’rligin payda etpekte. Ekstremal jag’daylarda xaliqqa ekstremal psixologiyaliq ja’rdem ko’rsetiw mashqalasi ju’da’ a’hmiyetli ha’m aktuallig’ina qaramay ha’zirgi ku’nde bul waziypalar elege shekem psixolog ushin u’yrenilmegenliginshe qalmaqta.
80 – jillar aqirinda payda bolg’an jaraqattan keyingi buziliwlar “psixikaliq jaraqat” tu’sinigi menen atala basladi. Insan ta’repinen ha’diyse onin’ bar boliwi ushin qa’wip salip atirg’anday, normal turmis iskerligin buzip atirg’anday ha’m ol ushin jaraqatlawshi waqiya siyaqli, yag’niy belgili ta’rizdegi qayg’i sipatinda qabil etedi.
Psixolog ha’m psixoterapevtler barg’an sayin ko’birek psixikaliq jaraqat al’g’an adamlar menen islesiwlerine tuwri kelmekte. Bularg’a ma’jbu’riy ko’shirilgenler ha’m qashaqlar, girewge aling’an qurbanlar, basqinshiliq, atispalar, jaqinlar o’limi, talawshiliq basqinshilarin, sonday – aq ken’ masshtabli ta’biyiy ha’m texnogen apatlardi basinan keshirgen insanlar misal bola aladi.
Psixologiyaliq jaraqattin’ tiykarg’i mazmunin turmis belgili bir ta’rtipke muwapiq du’zilgenligi ha’m qadag’alaniwi mu’mkinligine iseniminin’ jog’aliwi quraydi.
Aling’an jaraqat waqitti qabil etiwge de ta’sir etedi ha’m onin’ ta’siri astinda o’tken, ha’zirgi ha’m keleshek zamandi ko’riw de o’zgeredi.
Aldin qa’niygeni ekstremal jag’daylarda o’lim sani, fizikaliq keseller ha’m jaraqatlar ta’shwishlendirse, ha’zir bolsa xaliqtin’ onnan keyingi psixo – sotsial ha’m ruwxiy salamatlig’i ta’shwishlentirmekte. Psixojaraqatti basinan keshirgen adamlar arasinda 80% normal xizmet ju’ritpekte, 20 % i bolsa azg’ana waqitan keyin (2- 6 ay) o’mirinin’ bir yamasa bir neshe tarawinda ol yamasa bul mashqalalar payda bola baslaydi.
Izertlewshilerdin’ baqlawina qaray, psixikaliq halatqa adamlardi qasttan rejelestirilgen ha’reketlerinen ju’zege keliwshi baxitsizliqlar awirlaw ta’sir etedi. Abayliliq yamasa sha’rayat tosinnan boliwina qaray ju’z bergen texnogen apatlarg’a qarata kemirek qayg’iriladi.