T atamuratova, X. Ergasheva, M. Qurbonov mutaxassislik

qitishning texnik va k rgazmali vositalaridan foydalanishning afzalliklari

• 
  qituvchi ma'ruza mash uloti berilgan b lim maqsadini
  

tushun-tiradi.

• 
  qitishning texnik vositalari va quv k rgazmali q llanmalardan samarali foydalanishni tashkil qilishning asosiy talablari haqida malumot beradi.
  

- qitishning texnik vositalari va quv k rgazmalari q llanmalarni q llash sifatini aniqlovchi mezonlarni muhokama qilishda talabalarni faollashtiradi.

quv jarayonida qitishning texnik vositalari va k rgazmalarini tanlashda quyidagilarni e'tiborga olish lozim:

92

• 
  bilimni idrok etish jarayoni birmuncha faol b lishi kerak (ba'zan auditoriya texnik vositalar bilan oqilona toidirilmaganda buning aksi b lishi mumkin);
  
• 
  shaxs sifatida ma'ruzachining tarbiyaviy rolini k tarish lozim;
  
• 
  bilim olish jarayoni yetarlicha har bir talabaga alohida m ljallangan b lishi lozim, bunda ular talabaning psixologik xususiyatiga xos tavsifni q llash kerak;
  
• 
  berilgan shartlar uchun eng kerakli maiumotlar berish uchun soddallashtirish lozim;
  
• 
  biror bir kursda yoki taiim turida texnik vositalarni umuman q llamaydigan yoki samaradorligi past holda q Haniladigan boshqa kurslarni qitishda salbiy ta'sir k rsatmasligi kerak;
  
• 
  texnik vositalar bilimlarni idrok etishni tezlashtirish va chuqurlashtirishda afzalliklarga ega hamda buni e'tiborga olgan holda boshqa usullardan arzon b lishi lozdm.
  

Bularni hisobga olmaslik murakkab masala b lib, mash ulotlarni faollashtirish b yicha ishni bevosita oddiy tadbirdan - tashqaridan qaraganda samarasiz harakatdagi usuldan boshlash kerak. Bunga:

1. 
   Auditoriyada mini-komfortni ta'minlash.
   
2. 
   Chizma va rasmlarni ekranda rangli tasvirlash imkonini beruvchi «proyeksion doska» mavjudligi.
   
3. 
   Maxsus tipli «dinamik» deb nomlanuvchi, zida ma'ruza davomida t ldirib boriladigan oxirigacha tugallanmagan rasmlarni biriktirgan plakatlarni q llash.
   
4. 
   Ma'ruzani maxsus usullar (qayta ishlangan test namunalarini namoyish qilish va yozish, sinov testlari, talabalarning konspektini tekshirish va baholash) yordamida konspektlashtirishga rgatish.
   
5. 
   Auditoriyada harakatlanuvchi zaro bogiiq «tinglovchi- ma'ruzachi» tizimini tuzish. Bu ma'ruza materialini tinglovchilar tomonidan joriy idrok etish darajasini baholash imkonini beradi, tinglovchilarni tekshiruvchi testlarda qatnashishga majbur etadi; ma'ruza paytida tinglovchini prinsipial masalalarni yechishga undaydi.
   
6. 
   Auditoriyani talabalarning ish rinlaridagi individual yoru - likni saqlagan holda, diafilm va diapozitiv fragmentlar namoyish etishni tez tashkil etishga moslashtiradi.
   

93

7. 
   z- zini nazorat qilish tizimini kiritish.
   
8. 
   Materialga ishlov berish va talabaning individual tayyorlanishi uchun talaba bilan dialog, shuningdek, informatsion qiymatlarni tanlash rejimida ishlovchi raqamli hisoblash mashinalarini q llash kabilar kiradi.
   

Yuqorida qayd etilgan tadbirlar maxsus holda b lishi lozim, ularni t liq qoilamaslik k p hollarda salbiy natijalarga olib keladi.
Masalan, ma'ruzachi materialni kengaytiradigan, t ldiradigan va unga b ladigan qiziqishni oshiradigan slayd va kinofragmentlar namoyishini mos izohlar bilan auditoriyaning reaksiyasini kuzatgan holda hamda tinglovchilarga ishlov beriladigan yordamchi material berib olib borsa, ushbu ma'ruza ijobiy samara beradi.
Dasturlashtirilgan taiim, texnik vositalar va hokazolarni q llash natijasida olingan samara k p hollarda tkinchi b lib chiqadi. Agar k rsatilgan yangilik bir necha parallel qiladigan kurslarning faqat bittasigagina kiritilsa, tabiiyki, talabalar eiibori ushbu yagona, qandaydir ma'noda, «maxsus» kursga qaratiladi, buninghisobiga maium samaraga erishiladi, lekin uni haqiqatan ham ijobiy, deb hisoblab b lmaydi. Shuningdek, taiim texnikasi yordamida tkaziladigan nazoratda talabaning maium moslashuvini eiiborga olish lozim. Talabalar savol- javobining raqamini yozgan holda «ha» yoki «y q» tipidagi javobga moslashuvni boshlaydi. K pgina tajribalar shuni k rsatadiki, mashinadagi bir xil seriyali savol sinov yoki imtihonda bir-birining ortidan keluvchi 3 ta guruhdan orti ida takrorlanmasligi kerak.
Shu kuni yoki ertasiga keladigan navbatdagi guruh uchun savollar almashtirilishi lozim. Aks holda, yuqorida aytib tilgan zlashtirish
«yuqori» boiib tuyulgan holat maiumotning «tarqalishi» hisobiga yuzaga keladi.
Mashina bilan ishlashning yana bir salbiy xususiyati mavjud: u talabaga javoblarni poyma-poy rgatadi.
Talaba bilim va k nikmaga ega b lishdan tashqari uni boyitishi davomida z fikrlarini ifodalay olishi ham kerak. Buning uchun u imtihon topshirishi uchun keragidan k proq hajmda mutaxassislik b yicha adabiyotlarni qishga ra batlantiriladi.
Ma'ruza va seminar mash ulotlari davrida talabalarga tayyor- langan mavzusi b yicha referatlar bilan chiqishini amalda q llash