T. C. Erciyes üNİversitesi sosyal b
Download 1.24 Mb. Pdf ko'rish
|
2ш3 сипат сабуни
- Bu sahifa navigatsiya:
- Özcan
|
B- DEĞERLENDİRME Maturîdî’ye göre İslam, “iman, akıl ve nasların Allah’ın birliğine tanıklık etmesinin adıdır.” 741 Bu tanım, aynı zamanda akıl ve nasların uyum içinde bulunduğunu göstermesi bakımından manidardır. “Maturîdî Akılcılığı” ve “Türk müstahak olacak şekilde küfrü irâde ve ihtiyar etmesi halinde olur. işte biz kullar böyle bir kazâ-i ilâhiyyeye razı oluyoruz. Şunu da belirtelim ki hadis-i kudsîdeki kazadan maksad, insana, kendi irâdesi olmadan isabet eden hastalık ve musibetlerdir. İnsanın kedi iradesiyle giriştiği (küfür gibi) fiillere ise nasihate muhtaç olmadan râzi olacağı şüphesizdir. O halde bu nevi' şeyler yukarıdaki hadîsin şümul sahasına girmez.” Sabûnî, Maturîdiyye Akaidi, s. 156 738 Işık, Maturîdî’nin Kelam Sisteminde İman, Allah ve Peygamberlik Anlayışı, s. 98 739 Yeprem, İrade Hürriyeti ve İmam Maturîdî, s. 315, 317 740 “Mâtürîdî’ye göre evrende cereyan eden her şey, Allah’ın kaza ve takdiriyledir. İnsan fiilleri de, bahsedilen o her şeyin kapsamına girdiğinden, onlar da bu kaza ve takdire göre cereyan eder. Dolayısıyla hiçbir şey, Allah’ın iradesi dışında gerçekleşmez. Ancak kulun herhangi bir eyleme yönelmesini engellememek de O’nun iradesi dâhilindedir. Dolayısıyla Allah, insanın fiillerini takdir edip yaratırken, kulun kendi iradesiyle yapacağı tercihleri esas alır. Çünkü Allah, ezelî ilmiyle insanın neyi yapmayı tercih edeceğini bilir. Sorumluluktan kurtulmak için kaderi bahane edip onu ileri sürmek, bu yüzden bir değer taşımaz.” Muammer, Esen, Matûridî'nin Bilgi Kuramı ve Bu Bağlamda Onun Alem, Allah ve Kader Konusundaki Görüşlerinin Kısa Bir Tahlili, AÜİFD, Cilt: 49, Sayı: 2, 2008, s. 56 741 Maturîdî, Kitabü’t- Tevhîd, s. 513 147 Müslümanlığı” 742 gibi kavramlarla zikredilen Maturîdî, Allah’ın kulu muhatap kabul etmesinde, kuldaki akl-ı selim özelliğini esas kabul eder. 743 İnsan tabiatı ile akıl arasında zıt bir ilişki kuran 744 ve insanın akıl sayesinde iyi ve kötüyü ayırabilecek donanımda yaratıldığına ve aklın mükellef tutulmanın ilk şartı olduğuna 745 dikkat çeken Maturîdî, irade hürriyeti problemine bu ön tespitleri yaptıktan sonra yaklaşır. İ nsanın bilgiyi akıl (İstidlâl), duyular(ın idraki) ve haberler (Mütevâtir haber ve haber-i vahid) yoluyla elde ettiği 746 şeklindeki bilgi kuramıyla kelam tarihinde önemli bir yere sahip bulunan 747 Maturîdî, akıl yürütmeyi inkâr eden kimsenin elinde akıl yürütmekten başka bir kanıt olmadığından hareketle istidlâlin gerekliliğine işaret etmektedir. 748 Bu anlamda akıl, gerçeklere kılavuzluk eder ve onun sayesinde hakikatlere ulaşırız. Ancak Maturîdî, kulların fiilleri içinde akıllarının takdir edemediği durumların bulunabileceğini, bunun ilahî bir hikmet 749 ş eklinde karşılanması gerektiğini ileri sürerek, Allah’ın fiillerinin bir hikmete dayandığını 750 bilmenin aklın fıtrî bir özelliği olduğunu savunur. 742 Hanefi, Özcan, Türk Din Anlayışıı: Mâtürîdîlik, İmam Mâtürîdî ve Matürîdîlik, Haz.: Sönmez Kutlu, Kitabiyat, Ankara, 23003, s. 285-293. Bünyamin, Duran, Eş’ârî-Maturîdî Akılcılığı ve Türk Müslümanlığı” , Köprü Dergisi Türk Müslümanlığı Özel Sayısı, Bahar 99, Sayı: 66. Sönmez, Kutlu, “Maturîdî Akılcılığı ve Günümüz sorunlarını Çözmeye Katkısı” , Makalât Mezhep Araştırmaları Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 1, Bahar: 2009, s. 7-41. A. Vehbi, Ecer, “Maturîdî’nin Türk Kültüründeki Yeri”, “Hikmet Yurdu” Dergisi, İmam Maturîdî ve Maturîdîlik Özel Sayısı, y. 2, s. 4, Aralık 2009, s. 91-107 743 Yeprem, İrade Hürriyeti ve İmam Maturîdî, s. 291 744 “İnsan fizyolojik bir yapıya ve bir de akla sahip kılınarak yaratılmıştır. Aklın güzel bulduğu tabiatın istemediği, çirkin gördüğü de onun nefret etmediği bir şey olabilir ya da akıl ile tabiat arasında bir defasında uyumsuzluk, diğerinde ise uygunluk bulunabilir.” Maturîdî, Kitabü’t- Tevhîd, s. 15 745 “İmanla mükellef olmak ancak aklın mevcudiyetiyle gereklilik kazanır, bunun yanında imanı oluşturan hususların mahiyetinin bilinmesi de yine aklın tefekkür ve istidlali ile imkân dahiline girer.” Maturîdî, Kitabü’t- Tevhîd,, s. 493 746 Maturîdî, Kitabü’t- Tevhîd, s. 10-11. Hanefi, Özcan, Mâtürîdî’de Bilgi Problemi, MÜİFV Yay., İ stanbul 1993, s. 46. Ayrıca bkz. Muammer, Esen, a.g.m., s. 46-49 747 “İslam bilim ve felsefe tarihinde bilgi kuramının temelini Maturîdî atmıştır.” Hüseyin Atay, Download 1.24 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|