T h e m inistry of h ig h e r and sec o n d a r y spec ial educatio n of th e r epu blic of u zbek istan tashkent state e c o n o m ic u n IV er sity


Download 4.06 Mb.
Pdf ko'rish
bet10/31
Sana04.11.2023
Hajmi4.06 Mb.
#1747722
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   31
Bog'liq
Экологик экспертиза. Жумаев Т.Ж

т у т р и с и д а
” rtf конунни 
амалга ошириш максадларида кабул килинган. Уи1°У низом 
республикада давлат экологик экспертизасини утказИШ билан 
боглик булган масалаларни тартибга солади. Унда 
э К с и е Р т1,з а
билан шутушланадиган орган (Давлат Экологик ЭксПеР™заси 
Бош бошкармаси ва унинг вилоятлар, Тошкент шаХРи > *\°Ра_ 
колпогистон Республикасидаги органлари), давлат зкологик 
экспертизасининг объектлари, экологик экспертиза буюртма - 
чиси, давлат экологик экспертиза экспертпнинг хукУ*'лаРи ва
79


ма жбури ятлари, давлат экологик экспертизасини утказиш учун 
зарур булган маълумотлар ва материалларнинг руйхати, экс­
пертизани утказиш муддатлари белгиланган. Хужжатда давлат 
экологик экспертизаси хулосасини тузиш ва унинг объектни 
руёбга чикариш (ижобий хулоса) ёки руёбга чикармаслик (сал- 
бий хулоса) 'гутрисидаш хулосаларига куйиладиган талаблар 
курсатилган. Низомда экологик экспертиза объектларини тур- 
тта категорияга булиш (юкори хавф-хатар, урта даоажадаги 
хавф-хатар, паст даражадаги хавф-хатар, махаллий (локал) 
таъсир курсатадиган) белгиланган.
Шундай килиб экологик экспертизанииг хуку кий асосла­
ри мураккаб тизимга ва хилма-хил шаклларга эга.
5.3. Экологик экспертиза муносабатлари катнашчиларининг 
Хукуклари, мажбуриятлари ва жавобгарлиги
Экологик экспертизанииг субъектлари буюртмачи (вако- 
латга эга давлат тузилмаси), пудратчи (экспертиза ижрочила- 
ри-мутахасислар), истеъмолчи (экспертиза объекги-корхона ёки 
ташкилотпииг эгаси) уртасидаги муносабаглар “Экологик экс­
пертиза тугрисида”ги конунда ва бошка копун хужжатларида 
белгилаб берилган. Уларнинг хукуклари ва мажбуриятлари аник, 
курсатилган.
Б ую ртм ачи-давлат экологик экспертизаси сохасидаги 
махсус ваколатли давлат органи Узбекистон Республикаси Та- 
биатни мухофаза килиш давлат кумитаси хисобланади. У конун 
хужжатлари талабига мувофик давлат экологик экспертизаси­
ни ташкил эгади ва утказади; давлат хдмда ж амоаг экологик 
экспертизаси, шуниш дек, экологик аудит буйича норматив-тех- 
ник ва й у р п кно ма - уел уб и й хужжатларни ишлаб чикади ва 
гасдиклайди; давлат экологик экспертизасини утказиш га экс­
перт ва мутахассисларни жалб этади; давлат экологик экспер- 
тизасининг ижобий хулосасини ололмаган объектларга нисба- 
тан молиялаш, кредитлаш ва бошка молияш ва бошка молия 
туЬстатиб тур и ш (гугатиш) тугрисидаги такдимномаларни банк 
ва бошка кредит ташкилотларига юборади; конун хужжатла- 
рига мувофик бошка ваколатларни амалга оширади ( ‘'Эколо­
гик экспертиза тутрисида” конуннпнг 12-моддаси).
Шу нуктаи назардан ва конунда белгиланган объектлар- 
ни давлат экологик экспертизасидан утказишнинг мажбурий- 
лигини хисобга олиб, давлат экологик экспертизаси буюртма- 
чиси (экспертлар) зарур булган маълумотлар ва материалларни 
рад этиш ва бошка хукукдарга эга. Буюртмачининг (эксперт-
80


ларнинг) мажбуриятлари каторига давлат экологик эксперти­
засини амалга ошириш тартиби ва шартларига риоя этиш, 
белгиланган тартибда хулоса берилишини таъминлаш ва бош­
калар киради. Буюртмачи (экснертлар) уз вазифасини коиунда 
белгиланган тартибда бажармаса ва уларни бузса, конун хуж- 
жатларига мувофик жавобгар булади.
Пудратчи экологик экспертиза топширикларини бажара- 
диган айрим мутахассислар ёки илмий тадкикот институтлари 
махсус комиссиялар булиши мумкин. Улар конун хужжатла- 
рида белгиланган хукуклар, мажбурпятлардан фойдаланиб, уз 
вазифаларнн бажарадилар ва конун талабларини бузганлик ва 
конунга знд ишлари учуй конун хужжагларига мувофик и;а- 
вобгар булади.
Экологик экспертиза тизимида истеъмолчи сифатида экс­
перт тахлилининг предмета хнсобланган корхона ёки ташкп- 
лотнннг эгалари катнашади. Истеъмолчннинг хукукларн конун 
хужжатларида белгиланган булиб, улар экологик экспертиза 
утказиш буйича маслахатлар ва зарур услубий ёрдам олиш, 
таклифлар, мулохазалар, тушунтиришлар ва экологик аудит 
натижаларини такдим этиш, кушимча экологик экспертиза ут­
казиш тутрисида илтимос килиш, экологик экспертиза уткази- 
лишииинг бориши тутрисида ахборот олиш ва бошкалар кира­
ди. Истеъмолчининг мажбуриятлари каторига экологик экс­
пертиза учугн материалларни конун хужжатларн талабларига 
мувофик такдим этиш, экспертиза у'чун белгиланган тартибда 
хак тулаш, давлат экологик экспертизаси хулосаларида курса- 
тплган талабларни бажариши шарглиги ва бошкалар киради.
Экологик экспертиза тугрисидаги копун хужжатларн ни 
бу7.зганлпкда айбдор шахслар конунда белгиланган тартибда 
жавобгар буладилар. Хукукий ва эк о л о ги к - хугку кн i i жавобгар- 
лик конунчиликда белгиланган талабларни давлат томонидан 
бажаришга мажбур килишни билдиради. Экологик экспертиза 
сохасида айбдорларнинг жавобгарлиги турли шаклларда амалга 
ошириладн. Булар каторига ингизомий, мат>мурий, мо;щий, ({)у- 
каролик-хуку'кий, жиноий жавобгарлик киради.
81


Цисцача хулосалар
Экологик экспсртизанинг хукукий нормалари факат Уз- 
бскистон Республикаси Конституциясига асосланган конунлар 
билан бслгиланадн.
Экологик экспертиза сохаспдаш хукукий нормаларнинг бош 
манбаи Узбекистон Республикасининг Конституция»! хпсобла- 
нади. “Табиатни мухофаза килиш тутрисида” конунда эколо­
гии экспсртизанинг максади ва объектлари белгилаб берилган. 
“Экологик экспертиза туррисида” конунда эсса экологик экс- 
пертизанинг хукукий асослари тула баён килинган. Ушбу конунга 
асосланиб, экологик экспертиза туррисида низом ишлаб чикил- 
ган ва у республикада экологик экспсртизани утказиш Гшлан 
боглик булган барча масалаларни тартнбга солади.
Экологик экспертиза муносабатлари субъсктлари ва кат- 
нашчтлари ва катнашчуй и даги л ар кирадн: буюртмачи (вако- 
латга эга давлат тузилмаси), пудратчи (экспертиза ижрочила- 
ри-мутахасспслар), истеъмолчн (экспертиза объекти—корхона 
ва ташкнлотнипг эгаси).
“Экологик экспертиза тукрисида'’ конун хужжатларида 
еубъектлар уртасидаги муносабаглар белгилаб берилган, улар­
нинг хукуклари ва мажбуриятлари аник курсатилган.
Экологик экспертиза тутрисидаги конун хужжатларини 
бузганликда айбдор шахслар конунда белгиланган тартибда 
жавобгар буладилар.
82


Назортг ва мух,окама учун саволлар
1. Экологии экспертизанинг хуку кий асосларн тушунчаси- 
ни таърифланг.
2. Экологик экспертиза хукукий асосларининг хукукий ку- 
чнга кура фаркларини тушунтиринг. Конунлар ва конунга асос- 
ланган актлар нима?
3. Экологик экспертиза хукукий асослар тизимларининг 
кандай асосий хусусиятларинн биласиз? Уларни тушу нтиринг.
4. Экологик экспертизанинг хукукий асосларини белгилаб 
берадиган конунлар ва конунларга асосланган актларни таъ- 
рифлаб беринг.
5. Экологик экспертиза муносабатлари катнашчиларининг 
хукуклари, мажбуриятлари, жавобгарлиги хусусиятларинн ту­
шунтиринг.
Асосий адабиётлар
1. Атроф табиий мухитнн му^хофаза килиш. Конунлар ва 
норматив хужжатлар. Т. 2002.
2. “Экологик экспертиза тутрисида” Узбекистон Респуб- 
ликаси конуни (2000Й). Атроф табиий му'хитни мухофаза килиш. 
Конунлар ва норматив хужжатлар. 'Г. 2002.
3. Атроф - му^итни мухофаза килиш миллий х,аракат ре- 
жасн. Т. 1998.
4. Национальный доклад. О состоянии окружающей при­
родной среды и использовании природных ресурсов в Республи­
ке Узбекистан. -Т., 2002.
5. Справочник эколога-эксперта. -Т., 1997.
83


VI боб
ЭКОЛОГИК ЭКСПЕРТИЗА ТУРЛАРИ
6.1. Экологик экспертиза турлари туррисида тушуича
Экологик экспертиза фаолияти ва муносабатларида куп тур- 
даги экологик экспертиза шаклларидан фойдаланилади. Улар цато- 
рига куйидагилар киради.
1. Давлат экологик экспертизаси.
2
. Жамоат экологик экспертизаси.
3. Экологик аудит.
4. Идоравий экологик экспертиза.
5. Илмий экологик экспертиза ва бошкалар.
Давлат экологик экспертизаси атроф табиий мухит сохаси­
да ваколатли орган томонидан тайинланади. Жамоат экологик 
экспертизаси нодавлат, нотижорат ташкилотлари уюшмалари, фу- 
каролариинг ташаббусн билан амалга оширилади. Экологик аудит 
хужалик ва бошка хил фаолият объекта мулкдори карорига асо- 
сан утказилади. Идоравий экслргик экспертиза тегишли идора- 
ларнинг буйругига мувофик утказилиши мумкин ва у тегишли 
идоравий структура ичида амал килади. Илмий экологик экспер­
тиза илмий ташкилотлар ёки олий укув юртлари ташаббуси билан 
утказилади ва упинг хулосаси ахбарот характерига эга булади.
Бушардан ташкари экологик экспертизанииг яна куйидаги 
махсут; турлари хам мавжуд: 1) экологик-санитария экспертизаси. 
Ушбу йуналишда экологик экспертизанииг алохида ахамиятга эга 
булган объекти-инсоннинг хаёти ва саломатлиги булиб, бунда уиинг 
атроф табиий мухит билан узаро алокалари экологик экспертиза- 
цан утказилади. Экологик-саиитария экспертизасининг асосий ва- 
зифаси антропоген фаолият таъсирида атроф-мухитнинг зарарли 
таъсир курсатиши билан инсон соломатлиги холати ва у'нинг узга- 
ришлари уртасидаги сабабли богланишни аниклашдан аборат. Дав­
лат санитария-экология экспертизаси 
сорликни
саклаш идоралари- 
нинг, Узбекистон Республикаси Табиатни мухофаза килиш давлат 
кумитаси ва ху'к.у'кни мухофаза килувчи идораларининг ташаббуси- 
га кура Узбекистон Республикаси С
орлиции
саклаш вазирлиги томо­
нидан тайинланади. Бу экспертизани утказишдан максад атроф- 
мухитнииг нокулай таъсиридан футароларнинг саломатлигига ет- 
казилгаи зарарни аниклаш ва уиинг товонини тулаш масалалари- 
нинг хал этишдан иборат булган принциииал муаммоиинг ечимини 
топишдан иборат; 2) экологик-иорматив экспертиза. Уиинг асосий 
вазифаси атроф табиий му'хит сифати, зарарли моддаларнинг |>ух 
сат этилган концентрацияси, чикиндилар, ок.авалар меъёри, радиа­
ция таъсири, шовкин, тебраниш, магнит майдони таъсирининг рух-
84


ciir :>тилган меъёри даражасининг экологик хавфсизлик тнлабла 
рига мувофик (мос) келишини тадкик этишдан ибораг. Бундай 
эк ­
спертиза жараёнида атроф-мухит сифати курсаткичларииинг сн- 
марадорлиги инсон саломатлиги, унинг генетик фондини мухрфаза 
к и л и ш
нуктаи назаридан текширилади; 3)_экологик-хукукий экс­
пертиза. У мустакил ахамиятга эга булиб, унинг объекта конунлар, 
[фармонлар, хукумат ка pop л ар и, фармойишлари ва вазирликлар, 
ндоралар, республика субъектларининг берилган ваколатлар дойра- 
гнда кабул килган норматив актлари ва буйрукларини экологик 
экспертизадан утказиш хисобланади.
6.2. Давлат экологик экспертизаси
Давлат экологик экспертизасини ташкил этиш ва утказиш Уз- 
бекистоннинг атроф табиий мухити ва табиий ресурсларини мухрфа- 
ла килишни давлат йули билан тартибга солишнинг асосий воситала- 
ридан биридир. У хужалик карори кабул килинншндан олдин утка- 
зилиши шарт булган атроф табиий мухитни мухрфаза килиш тадби- 
|)и булиб, унинг асосий максади атроф табиий мухитни мухрфаза килиш 
|>а табиий ресурслардан рационал фойдаланиш сох,асида огохланти- 
рувчи назоратни амалга оширишдан иборатдир. Давлат экологик 
экспертизаси мулжалланаётган ёки амалга оширилаётган хужалик 
фаолияти ёки бошка фаолиятнинг экологик жихатдан хавфлилик 
даражасини аник.лаш, уларнинг табиатни мухрфаза килиш конунла- 
рининг талабларига мувофиклигини бахрлаш, лойихаларида назарда 
тутилаётган табиатни мухофаза килиш тадбирларининг етарли ёки 
асосли эканлигини аниклаш максадпарида утказилади.
Ишлаб ч и ка р и ш - ху ж и л и к ва бошка фаолиятнинг давлат 
экологик экспертизаси давлатнинг у ёки бошка фаолиятини руёб­
га чикаришга, объектларни худудпн жойлаштиришга рухсат ва 
розилик беригии хисобланади.
Давлат экологик экспертизасининг объекта Узбекистон Рес- 
публикаси конунчилиги талабларига мувофик. тайёрланган хуж­
жатлар ва хужжатлаштириш ишлари хисобланади. Ушбу талаб­
лар бажарилмаган такдирда хужжатлаштириш ишлари, коида та- 
рикасида, экологик экспертиза га кабул килинмайди.
Узбекистон Республикасининг «Экологик экспертиза тутри­
сида» конунига мувофик куйидаги объектларни экологик экспер- 
тизадан утказиш мажбурийдир (Л-модда):
• давлат дастурининг, концепцияларининг, ишлаб чикариш 
кучларини, ижтимоий ва иктисодий соха тармокларини жойлашти- 
риш хамда ривожлантириш схемаларининг лойихалари;
• барча турдаги курилишлар учуй ер участкаларини ажра- 
тиш материаллари;
• лойихаолди ва лойиха хужжатлари;
• табиий ресурслардан фойдаланиш билан боклик хужалик
85


15а бошка хил фаолиятии тартибга солувчи норматив-техник ва 
йурикнома услуоий хужжатларнинг лойих,алари;
• техника, технология, материаллар, модцалар, махсулотлар- 
нинг янги турларини яратишга дойр хужжатлар;
• атроф табиий мухит хрлати ва фуцаролар соглигига салбий 
таъсир курсатувчи ишлаб турган корхоналар ва бошка объектлар;

Download 4.06 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   31




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling