T. M. Magrupov, B. M. Mirshaxodjayev
Download 3.6 Mb. Pdf ko'rish
|
Tizimli yondashuv asoslari
- Bu sahifa navigatsiya:
- Maqsadlarni aniqlash.
|
Muammoni ifodalanishi. Murakkab tizimlarni tekshirish va
loyihalashtirishda ifodalangan masalani qo‘yilishi - bu oraliq natija bo‘!ib qo‘yilgan muammoni yechish murakkab va uzoq ish jarayonidan iborat. Tizimii tahlilning birinchi bosqichini tashkil etuvchi «sotsial- texnik» tizimlaming asosiy xususiyatlarini qarab chiqamiz. Bunday tizimning xususiyati shundaki, unda insonlar muhim rol o‘ynaydi. Bunday tizimlarni yana boshqacha ham atash mumkin: «tashkiliy» (ya’ni inson lardan tashkil topgan), «avtomatlashgan» (mashina va insonlardan tashkil topgan), «inson-mashina» (bir inson va bitta 6 mashinadan tashkil topgan) tizimlar. Tizim qanchalik sodda tahlil qilinsa, uning tahlil algoritmi chiziqli dasturlashga shunchalik yaqin boMadi; tizim qanchalik murakkab boMsa, uning tahlilida shuncha ko‘p sikl amalga oshiriladi. Demak, tizimli tahlilda birinchi qadamlar muammoni ifodalanishi bilan bogMiq. Tizimli tahlil qilish zaruriyati muammoni faqatgina mavjudligida emas, balki maqsad yechimni hal qilishda yuzaga keladi. Muammolar to‘plami tizimiy tahlili uchun boshlangMch qadam hisoblanadi. Maqsadlarni aniqlash. Yaxshi ifodalangan muammolar ham, toMiq ifodalanmagan muammolar ham maqsadga erishish uchun tanlov masalalariga keltirilishi kerak. Shuning uchun awaldan maqsadlarni aniqlash zarur. Tizimli tahlilning bu bosqichida muammoni yechish uchun nima qilish zarurligi aniqlanadi. Maqsadni aniqlashdagi asosiy qiyinchilik shundaki, maqsadlar xuddi muammoni qarama-qarshisiga o ‘xshashligida. Muammoni ifodalab turib biz ochiq ko‘rinishda bizga nima yoqmasligini aytamiz. Maqsadni gapira turib esa, biz nimani xohlashimizni ifodalaymiz. Shu bilan biz xuddi bizni qanoatlantirmaydiganini aniqlagandek va lekin bu mavjud holatdan uzoqlashish yo‘nalishi ham boMish mumkin. Qiyinchilik ham shundaki, mumkin boMgan yo‘nalishlar ko‘p, lekin biz ulardan faqat maqsad yechimni bera oladiganini tanlashimiz kerak. Tizimli tahlil amaliyotida aw aldan ifodalangan maqsadlar tahlilni bajarilish jarayonida ko‘pincha o ‘zgartiriladi yoki butunlay qayta ifodalanadi. Bu shu bilan bogMiqki, maqsadi aniqlanishi kerak boMgan subyekt to‘g ‘risida ko‘p hollarda aniq tasawurga ega boMinmaydi, ya’ni maqsad toMiq ifodalanmagan boMadi. Haqiqiy maqsadlar e ’lon qilingan maqsadlarga ko‘ra kengroq tushunchaga ega. Masalan, bir'tekshiruvda «yangi kasalxonani qayerda qurish yaxshiroq» degan muammoni yechishda, haqiqiy maqsad - bu xalqqa tibbiy xizmatni yaxshilash deb belgilangan, taklif qilingan al’temativlar orasida mablagMardan kasalxona qurishda samaraliroq foydalanish masalasi ham kelib chiqishi mumkin. Bu mablagMar maqsadni to‘g‘ri qo‘yilishi uchun qabul qilinishining bir misolidir. Shunday qilib, muammoda qo‘yilgan maqsadni yechishda ulami aniqlashtiri 1 ishi, kengaytirilishi va o‘zgartirilish imkoniyatlarini e’tiborga olinish kerak. Tizimli tahlilning ko‘p qadamliligini asosiy 7 sabablaridan biri ham shundadir. Maqsadni to‘g‘ri aniqlash masala yechimini to‘liq ifodalovchi eng yaxshi usulni, tanlashdan ko‘ra muhimroqdir. Eng yaxshi boMmagan altemativ ham eng optimal bo‘lmasa ham baribir maqsadga olib boradi, lekin noto‘g ‘ri maqsad tanlansa, u holda bu muammoni yechimga emas, balki yangi muammoni tug‘ilishiga olib kelishi mumkin. Bu o‘rinda maqsadga nisbatan kriteriyalami aniqlash asosiy omil hisoblanadi. Download 3.6 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|