T o sh k e n t d a V la t iq t iso d iy o t u n IV e r s it e t I f. Sh. Shamsutdinov, Sh. F. Shamsutdinova chet mamlakatlar
Download 4.32 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Foyda (daromad)ga solinadigan soliq.
- Iste’molga solinadigan soliq.
- Tadbirkorlik faoliyatiga solinadigan soliq.
- Jismoniy shaxslardan olinadigan daromad s o lig ‘i.
|
Oborot solig
7: ushbu guruh soliqlar ularning 3 ta turini birlashtiradi: qo‘shilgan qiymat soligM, iste’molga solinadigan soliq (sotishga solinadigan soliq), tadbirkorlik faoliyatiga solinadigan soliq. Ushbu soliqlarni yigMsh ishlab chiqarish, muomila va xizmatlar sohasidagi tovar aylanm asi, sotish xajmiga bogMiq. Foyda (daromad)ga solinadigan soliq. Bunga quyidagilar kiradi: mamlakat korxonalarini foydasiga solinadigan soliq, chet el investitsiyasi bilan ishlaydigan korxonalar, chet el korxonalari foydasiga solinadigan soliq va jism oniy shaxslarga solinadigan daromad soligM kiradi. Bu guruh soliqlardan tushumlar xuquqiy shaxslarni olgan foydasini summasiga va jism oniy shaxslarni daromadini hajmiga bogMiq. Resurs toMovlari: resurs soligM va yer soligM, shaxar va tuman yerlaridan foydalanganlik uchun toMovlardan tashkil topadi. Ushbu soliqlar tabiatdan foydalanuvchilar va shaxar yer-mulklaridan foydalan- ganlardan olinadi. Resurs toMovi davlat mulki hisoblangan tabiiy resurslardan foydalanganlik uchun solinadi.
Ulaming asosiy maqsadi — har-xil mintaqalar va sharoitlarda tabiatdan foydalanish natijasida olgan soliq toMovchilami daromadini baravarlash hisoblanadi. Maqsadli soliq va va y ig ‘ imlar: shaharlami saqlash va rivojlantirishga solinadigan soliq, qishloq yerlaridan foydalanganlik uchun soliq, asosiy kapitalga investitsiya qilishga solinadigan soliq, yerni sotishga solinadigan soliq. Mol-mulk soligM: mol-mulk soligM, ko‘chmas mulkka solinadigan soliq, merosga solinadigan soliq (kiritish arafasida). Operatsiyalardan (xarakatdan) soliq. Bu
guruhga kiradi:
avtotransport vositalari va suv kemalaridan foydalanganlik uchun soliq, gerb yigMmi, mulkni o‘tkazishga solinadigan soliq, qimmatli qog‘ ozlar muomilasiga solinadigan soliq (kiritish arafasida), bu soliqlar ayrim operatsiyalarga (xarakatlar) solinadi. Qishloq xo‘jalik soliqlari: dehqonchilikka solinadigan soliq, hayvonlami boqish va ko‘paytirishga solinadigan soliq. Dexqonchilikdan yoki chorvachilik faoliyatidan daromad oluvchi xuquqiy va jismoniy shaxslar soliq toMovchi hisoblanadi. Bojxona boji. Hitoy xududiga tovarlarni olib kelish (olib ketish) soliqqa tortiladi. 1994 yilda Hitoy soliq tizimida jiddiy o'zgarishlar sodir boMdi. Ayni paytda HXR dagi barcha soliqlar 3 guruhga boMinadi. Markaziy soliqlar, qo‘ shma soliqlar, mahalliy soliqlar. M arkaziy soliqlar bojxona bojlari, iste’mol soligM, bojxona undiradigan QQS, shuningdek banklar, tashkilotlar, davlat korxonalari va xorijiy savdo korparatsiyalaridan undiriladigan xo‘jalik faoliyati uchun solingan biznes soligM deb yuritiladi. Qo'shma soliqlar* QQS, tabiy resurslardan foydalanganlik uchun soliq, qimmatli qog‘ozlarga solinadigan soliq hamda boshqa bank va tashkilotlardan undiriladigan biznes soligMni birlashtiradi. Mahalliy soliqlar korxonalar foydasiga solinadigan soliq, boshqa manbalardan undiriladigan biznes soligM, ko'chmas mulkga solinadigan soliq, jismoniy shaxslardan undiriladigan daromad soligM, gerb yigMmlari, meros uchun soliq, yer qiymatini oshirganlik uchun soliq va boshqalami o‘ z ichiga oladi. Hitoy xalq respublikasidagi asosiy soliqlar guruhlar bo‘yicha ko‘ rib chiqildi. * Qo‘shimcha to‘ lanadigan soliq - Hitoyda foydaga solinadigan soliq stavkasi asosan markaziy hokimiyat tomonidan belgilansa (30%), unga qo'shimcha ravishda m ahalliy hokimiyat 3% «m ah alliy» soliq stavkasini o ‘matadi.
Xo‘jalik faoliyati uchun soliq (biznes solig1 i) quyidagi hollarda qoMlaniladi: -soliq solinadigan xizmatlar ko‘rsatish -nomodiy aktivlar sotish -ko‘chmas mulkni sotish U tovar aylanm asiga asoslanib hisoblanadi. Unga doir hisobotlami topshirish va toMash davriyligi har oyda amalga oshiriladi. Faoliyat turlariga ko‘ra soliqning quyidagi stavkalari belgilanadi: Transport xizmati - 3% Qurilish, muhandislik ishlari -3% M oliyaviy faoliyat - 8% Pochta va telekomunikatsiyalar -3% Madaniyat va sport - 3% Xordiq chiqarish 5-20% (barlar, restoranlar 5%) Namoddiy aktivlar xarid qilish - 5% Ko‘chmas mulkni sotish -5% 13.3. Aylanmadan olinadigan soliqlar Ushbu soliqlar qo‘shilgan qiymat soligM, iste’mol soligM va tadbirkorlik faoliyatiga solinadigan soliqlardan tashkil topadi. Qo‘ shilgan qiymat soligM. Ushbu soliqqa xitoy xududida sotish aylanm asi, tovarlarni import qilish, xizmat ko‘rsatishlar tortiladi. Tovarlami aylanm asiga ikkita stavka qoMlanadi - 13% va 17%. Tovarlami birinchi zaruriylar tarkibiga kiradigan yoki boshqa guruh tovar va xuquqlarga taalluqligiga qarab ko‘ rsatilgan stavkalar qo‘yiladi. Tovarlami eksport qilish nol stavka bilan soliqqa tortiladi. Soliq summasini aniqlash uchun toMovchilar guruhlarga boMinadi: odatdagi, m ayda va import qiluvchilar. Odatdagi soliq toMovchilar byudjetga toManadigan QQS bo‘yicha kvartaliga toMangan va solingan soliq ucheti hisobotini alohida olib borishlari zarur. Ko‘rsatilgan summalar o‘ rtasidagi farq byudjetga toManadigan soliq summasini ko‘ rsatadi. Byudjetga toManadigan QQS summasini aniqlash formulasi: byudjetga toManadigan QQS jo riy davrga olingan QQS - shu davrda toMangan QQS. Olingan QQS jo riy davrdagi sotish hajmiga belgilangan stavkaga ko‘paytiriladi. Mayda soliq toiovchilar soliqni tovarlarni sotishdan olgan daromad yoki ko‘ rsatilgan xizmatini belgilangan stavkaga ko‘paytirish yo ‘ li bilan aniqlaydilar. Tijorat sohasidagi savdo aylanmasi 4% va qolgan sektorlardagi aylanmalar 6% ko‘paytiriladi. Import guruhi bo'yicha soliq keltirilayotgan tovarlarni boj qiymati stavkasiga ko'paytirish yo 'li bilan aniqlanadi. Soliq solinmaydigan tovarlar: o'zlari mustaqil sotadigan qishloq xo'jalik korxonalari va fermerlar ishlab chiqargan maxsulotlari, boshqa mamlakatlarda qayta ishlab HXRga olib kelinadigan tovarlar, aholidan olingan antikvar kitoblar, tibbiyot preparati va asboblari, niokr (ilm iy izlanish va tajriba konstruktor ishlari)ni о tkazish uchun keltirilgan instrument va uskunalar, maorif ehtiyoji uchun keltirilgan uskunalar, boshqa davlatlar hukumatlari va tashkilotlari to'lovni bergan to'lov material boyliklari, nogironlar ehtiyoji uchun, ulaming korxonasi olib kelgan buyumlar, chet el va vatanning investorlari moliyalashtiradigan davPat buyurtmasi bilan amalga oshiriladigan loyihalar bo yicha keltirilgan uskunalar. . . .
D Iste’molga solinadigan soliq. Soliqqa ishlab chiqariladigan va XR xududiga import orqali keltiriladigan quyidagi guruh tovarlar tortiladi: Chekish maxsulotlari, alkogol ichimliklar, kosmetika, yuvelir buyumlari, benzin, motorli qayiq, moped, mototsikl, avtamobil va boshqalar. Eksport qilinadigan iste’mol tovarlari soliqdan ozod qilingan. Soliq stavkalari tovarlar guruhi va ayrim guruhlar tarkibi bo'yicha tabaqalantirilgan. Asosan foizi stavkalar qo'llanadi va ayrim tovarlar bo'yicha qat iy pulda belgilangan stavka ham ishlatiladi. M asalan chekish maxsulotlari bo yicha 25-50%, alkagol ichimliklar bo'yicha 5-25%, kosmetika 30%, zargarlik buyumlari 5-10%, benzinning bir litr uchun 0,2-0,28 yuan olinadi. Chetdan keltiriladigan iste’ mol tovarlari belgilangan stavka bilan boj qiymatidan olinadi.
Hitoy Xalq respublikasi xududlarida xizmat ko'rsatish, nomoddiy aktivlami o'tkazish, ко chmas mulklami sotuvchi korxona va fuqarolar to'laydilar. Soliq solinadigan ob’ekt va stavkalari quyidagilardan iborat. transport va aloqa (3%), moliya, sug'urta biznesi (8%), madaniyat v a sport (3%), tamosha o'yinlari (5-20%), xizmat ko'rsatish (5%), ко chmas mulkni sotish (5%) va boshqalar. Soliq to'lashdan ozod qilinadi: xizmat ko'rsatgan tibbiyot muassasalari, bolalar bog'chasi, qariyalar uyi, uylanish va ko'mish xizmatlari, invalidlami aholiga qilgan xizmatlari, о qitish, о sim lik va hayvonot dunyosini kasalliklardan muhofaza qilish, madaniy tadbirlar bo‘yicha kirish to‘ lovlari, diniy xizmatlar. 13.4. Foyda (daromad)ga solinadigan soliq Bu guruh soliqlar tarkibida mamlakat korxonalarini foydasiga solinadigan soliq, chet el investitsiyasi bilan ishlaydigan va chet el korxonalari foydasiga solinadigan soliq va jism oniy shaxslami daromadiga solinadigan soliqlar kiradi. A)Mamlakat korxonalari foydasiga solinadigan soliq. Soliqni xuquqiy asoslari 1993 yilgi korxona foydasiga solinadigan soliq bo‘yicha vaqtincha y o ‘riqnoma hisoblanadi. (1994 yili uni bajarish bo yicha tushuntirish berilgan). Soliqni davlat, kollektiv, xususiy, qo‘shma korxona va boshqa tashkilotlar (xususiy shaxslar) toMaydi. Soliq solinadigan ob’ektga maxsulot, ish, xizmatdan olinadigan foyda, boshqa tadbirkorlik faoliyatidan va operatsiyalardan (manbai) olingan foydalar hisoblanadi. Foydaga solinadigan soliq toMovchi hisobot yili davomida olgan foydasidan ruxsat etilgan chiqarishlar (imtiyozlar) chiqarib tashlangandan keyin qolgan foydaga solinadi. Soliqni hisoblash tartibi: foydaga solinadigan soliq = soliq solinadigan foyda x 33% : 100. Asosiy stavkadan tashqari ikkita pasaytirilgan stavkalar - 18% va 27% - kam foydali, past rentabellik korxonalarga qoMlaniladi. Soliq chiqarishi (chegirma) va soliq imtiyozlari maMum talablarga javob beradigan korxonalarga qoMlanadi. Masalan, yuqori texnologiyani qoMlayotgan korxona, chiqindilarni qayta ishlash, kambag‘al hududlarda yan gi tashkil qilingan kompaniyalar, tabbiy ofatdan zarar ko'rgan korxonalar, ijtimoiy axam iyatli xizmat ko‘ rsatuvchi (aholini mexnat bilan ta’ minlash) korxona, shaxar korxonalari va davlat qishloq xo‘jalik korxonalari va h.k. B) Chet el investitsiyasi bilan ishlaydigan korxona va chet el korxonalari foydasiga solinadigan soliq. Chet el investitsiyasi bilan ishlaydigan korxona va chet el korxonalari foydasiga solinadigan soliq hisoblash va undirib olish mexanizmi 9 aprel 1991 y ili qabul qilingan HXR qonunida belgilangan. Bosh boshqarma oflsi xitoyda joylashgan chet el investitsiyasi bilan ishlaydigan korxonalami soliq solinadigan foydasi hamma daromadi (xitoy xududida olingan va chet elda olingan) hisoblanadi. Chet el kompaniyalari
foydaga solinadigan soliqni faqat HXR xududida olingan manbalar hisobidan toMaydilar. Ushbu korxonalarni soliq olinadigan bazasi, jo riy yil olingan umumiy (yangi) foydasi uni olish bilan bogMiq boMgan xarajat va yo‘qotishlar summasiga kamaytirilgan hajmda hisoblanadi. Soliqni 33% stavka bilan toMaydi (30% + 3% foydaga solinadigan «m ahalliy» soliq). Hitoy hududida vakolatxonasi boMmagan lekin HXR xududidan daromad oladigan (foizlar, ijara toMovi) Hitoy hududida vakolatxonasi boMgan, lekin bu hududda olingan daromad asosiy faoliyati bilan bogMiq boMmagan "korxonalar umumiy olgan daromadlaridan 20% soliq toMaydilar. Soliq chegirmalari va soliq imtiyozlari ishlab chiqarish, eksport va texnologik, chet el investitsiyasi bilan ishlaydigan korxona va chet el korxonalari maxsus iqtisodiy zonada joylashgan boMsa yoki davlat tomonidan belgilangan iqtisodiy va texnologiyani rivojlantirish zonalari, offshor zonalarda joylashgan boMsa beriladi. Chet el investorlari (yuridik shaxs) daromadini kompaniyaga kelgusida qayta investitsiyaga bersa (uning ustav kapitalini ko‘paytirish uchun), yoki bu mablagMar HXR hududida qatnashsalar, yangi ishchi o‘rinlari tashkil qilish uchun ishlatsalar, bu daromadlar soliqqa tortilmaydi. Chet el investitsiyasi bilan ishlaydigan korxonalar foydaga solinadigan soliq bo‘yicha qo'shimcha chiqarish berilsa, bu chiqarish mahalliy xokimiyat chiqargan qaror asosida boMadi.
Jismoniy shaxslardan olinadigan daromad s o lig ‘i. Jismoniy shaxslardan olinadigan daromad soligMni qonuniy asoslari HXRni 10.0.9.1980 yilgi qonunni (1993 yil qaytadan ko‘ rilgan), uni bajarish bo‘yicha 28.01.1994 yil chiqarilgan tushuntirish xujjatlari hisoblanadi. Soliqni toMovchilar xitoyda doimiy yashash jo yi boMgan jism oniy shaxslar yoki bunday joylarga ega boMmasdan HXR xududida bir y il va undan ortiq yashagan shaxslar hisoblanadi. Ushbu
shaxslar soliqni hamma
daromadlaridan (HXR xududida va chetki davlatlardan olgan) toMaydilar. HXR xududida doimiy yashash jo y ig a ega boMmagan, uning rezidenti hisoblanmagan, yoki uning xududida bir yildan kam yashagan jism oniy shaxslar soliqni faqat HXR xududida olingan daromadlardan toMaydilar. Soliq ob’ekti ishchi va xizmatchilami ish xaqi, yordamchi yakka xo‘jalikdan olgan daromad yoki tadbirkorlik faoliyati orqali olgan daromad, korxona va tashkilotlardan pudrat va ijara shartnomalari asosida
olgan daromadlari, ko‘rsatilgan xizmatga berilgan mukofot, mulkni
ijaraga berishdan olgan daromadlar hisoblanadi. a)
asosiy muhim soliq ishchi va xizmatchilami olgan ish xaqisidan ushlangan soliq hisoblanadi. Soliqqa har oyda olgan ish xaqi 800 yuanga kam aytirilgan (qattiq belgilangan xarakat summasi) holda tortiladi. P og‘ ona X ar o yd a
soliq so linad igan darom ad So liq stavkasi 0 ‘ m atilgan chegirm a 1. 501 ortiq em as 5 0 2. 501-2000 10 25 3. 2001-5000 15 125
4. 5 001-20000 20 375
5. 2 0001-40000 25 1375
6. 40001-60000 30 3375
7. 60001-80000 35 6375
8. 80001-100000 40 10375
9. 100000 dan ortiq 45 15375
HXR hududida doimiy yashash joyi boMmagan, lekin shu xududda ish xaqi oladigan shaxs yoki xitoyda doimiy yashash jo yi boMgan va uning xududidan tashqarida ish xaqi oladigan shaxslar 800 yuanga qo‘ shimcha (bir oyga 3200 yuan) xarajatlarga qo‘shimcha kamaytirish oladilar. b) yakka yordamchi xo‘jalikdan va tadbirkorlik faoliyatidan olgan daromadni soliqa tortish. Soliq solishga yordamchi xo‘jalikdan olingan yoki tadbirkorlik faoliyatidan olingan va uni olish bilan bogMiq boMgan xarajat y o ‘qotishlami chiqarib tashlangan yangi daromad hisoblanadi. Olingan farqga quyidagi 9 bosqichni (pog‘onali) soliq stavkasi qoMlanadi: P og‘ ona X ar
y ilg i soliq
solinadigan darom ad soliq stavkasi b eriladigan chegirm a 1. 5001 dan ortiq em as 5 0 2. 5001 - 10000 10 250 3. 10001 - 3 0 0 0 0 20 1250
4. 30001-50000 30 4250
5. 50000
35 6750
H ar y ili soliq so linad igan darom ad Y ordam ch i x o 'ja lik v a tad birkorlik faoliyati Hisoblash tartibi: Yordamchi xo‘jalik va tadbirkorlik faoliyatidan har yilg i soliq solinadigan daromadi uning har yilgi umumiy daromadidan uni olish bilan bog‘ liq boMgan xarajatlami chiqarish yoMi bilan aniqlanadi. Har yilgi soliq summasining qiymati = (har y ilg a soliq solinadigan daromad) x (soliq stavkasi) va undan belgilangan chiqarishni ayirish. v) korxona va tashkilotlardan shartnoma va ijara asosida olingan daromadlar. Soliqqa korxona va tashkilotlardan shartnoma va ijara orqali olingan umumiy yillik daromad tortiladi. Daromad xarajat summasiga kamaytiriladi (bir oyga 800 yuan) olingan farqga «Ь» punktda ko‘ rsatilgan stavkalar qoMlanadi. Soliqqa har bir tushum 4000 yuandan yuqori boMmasa, 800 yuanga kamaytirib qolgani tortiladi. Agar har bir tushum 4000 yuandan ko‘ p boMsa, daromaddan xarajatning 20% chiqarib tashlanadi. Soliq stavkasi 20%, soliq solinadigan daromad = umumiy olingan daromad - 800 yuan (yoki 20% daromad); soliq summasi = soliq solinadigan daromad x 20 : 100. g) mulkni sotishdan olinadigan daromad. Soliq solinadigan daromad = mulkni sotishdan olingan boshlangMch qiymati-sotish bilan bogMiq boMgan xarajatlar Soliq summasi = soliq solinadigan daromad x 20 : 100 d) foizlar, dividendlar va boshqa tushumlar. Soliq summasi = Har bir manba bo‘yicha umumiy daromad summasi x 20% : 100. Quyidagi daromadlarga soliq solinmaydi: - xalqaro tashkilotlar, chet el tashkilotlari va davlat organlari tomonidan ilmdagi, taMim, madaniyat, sogMiqni saqlash, sport, madaniyat, atrof muhitni muhofaza qilishdagi yutuqlarga berilgan mukofotlar. davlat kengashi farmoyishi bilan chiqarilgan m oliyaviy obligatsiyalar bo‘yicha foizlar, M oliya vazirligi chiqargan davlat zaemlari va omonat depozitlari bo'yicha olingan foizlar. - Davlat Kengashini yagona qoidasiga binoan ish
haqiga qo‘shilgan maxsus hukumat ustamasi, davlat kengashi qarori asosida beriladigan soliq solinmaydigan subsidiyalar, dotatsiyalar va qator toMovlar. - muhtojlarga yordam berish tashkilotlarining nafaqalari, moddiy yordam, boquvchisini yo'qotganlarga berilgan nafaqa. - sug'urta toMovlari; - harbiy xizmatchilarga beriladigan pul mablag‘ lar va pul mukofotlar; - yagona davlat nizomi asosida davlat ishchi va xizmatchilarini ish haqisiga qo‘ shimcha, chiqish nafaqasi, uzoq xizmati uchun nafaqalar; - bankdagi schyotda to‘planadigan tibbiy sug‘urta nafaqasi va uzoq y illik xizmati uchun nafaqa; - diplomatiya va konsul darajasidagi shaxslami olgan daromadlari. 13.5.Resurs toMovIari Resurs toMovlari resurs soligM va yer soligMdan, (shahar va tumanlami yeridan foydalanganlik uchun toMov) tashkil topadi. a) Resurs soligM. HXR
hududida mineral
resurslami qazish bilan shug‘ulla- nayotgan tabiatdan foydalanuvchilar-huquqiy va jism oniy shaxslar soliq toMovchisi hisoblanadi. Soliqning stavkalari quyidagi mineral resurslarini turiga qarab belgilanadi.____________________ S o liq o b ’ ekti Soliq stavkasi 1. X om neft B irto n n ag a 8-30 yuan 2. T ab iiy gaz 1000 kub metr uchun 2-15 yuan 3. K o‘ m ir 0,3-5 yuan 1 tonnaga 4. T em ir rudalari 1 tonnaga 2-30 yuan 5. R an g li m etallar rudasiga 1 tonnaga 0,4-30 yuan 6. T uz (1) Q attiq tuz 1 tonnaga 10-60 yuan (2)
S u yu q tuz 1 tonnaga 3-10 yuan Soliq summasi = (soliq solinadigan ob’ektlar miqdori) X (Har birlikka soliq stavkasi)! A sosiy soliq chegirmalari va engilliklari. Agar bu xom-ashyo isitish maqsadida ishlatilsa, neftni qazib olish soliqdan ozod qilinadi. Soliq toMovchilar - tabiatdan foydalanuvchilar tabiiy ofatdan, halokatdan zarar ko'rsalar, ko'rgan zararlari hajmidan kelib chiqib chiqarishlar va imtiyozlar beriladi. Temir rudalari va rangli metallami qazib oluvchi shaxta (artel)larga soliq chiqarishlari beriladi. b) Yer soligM (shahar va tumanlar yeridan foydalanganlik uchun to‘ lov) Soliqni korxona va fuqarolar toMaydi. Bundan chet el investitsiyasi bilan ishlaydigan tashkilotlar, chet el kompaniyalari va xorijiy fuqarolar mustasno. Soliq stavkasi mintaqalar bo‘yicha har bir birlikka tavsiflanadi. Masalan, bir kvadrat metrga yillik stavka yirik shaharlar uchun 0,5-10 yuan, o‘rtacha shaharlar uchun esa 0,4-8 yuan va kichik shaharlarga 0,3- 6 yuan, hamda qazib olinadigan hududlarda 0,2-4 yuan. «Kambag‘al» mintaqalar va yuqori potentsiali bor tumanlarga soliq stavkasi ko‘tarilishi va tushurilishi mumkin. Hukumat, ijtimoiy va harbiy organlar egallagan yerlar, davlat byudjetidan moliyalashtiriladigan tashkilotlar egallagan yerlar, cherkov, park, tarixiy yodgorliklar egallagan yerlar, munitsipal ma’ muriy organlarga qarashli umumiy foydalanadigan yerlar, daraxt va
o'rmonlar bilan band boMgan yerlar, chorvachilik kompleksi v a baliq xo'jaligi bilan band boMgan yerlar, atrof- muhitni muhofaza qilish, energetika va transport xo‘jalig i ehtiyoji uchun band qilingan yerlar soliq solishdan ozod qilinadi. 13.6.MaqsadIi soliqlar va yig‘im lar Ushbu guruh soliqlar: qishloq xo'jalik yerlaridan foydalanganlik uchun soliq, shaharlami saqlash va rivojlantirish uchun soliq, asosiy kapitalga qilingan investitsiyaga solinadigan soliq, yem i sotishga solinadigan soliq. a)
qishloq xo‘jalik yerlaridan foydalanganlik uchun soliq. Soliq huquqiy va jism oniy shaxslardan olinadi. Bunga chet el investitsiyasi bilan ishlaydigan korxonalar va chet el fuqarolari kirmaydi. Y em i imoratlar qurish va boshqa qishloq xo‘jaligidan tashqari maqsadlarga foydalanilsa soliqqa
tortiladi. Soliqqa davlat va kollektiv mulki hisoblangan qishloq xo‘jalik yerlari tortiladi. Soliq stavkasi mintaqalar (joylar) bo‘yicha bir odamga to‘g ‘ri keladigan yer uchastkasini o‘ rtacha razmyeriga qarab va mintaqadagi iqtisodiy vaziyatga qarab
tabaqalashtiriladi. Qo‘shni hududlar o‘rtasida keskin farq boMmasligi uchun M oliya vazirligi provintsiyalar va provintsiyalar bo'yicha soliq birligiga belgilangan o‘rtacha stavka tabaqalashtirilgan. Bu stavka har bir kvadrat metrga 2,5- 9 yuanga teng. Soliq summasi qishloq xo‘jalik yerini stavkaga ko‘ paytirish yo ‘ li bilan aniqlanadi. Soliq bir marta to‘ lanadi. Asosiy engilliklar va imtiyozlar quyidagicha: Harbiy ob’ektlar, temir yo ‘l, aeroport, maktab, shifoxona joylashgan yerlar; irrigatsiyaga mo‘ ljallangan yerlar; qishloqlarda joylashgan mayda yer uchastkalari, yordamchi xo‘jalikni olib borish uchun (uy oldidigi yerlar), qochoq va ko'chirilgan odamlar bilan band yerlar soliqdan ozod qilinadi. Agar yerlar qishloq aholisiga yangi
uylar qurish uchun berilsa, soliq chiqarishi va imtiyozi qoMlaniladi. Xizmatdagi harbiylar va ulaming oilalariga, etim bolalarga, dehqonlarga - agar ular sezilarli ogMr m oliyaviy ahvolda boMsalar, mehnat invalidlarini ta’ minlash, avtomobil yoMlarini qurish uchun ajratilgan yerlarga soliq solinmaydi. b) Asosiy kapitalga qilingan investitsiyaga solinadigan soliq. Soliq toMovchilar HXR hududida asosiy asosiy kapitalga mablag4 qo‘yadigan tashkilotlar, ularning boMimlari, uy xo'jaligi va fuqarolar hisoblanadi. ToMovchilar tarkibiga chet el investitsiyasi bilan ishlaydigan korxonalar, chet el kompaniyalari va xorijiy davlatlaming fuqarolari kirmaydi. 13.2.-jadval Soliq ob’ekti va uning stavkalari_______________ So liq solinadigan ob’ ektlar Soliq stavkasi,% A . Infrastruktura 1 .
0 2. D avlat tashabbusi bilan kiritilgan lo yih alar, lekin transport, en ergetika holati bilan chegaralangan 5 3. O fislar, m ehm onxona yotoqxona 30 4. U y-jo y q u rilish i, tijorat qurilishi qo‘ shilgan holda 0,5
5. B oshqa y o 'n a lish la r 15 B . R ivo jlanish v a rekonstruktsiya 1 . D avlat ob’ ktlari 0 2. B oshqa ob’ e ktlar (u y jo y q u rilish inin g ayrim ob’ e k tlarig a stavka 5%) 10 Davlat sektoriga investitsiya qilish afzal hisoblanadi. Soliq asosiy kapitalga qilingan investitsiyani umumiy summasidan olinadi. v) Yemi sotishga solinadigan soliq (ko‘chmas mulk) soliq toMovchi davlat yeridan foydalanish huquqini boshqarish va unda joylashgan qurilishlami (ko‘chmas mulkni sotish) sotish va boshqalar ixtiyoriga o‘tkazish orqali daromad olgan tashkilot va fuqarolar hisoblanadi. Soliq solinadigan baza soliq toMovchi ko‘chmas mulkni sotishda qoMlangan baholash narxi asosida belgilangan qiymat hisoblanadi. Qo‘chmas mulkni baholash qiymati = ko'chmas mulkni sotishdan o l i n a d i g a n tushumi-chiqarishga moMjallangan xarajatlar turlari. Soliqni progressiv stavkasi qoMlaniladi. __________ ________ _____ Pog‘ona
So liq stavk asi,% 1. 50% chiqariladigan x arajatlar m oddasidan oshm aydigan baholangan q iym at 30 2 50% dan ortiq va 100% ga ch iq arilad igan x arajatlar moddasidan oshm aydigan baholangan qiym at 40 3 100% ortiq v a 200% ch iq arilad igan x arajatlar moddalaridan oshm aydigan baholangan qiym at 50 4 200% chiqariladigan x arajatlar m oddasidan oshadigan baholangan qiym at 60 Soliqni hisoblash tartibi: birinchi qadam soliq toMovchi ko‘ chmas mulkni sotishdan olgan baholangan qiymatni aniqlashdan iborat. Ushbu summa ko‘chmas mulkni sotishdan olingan tushumdan xarajatlar moddasini chiqazib tashlangandan qolgani hisoblanadi. Shu yo 1 bilan topilgan soliq solinadigan bazaga soliq stavkasi qoMlanadi. Soliqdan imtiyozlar beriladi. Agar soliq toMovchi yashaydigan uyni sotish natijasida olgan tushumi- baholangan hisobda chiqaziladigan xarajatlar moddasini 20% dan ortiq boMmasa yoki davlatni qurihsh talablari bo‘yicha buzilgan uyni o‘m iga yangi uy-joy berilsa soliqdan ozod qilinadi. 13.7.Mol-mulk soligM Bu guruh soliqlar mol-mulk soligM qo‘chmas mulkka solinadigan soliq va merosga beriladigan mulkka solinadigan soliqlardan iborat. a) Soliq shahar, okrug, tuman, industrial va qazib olinadigan hududlarda olinadi. Soliq toMovchilar - imorat va inshoatni mulk egalari, ofislami egalari, ularda joylashgan garov xatlar bo'yicha kreditorlar, ijaraga beruvchilar hisoblanadi. Chet el investitsiyasi bilan ishlaydigan korxonalar, chet el kompaniyalari va chet el fuqarolari bunga kirmaydi. Soliq bazasiga ikki xil stavka qoMlaniladi: 1,2% va 12%. Agar soliq bazasi sifatida - mulkni qoldiq qiymati olinsa (boshlangMch qiymat 10-30% ga kamaytirilgan) 1,2% stavka qoMlanadi. Agar soliq bazasi sifatida mulkni ijaraga berish natijasida olingan daromad hisoblansa soliq 12% bilan olinadi. Davlat organlari o‘z ehtiyoji uchun foydalanadigan qo‘chmas mulk soliq toMashdan ozod qilinadi:. Ijtimoiy tashkilotlar, qurolli kuchlar, davlat byudjetidan moliyalashtiriladigan korxonalar, cherkovlar, parklar’ tanx yodgorliklari, fuqarolar mulki hisoblangan tijorat maqsadida ishlatilm aydigan qo‘chmas mulk, buzilgan, yashash uchun yaroqsiz uy- jo y lar ham shu tartibda ozod qilinadi b) Qo‘chmas mulkka solinadigan soliq. Hozirgi vaqtda bu soliqni chet el investitsiyali tashkilotlar, chet el kompaniyalari va chet el fuqarolari toMaydilar. Agar ular imorat va inshoatlarga mulk egasi hisoblansa, garov xati bilan kreditorlar va ijaraga beruvchilar ham to‘ laydilar. Soliq bazasiga ikki xil stavka qoMlanadi. Ko‘chmas mulk qiymatiga nisbatan 1,2%. Agar mulkni ijaraga berib, daromad olsa, u holda 18% stavka qoMlaniladi. Soliq yengilliklari: yangi qurilgan imoratlar qurilish tamom boMgan oydan boshlab 3 yil davomida ozod qilinadi. Imorat rekonstruktsiya qilinsa, uning xarajati yangi shunga o‘xshagan imoratni narxini yarmini tashkil qilsa, ikki yil davomida ozod qilinadi. Boshqa turdagi engilliklar joylardagi hokimiyat organlari tomonidan beriladi. 13.8.0peratsiya (harakatlarga)ga solinadigan soliq Guruhga avtotransport vositalari va
suv kemalaridan foydalanganlikka solinadigan soliq, tamg‘a yigMmi, mulkni o‘tkazishga solinadigan soliq, qimmatli qog'ozlam i aylanishiga solinadigan soliq (hali kiritilm agan)lar kiradi. Bu soliqlar maMum operatsiyalar yoki harakatlarga solinadi.
a)Avtotransport vositalari va suv kemalaridan foydalanganlikka solinadigan soliq Soliqni mulk sifatida avtotransport vositalari va suv kemalariga ega boMgan tashkilot va fuqarolar HXR hududida foydalanganliklari uchun toMaydilar. Soliq bazasi avtotransport uchun ulaming soni yoki netto-narx, suv kemalariga - ulaming netto- tonnasi yoki kemani umumiy yuk ko‘tarish hajmi, soliq summasi alohida avtotransport va alohida suv kemalari uchun hisoblanadi. Har-xil stavkalar qoMlanaladi: Avtotransport uchun: 60-320 yuan- passajir transportiga, 16-60 yuan har bir tonnaga -yuk tashuvchi transportga, 20-80 yuan- mototsikllarga va 1,2-32 yuan motorsiz vositalarga. Suv vositalariga: motorli kemalarga har bir tonna yukga 1,2-5 yuan, motorsiz kemalar uchun bir tonna yukga 0,6-1,4 yuan. Hukumat
organlari, ijtimoiy tashkilotlar, harbiy
boMimlar, byudjetdan moliyalashtiriladigan korxonalar, mirshab, yongMn xizmati, sogMiqni saqlash departainenti, atrof muhitni muhofaza qiluvchi organlar, bir tonnadan ortiq boMmagan baliq ovlovchi kemalar, invalidlar foydalanadigan vositalar, qishloq xo‘jaligida ishlatiladigan traktorlar uchun soliq engilliklari mavjud. Chet el investitsiyalik korxonalar, chet el kompaniyalari va chet el fuqarolari - avtotransport va suv kemalaridan foydalanuvchilar soliqqa boshqa
stavkalar bilan
tortiladilar. Avtotransport vositalari (kvartal stavkasi) 15-80 yuan -passajir transporti, 4-15 yuan bir tonnagacha yuk tashish transporti uchun, 5 yuan mototsikllarga, 0,3-8 yuan motorsiz vositalarga. Suv vositalariga kvartal stavkasi)-0,3-1,1 bir tonnaga- motorli kemalarga, 0,15-0,35 yuan bir tonna yukka-motorsiz kemalarga. Soliq yengilliklari quyidagicha: Hitoy hududidagi elchixona, konsullik, ulam ing vakillari (diplomatlar, konsullar, ma’muriy, texnik xodimlar, ulam ing xotinlari va balog'atga etmagan bolalari) ning avtotransport vositalari soliq solishdan ozod qilinadi. Chet el investitsiyalik korxonalar, chet el kompaniyalariga qarashli yongMn mashinalari, tez yordam mashinalari ham soliqqa tortilmaydi. b) Gerb yigMmi Korxona uning boMimlari, uy xo 'jaligi va fuqarolarga XXR hududida iqtisodiy hujjatlami toMdirish, berish va tasdiklash huquqi berilgan tashkilot soliq toMovchi hisoblanadi. Soliq stavkasi beriladigan hujjatlar
(amalga oshiriladigan operatsiyalar) turiga qarab farq qiladi. Stavka 0,03 foizdan 0,4 foizgacha belgilanadi. Oldin toMangan yigMm hujjatini dublikatiga va nusxasi berilganda, mulkni hukumat organlari, etim, qari va invalidlarga yordam beruvchi mehr- muruvvat tashkilotlariga o‘tkazilganda, hujjatlami rasmiylashtirganda, foizsiz yoki diskontlik kreditlami (zayomlami) rasmiylashtirganda Gerb yigMmi toManmaydi. Hitoy hukumati va moliya organlari, xorijiy davlatlar hukumati, xalqaro moliya tashkilotlari bilan imtiyozli kredit shartnomalari tuzganda ulami rasmiylashtirish, qishloq xo‘jalik , o‘ rmon xo‘jalig i va chorvachilik bo‘yicha sug'urta shartnomasi rasmiylashtirilganda ham gerb yigMmi toManmaydi. v) mulkni oMkazishga solinadigan soliq Hitoy
hududida o‘tkaziladigan mulkka mulk huquqi beriladigan huquqiy shaxs soliq toMovchi hisoblanadi. Soliq bazasi quyidagilardan tashkil topadi: 1) kelishuv bahosi - imoratni sotib olish va sotishdagi yoki davlat mulki hisoblangan yerdan foydalanish huquqi berilganda 2) Qo‘chmas mulkni toMovsiz berish (bezvozmezdno)ganda-yer imoratni harakatdagi bozor bahosidan kelib chiqib soliq organlari belgilagan mulk bahosi. Soliq stavkasi 3%-5% chegarasida belgilangan. Aniq stavkani ko‘rsatilgan chegarada mahalliy hokimiyat belgilaydi. Hukumat organlari, institutlar, mehr-muruwat ko‘rsatuvchi tashkilotlar, shaxsiy ehtiyojiga ishlatadigan harbiy korxonalar, hamda ilm iy ishlami olib borish uchun kerakli maydonlar, tog‘, tepalik, plyajlar bilan band boMgan yerlar, qishloq xo‘ja lig i, o'rmon xo‘jalig i va baliqchilik, chorvachilik ehtiyojlari uchun ajratiladigan yerlar, diplomatiya vakolatxonalari va ularning xodimlari, urush va boshqa kuch ishlatish natijasida buzilgan uylar o‘ m iga yangisini qurish soliq toMashdan ozod qilingan. 13.9. Bojxona boji Soliq toMovchilar tovarlami import qilishga huquqi bor yuk oluvchilar, qonun bo‘yicha tovarlarni eksport qiladigan yuk jo ‘natuvchilar hisoblanadi. Birinchilari import (olib kirish) bojxona bojini va ikkinchilari eksport (jo‘natuvchi) bojxona bojini toMaydilar. Soliq stavkalari ikkiga boMinadi: import, eksport. Import boj stavkalari umumiy va imtiyozli boMadi.
HXR bilan imtiyozli soliq solish shartnomasi tuzilmagan mamlakatlarga nisbatan umumiy stavkalar qoMlansa, HXR bilan imtiyozli soliq solish shartnomasi tuzgan mamlakatlarga imtiyozli stavkalar qoMlanadi. 1999 yili boj klassifikatorida 6940 import qilinadigan tovarlar ro'yxati boMgan. 20 dan ortiq import bojini umumiy - 0%, 8% dan 270% gacha stavkalari va 50 dan ortiq imtiyozli - 0%, 1% dan 121,6% gacha (o‘rtacha arifmetik stavka baravarl6,8%) stavkalar mavjud. Eksport bojini olib qarasak, 36 eksport qilinadigan tovarlarga 5 ta har xil -20% dan 50% gacha stavkalar qoMlaniladi. Bojni hisoblashda, qiymat yoki miqdori olinishi mumkin. Boj summasi import (eksport) qilinadigan tovarlar soni yoki tovarlarni qiymatini boj stavkasiga ko‘paytirilganiga teng boMadi. Yuklar (tovarlar) qiymati 10 yuandan kam boMsa; reklama buyumlari, sotishga moMjallanmagan tovarlarni nusxasi, xalqaro
tashkilotlar va xorijiy vakolatxonalar bepul bergan tovarlar boj toMashdan ozod qilinadi. Ayrim imtiyozlar HXR boshqa mamlakatlar bilan tuzgan shartnomalarda ko'rilishi mumkin. 13.10.Davlat soliq solish ma’ m uriy organi Davlat Soliq Solish ma’muriy organi Hitoyda eng yuqori soliq organi hisoblanadi. Davlat kengashida vazirlik statusida hisoblanadi. Ushbu organning asosiy funktsiyasi - davlat daromadlarini boshqarish va nazorat qilishdan iborat. Asosiy vakolatlari: - soliq qonunlarini ishlab chiqish, ulam i bajarish bo'yicha yo'riqnoma va tushuntirish xatlari tayyorlash, moliya vazirligi bilan birgalikda soliq siyosati to‘g ‘risida takliflar tayyorlash va ularni ko‘ rib chiqish uchun davlat kengashiga topshirish hamda ulami bajarish tartiblarini ko‘rsatib berish; - markaziy va mahalliy soliq organlrini vakolatini belgilaydi, soliq solish qoidalari yordamida mamlakatdagi makroiqtisodiy holatni
boshqarish va nazorat qilish bo'yicha tadbirlar ishlab chiqish; * Davlat Soliq Solish M a’muriyati - Hitoyda eng yuqori soliq organi bo'lib, Davlat Kengashida huquqi jihatidan vazirlik holatida bo‘ lib davlat daromadlarini boshqarish v a nazorat qilish funktsivasini bajaradi
- soliq organlarini ishlash tartibi va qoidalarini tayyorlab berish, ulam i bajarish ustidan nazorat qilish, mahalliy soliq organlarini joylarga borib ishi bilan tanishish; - soliq tizimini isloh qilish to‘g ‘risida takliflar tayyorlash; - soliq qonunlarini va yo ‘riqnomalami bajarilishi ustidan nazorat qilish, soliq siyosatini amalga oshirish; - markaziy (shaxsiy) soliqlarni, boshqaruv soliqlarni, dehqonchilik solig‘ i, davlat fondlariga ajratmalami y ig ‘ ish, boshqarish; - davlat byudjeti daromadini loyihasini tayyorlash, kelishilmagan savollami tushuntirish, soliqdan chiqazishlar va imtiyozlar berish ustidan nazort qilish, xalqaro miqyosda soliq solish sohasida ma’lumot almashish va kooperatsiya qilishga yordamlashish, xalqaro soliq konvensiyalarida qatnashish, tuzilgan shartnoma va kelishuvlarni bajarish, eksport-importda y ig ‘ im va QQS ni qaytarish, yoki iste’ mol solig‘ i ustidan nazorat qilishni tashkil qilish; - kadrlar masalasini echish, ish haqi hajmiga bog‘ liq masalalami echish, soliq ma’ muriyati xodimlarini xarajatlarini boshqarish, mahalliy soliq organlarini boshliqlarini va boshliqlar muovini ishga olish va bo‘ shatish to‘ g ‘risida tavsiyalar berish; - soliq xodimlarini professional va ma’naviy tayyorlash va o'qitish; - soliq targ‘ ibotini tashkil qilish, soliq sohasida ilmiy izlanish, soliq agentlarini ro‘yxatga olish. M a’ muriyat rahbari va uning to‘ rtta muovini davlat kengashi tomonidan tayinlanadi. Bosh iqtisodchi va bosh buxgalter ma’muriyat boshliqlari tarkibiga kiradi. Vazirlik tarkibida 14 funktsional departamentiar mavjud va har bir departament bir nechta boMimlarni (boshqarmalar) o‘z ichiga oladi.
Bosh boshqarmaga yuqori lavozimli shaxslar boMimi, sekretariat, kuzatuvchi kengash, ilmiy-tadqiqot boMimi, yangiliklar boMimi va moliya boMimlari kiradi. Oborot soligM boshqarmasi QQS, iste’molga solinadigan soliq, tadbirkorlik faoliyatiga solinadigan soliqlarga javob beradi. Bundan tashqari, soliq tekshirishi boshqarmasi, moliya departamentsi, rejalash va statistika boshqarmasi, kadrlar boshqarmasi, nazorat qilish departamentlari ham tashkil qilingan. Yuqoridagilardan tashqari, soliq solish masalalari bilan ba’zi nodavlat institutlar, aloqa vositalari, ilmni oshiradigan markaz, xizmat ko‘rsatish markazi, axborot texnologiyasi markazi, ilm iy tekshirish institutlari va boshqalar shug‘ ullanadi. Hudud, mintaqalar va mahalliy darajada ham soliq organlari tashkil qilingan. Mintaqalar va mahalliy soliq inspektsiyalaridan tashkil topadi. Davlat ma’muriy soliq solish organinmg mintaqaviy boMimlari to‘ g‘ridan-to‘ g‘ ri ma’muriyat boshliqlanga bo‘ysunadi. Ular funktsional organ boMib, o‘z hududlaridagi soliqlarni yigMshga javob beradilar. Mahalliy sharoitni hisobga olgan holda ular soliq qonunlari, yo ‘ riqnomalar va tushuntirish xatlarini ishlab chiqishga ham javob beradilar. BoMimlarni boshliqlari va ularning yordamchilari ma’ muriyat boshliqlari tomonidan tayinlanadi. Hududiy boMinmalami boMimlari 12 dan ko‘ p boMmaydi. Ular umumiy boMim, aylanmadan soliq boMimi, foydaga solinadigan soliq boMimi, rejalashtirish va moliya boMimi, kadrlar boMimi, nazorat boMimi, soliq siyoati va boshqalardan iborat. Qo‘ shimcha ravishda hududiy boMinmalar soliqni tekshirish byurosi, soliqni undirish byurosi, eksport va import ustidan soliq nazorati byurolarini tashkil qilishlari mumkin. Mahalliy soliq inspektsiyalari mahalliy ijro etuvchi organlar va yuqori soliq boMinmalarini birgalikda boshqaruvida boMadilar. Yuqori soliq boMinmalari pastki organlami vertikal boshqaradi. Boshqacha qilib ta’kidlanganda, kadrlar masalalari, tashkiliy masalalami echadilar va xarajatlar smetasini asosiy ko'rsatkichlarini belgilab beradilar. 1999 yilning boshida HXR da 992000 kishi soliq xizmatchilari safida ishlagan. Umumiy xodimlardan 575000 xodim Davlat soliq solish ma’ muriyatida va 416000 kishi mintaqaviy va mahalliy soliq inspektsiyalarida xizmat qilganlar. Asosiy tayanch ib o ralar: - Davlat Soliq Solish M a’muriyati - Qo‘shimcha toManadigan soliq -T am g‘ a yigMmi Takrorlash uchun savollar: 1. HXRda soliqqa tortish sohasida vakolatga ega boMgan tashkilotlami yoritib bering. . .
2. Hitoyda aylanmadan olinadigan soliq va qo‘ shilgan qiymat soliqlarmi qiyosiy tavsifini bering. 3. Yashirin (o‘zining) va boshqaruv daromadlari turlarini keltiring. 4. Xo‘jalik faoliyati bo‘yicha soliq (biznes soliq) ni ta’riflab bering. 5. HXR da qo‘shimcha soliqlar nimadan iborat? 6. Tadbirkorlik faoliyatiga solinadigan soliqni tushuntiring. 7. Operatsiya (harakatlarga) solinadigan soliqlar, ulaming tarkibi va qisqacha tavsifini bering. 8. M aqsadli soliqlar va y ig ‘ imlar: tarkibi, qisqacha mazmuni. 9. Jismoniy shaxslar toMaydigan daromad soligM ob’ektlarini ta’riflab bering.
10. HXR soliqlarni byudjet daromadi va yalpi ichki mahsulotdagi salmogM, o‘zgarishlar, o'sish yo ‘ nalishi. Test savollari 1 •
Qaysi soliq markaziy soliq hisoblanadi?: a) Yemi sotishga solinadigan soliq. b) Asosiy kapitalga qilingan investitsiyaga solinadigan soliq. c) Iste’mol soligM. d) Mol-mulk soligM. e) Dehqonchilikka solinadigan soliq. 2. Jismoniy shaxslardan daromad soligM olinganda qaysi stavka ishlatilmaydi'? a) 5%
b) 25% c) 28%
d) 40% e) 45%
3. Quyidagi daromadlaming qaysi turi jismoniy shaxslardan olinadigan daromadlar soligMga tortiladi? a) Ilm sohasidagi yutuqlar uchun davlat bergan mukofot. b) Straxovaniya toMovlari. c) Ishchi va xizmatchiga berilgan mukofot. d) Harbiy xizmatchilarga berilgan pul mukofotlari. e) Mehr- muruvvat tashkilotlari bergan nafaqalar. 4. Mulkni ijaraga berish natijasida olingan daromadga qoMlaniladigan stavkani ko‘rsating. a) 19.
b) 20. c) 30.
d) 35. e) 5:
5. Qaysi soliq qo‘shimcha soliq hisoblanadi? a) Mol mul soligM. b) Tamg‘a yigMmi.
c) Qo‘ shilgan qiym at soligM.
d) Ko‘chmas mulkka solinadigan soliq. e) Xayvonlami boqish va ko'paytirishga solinadigan soliq. 6. Mahalliy soliqlarga mansub boMmagan soliqni aniqlang. a) Daromad soligM. b) Qishloq xo 'jaligi yerlaridan foydalanganlik uchun sol q. c) Bojxona organi yig ‘adigan iste’mol solig i. d) Shaharlami saqlash va qurish uchun soliq. 7.
“ aysi <*«> , 0 ‘shilgan qiyma. а)'1апм°кош)ла1ап(1а etishtirilgan iste’mol tovarlari aylanmasi. d) YoMovchilar va yuk tashish transporti ко rsatgan xizm atlai. e\ Yerni iiaraga berish bo‘yicha ko'rsatiladigan xizmatlar. , ». IJo n T y shaxslardan olinadigan daromad solig'i ob’ektlanga qays, daromad kirmaydi? a) Ish haqi. b) Yordamchi xo'jalikdan olingan daromad. c) Ko‘rsatilgan xizmatga berilgan mukofot. d) Mualliflik gonorari. M^sTdU^oliqla^va^igMmlar tarkibiga kirmaydigan toMovni aniqlang. a) Qishloq xo‘jaligi y e r l a r i d a n foydalanganlik uchun so iq. Ы Shaharlami saqlash va rivojlantirish uchun souq.
с Shahar va tumanlar yeridan foydalanganlik uchun to lov (yer soli* 0- d) Asosiy kapitalga q i l i n g a n investitsiyaga solinadigan soliq. — * “
a" a, A"
o S ' - iB.ari va suv kemalaridan foyda,anganlikka solinadigan soliq. b) Tamg‘a y ig ‘ inii. c) Mulkni o‘tkazishga solinadigan soliq. d) Qimmatli qog‘ozlaming aylanishiga solinadigan soliq. e) Ko‘chinas mulkka solinadigan soliq.
XIV BOB. MISR ARAB RESPUBLIKASI SOLIQ TIZIMI hu'susuyatlariАГаЬ ReSP" b" kaSi “ " '* ■ « o-ziga Ms 14.2. Sotishdan olinadigan soliq ! « • 5 " ’ U4!y sh” la,r to‘Iaydigan foydaga solinadigan s„li„ I it vt J m'5 axslar 14.5. M ah alliy soliqlar va y ig ‘im lar
14.1. M isr Arab Respublikasi soliq tizimining o‘ziga xos hususiyatlari
h ^ o b la n a d f^ M ' / an y a , madaniyati rivojiangan
davlatlardan biri T
,
davlat
boshqaruvi shakllanishidan avvalroa soliqiardan foydalanganlar. Dehqonlar (fellaxlar)* asosan davlatnik h oblangan yerlami
merosga oMkazuvchi 'ija ra g a oluvchia h oblangan Dehqonlar (shaharlik hunarmandlar b lan birgalikdl) ve о Iponi (soligM) toMaganlar. Qo‘shimcha ravishda K t a n fon bilan'^V S° madlgan ° lIP°n (soliq) ham undirilgan. Yuqoridachilar bdan b.r qatorda m a’muriy soliq ham yigMlgan. 4onoachilar hfmn? a H-tf hqarl d° imiy raV'shda 4 ° ‘shimcha («favqulodda») o‘lponi 11Г аП’ >
q° ndagllardan ko‘rinib turibdiki, bizning eramizni bosh.da ham solq turlari kam boMmagan. ё hudnH M n ^ Spublikasi Afrikaning shimoli-sharqida joylashgan hudud, 1 0 mln.kv.kilometrdan, aholisi 70,0 mln. kishidan iborat IshTa 4 D a v t ' h' 8’ Hm la- kiS" ini V“ ish5izlik « « И
etad!* Davlat byudjetming 60 foizi soliqiardan va 40 foizi boshaa tushum lardan
I
T Y ' S° H; lardan 69’ * m lrd- funt va boshqa to‘ Z * 7
f U d' fUnt tUShgan- M am lakatda soliqlar bilan savdodan b° shqarma shug‘ullanadi: umumdavlat soliqlari S S X f i 4, JX0” va mulkdan to'laMdi8a" * * * F ellaxlar - asosan davlat yerlarini m erosga o ‘tkazuvchi. ijaraga oluvchi dehqonlar Misrda byudjet kamomadi 2005-2006 yili YalM ni 9,2%m tashkil qildi. Davlat byudjetini asosiy daromadi Suvaysh kanalidan o'tadigan kemalardan olingan boj va undan keyin neftni qazib olish, turizmdan tushadi. . Misrda qopunchilik islom, ingliz, frantsuz aralash huquqchiligiga asoslangan. Misr korxonalarini faoliyati har xil qonunlar bilan boshqariladi. Bu korporatsiya, investitsiya, yangi jam iyatlar va boshqalar to‘ g ‘risidagi qonunlar. Chet el investori har xil tashkil iy - huquqiy korxonalar tashkil qilishi mumkin: - xususiy tadbirkor; - aktsioner jam iyat; . . .
- chegaralangan javobgarlikka asoslangan yopiq aktsioner jam iyati; - chet el kompaniyasining filiali. Xususiy tadbirkor Misrda ruxsat etilgan har qanday biznesda ishtirok etishi mumkin. Ular bank, sug'urta va fondlar faoliyati bilan shug'ullanmaydilar. Bu shakldagi korxonalar faqat ozod zonalarda tashkil qilinishi mumkin. . Aktsioner jam iyatlar ochiq va yopiq bo‘ lishi mumkin. Misrm savdo reestridan o'tkazmasdan oldin ochiq va yopiq kompaniyalar 10% kapitalim misr bankida deponentga qo‘yishlari kerak. Ochiq kompaniya o‘zim aktsiyasini ochiq obunaga chiqarish va birjada aktsiyasini sotish huquqiga ega. g ‘ piq kompaniyalarda obuna yopiq tarzda amalga oshiriladi, birjada aktsiyasi sotilmaydi. Kompaniyalami tashkil qiluvchilar soni eng kamida 3 ta va ko‘ pi bilan nechta boMishi chegaralanmagan. Chet el elliklar kompaniya aktsiyasini 100% egallash huquqiga egalar. Faqat nomi yozilgan aktsiyalam i bir xil qiymatda, eng kamida LE5 va LEI000 dan oshmagan qiymatda chiqaradilar. Kompaniya kuzatuv kengashining a ’zolari eng kamida LE5000 aktsiyaga ega boMishlari kerak. Kompaniya chiqarilgan kapitalni 5% hajmida rezerv fond tuzishi va saqlashi majburiydir. Chet el kompaniyalari misrda filial ochishlari mumkin. Filiallar buxgalteriya hisobi olib borishlari kerak va xar yili soliq deklaratsiyasi topshiradilar. Misrda soliq shartli ikki guruhga boMinadi: to‘ g ‘ri soliqlar, egri soliqlar. Birinchisi o‘z tarkibiga huquqiy va jism oniy shaxslarni daromad va foydalarini soliqqa tortishni o‘ z ichiga oladi. Ikkinchisi tovarlar, xizmat va moliyaviy natijalarga egri soliq solishdan iborat. M isr xukumati asosan egri soliqqa suyanadi.
|
