Тадқиқот мақсади

1расм. Математика ўқитиш жараёнида молиявий саводхонликни шакллантириш бўйича фаолиятниташкил этиш шакллари
Ушбу масала бўйича методикада икки йўналишнинг тахлилини олиб борамиз.
Синфдан ташқари ишлар ўқитувчилар, ўқувчилар, уларнинг ота-оналари, қўшимча таълим болалар муассасалари, маданият ва спорт муассасалари ходимларининг педагогик жараёнида ижобий ҳамкорлик қилишлари учун шароит яратади. Синфдан ташқари машғулотлар мактабда ҳам, ундан ташқарида ҳам ўтказилади ва тадқиқот характерга эга.
Дарс фаолияти дунёнинг илмий - рационал картиналарини яратади, фан бўйича билимларни ўзлаштиришга имкон беради, умуминсоний билиш тажрибасига таянади.
Дарс йўналиши доирасида молиявий саводхонликни шакллантиришни математика курсига иқтисодиётда ёки тўғридан-тўғри курснинг иқтисодий соҳага боғлиқ бўлган ҳар бир мавзусига математика аппаратларини қўллашни намойиш қиладиган кичик бўлимларни (параграфларни) киритиш, ўқувчи мавзу бўйича билимларини қўллаши мумкин бўлган машқларни танлаш орқали амалга оширилиши мумкин.
Бундай ёндашув талабаларга иқтисод ва математика ўртасидаги боғлиқликни шу ерда ва дарҳол кўриш, шунингдек, молиявий ва иқтисодий билимларини кенгайтириш имконини беради.
Дарс фаолияти доирасида яна бир усул – “Молиявий саводхонлик” бўйича алохида фанни ажратиш. Ушбу йўналишни амалга оширишнинг мураккаблиги ўқувчилар учун хам, ўқитувчи учун хам қўшимча юклама билан боғлиқ. Ушбу ўқув фанини айнан қайси фан ўқитувчиси олиб бориши керак деган спавол туғилади. Бошқа савол молиявий саводхонликни шакллантириш деганда нима тушунилишидан иборат.
Ўқувчи эгаллаш керак бўлган назарий база ёки амалий масалаларни ечишда олинган кўникмалар хажми нимадан иборат?
Хохлаймизми йўқми яна назарий сохани амалий сохадан ажратиш амалга ошириш сезилади. Ушбу фан бўйича сотиб олиниши керак бўлган ўқув услубий мажмуалар ҳам таълим муассасаси учун маълум молиявий юкларни келтириб чиқаради, бундан ташқари, у тўлиқ мақсадларга эришиш ва мактаблар олдига қўядиган таълим муаммоларини ҳал қилишга қаратилган бўлиши, ушбу фанни алоҳида курс сифатида ёритиб бериши керак.
Фаолиятни ташкил этишнинг яна бир шакли синфдан ташқари фаолият бўлиб, математикадан танлов, факултатив курсларни яратиш билан боғлиқ бўлиб, молия-иқтисодий масалаларни ечишда математиканинг қўлланиладиган имкониятларини намойиш этади. Бундай курслар, бир томондан, ўқувчиларнинг молиявий саводхонлигини шакллантиришнинг асосий вазифасини амалга оширишга қаратилган бўлса, иккинчи томондан, ўқувчиларнинг математиканинг алоҳида бўлимлари бўйича билимларини кенгайтириш ва чуқурлаштиришга қаратилган. Буларнинг барчасида билимларни олиш ва уларни амалиётда қўллашда тизимлилик, изчиллик ва тузилмавийлик йўқолади.
Лойиҳа фаолияти ўрганилаётган мавзулардан ташқарига чиқишга имкон беради, ўқувчига танлаш эркинлигини беради, лекин бошқа томондан, унинг тор йўналишлилиги, чунки лойиҳа яратиш ва ишлаб чиқиш жараёнида мураккаблик ва вақт чекловлари туфайли бир ўқувчи учун математик билимларни иқтисодиёт соҳасида қўллашнинг барча соҳаларини қамраб олиш имкони йўқ. Бошқа томондан, математика дарсларида иқтисодий билимларни мунтазам равишда киритиш билан бир қаторда лойиҳа фаолияти талабанинг билиш фаоллигини рағбатлантириш имкониятини беради.
Бошқа томондан, математика дарсларига иқтисодий билимларни мунтазам равишда киритиш билан бир қаторда лойиҳа фаолияти ўқувчининг билиш фаолиятини рағбатлантириш имкониятини беради.
Молиявий саводхонликни шакллантиришга қаратилган ўйин машғулотлари синфдан ташқари машғулотларнинг олдинги турлари каби мунтазам, тизимли бўлмаса-да, шу билан бирга ўқувчиларни юқори даражада рағбатлантиради ва энг заиф ўқувчиларни ҳам қизиқтиришга имкон беради. Бу таълим жараёнига ижодий муҳит олиб келади ва молия соҳасида кўтарилаётган “катталар муаммолари” деб аталадиган масалаларга бошқа томондан қараш имконини беради.
Монополия, стартап, иқтисод, молия академияси каби таниқли иқтисодий стол ўйинлари иқтисодий йўналиш билан математика дарсларига ўзгартирилиши ва мослаштирилиши мумкин.
Таълим муассасаси томонидан “Молиявий саводхонлик” ҳафталикларининг ташкил этилиши мазкур фаолият доирасида кенг аудиторияни қамраб олиш имконини беради. Шунингдек, у оммавий, ижодий хусусиятга эга.
Фаолиятни ташкил этишнинг ушбу шаклини қўллашдан мақсад, ҳақиқий ҳаётда тез-тез учрайдиган хатога йўл қўймасликдир. Яъни, фақат бир гуруҳ энтузиастларни эмас, балки барча ўқувчиларни фаол ҳаракатларга ундаш зарур.
Шундай қилиб, математика дарсларида ўқувчиларнинг молиявий саводхонлигини шакллантириш методикасини танлаш етарлича мураккаб жараёндир. Усулларнинг танлов натижалари қуйидаги омилларга боғлиқ: таълим ташкилоти мақсадлари ва вазифалари, имкониятлари ва бошқа кўп омиллар. Мухими, математика ўқитиш доирасида иқтисодий билимлар пропедевтикасини таъминлаш ва бошланғич мактабда яратилган базани йўқотмаслик учун ушбу масала билан 5 синфдаёқ бошлаш зарур.
Тадқиқотимиз доирасида математика ўқитиш жараёнида молиявий саводхонликни шакллантириш бўйича фаолиятни ташкил этишнинг шундай шаклини қўллаш мақсадга мувофиқки, унда 5-6-синфларда математика асосий курсига иқтисодий масалаларни киритиш, математика фанини ўқитиш жараёнида молиявий саводхонликни шакллантириш, молиявий саводхонликни шакллантириш бўйича фаолиятни ташкил этиш шаклларини қўллаш мақсадга мувофиқдир.
Ишнинг бундай шакли 5-6-синфлар учун математика курсида кўриб чиқиладиган алоҳида мавзуларни ўрганишда иқтисод ва математика фанларига қарши чиқмаслик, балки бир-бирини тўлдириш имконини беради.