Talabalarning bilimini ilmiy izlanishlar bo‘yicha oshirish

Texnologik qism
Sexda ishlab chiqariladigan buyum (korxonada ishlab chiqariladigan buyumlar) uchun quyidagi asosiy texnologik hisoblashlar amalga oshiriladi.
-buyumning xiliga va sexning (korxonaning) berilgan ishlab chiqarish unumdorligi asosida texnologik liniyalar sonini hisoblash;
-buyumlarni issiqlik bilan qayta ishlash uchun issiqlik kameralari yoki avtoklavlar sonini va o‘lchamlarini aniqlash;
-har bir texnologik liniya uchun jihozlar (mashina va agregatlar) sonini aniqlash;
-ravoqlardagi texnologik liniya ishlarini tashkillashtirish;
-liniyalardagi mashina va mexanizmlardan eng unumli foydalanishni yo‘lga quyish;
-buyumlarni ta'mirlash, texnik nazorat qilish va omborga jo‘natish jarayonini ratsional tashkillashtirish.
Asosiy texnologik jihozlar quyish sexga joylashtirilganda, ishlab chiqarish liniyalari esa o‘lchamlari eni 12, 18, 24, 36m, uzunligi 54÷144m bo‘lgan tipovoy ishlab chiqarish binosi ravoqlarga mos kelishi kerak. Sexning kran osti yo‘ligacha bo‘lgan balandligi 8,05 m, ustunlar orasidagi masofa chetki katorlar uchun 6 m va o‘rta katorlar uchun esa 12 m olinadi.
Beton quyish sexida quyidagi postlar joylashadi: qoliplarni tayyorlash; betonni quyish; betonni zichlash; qoliplarni yechish; ta'mirlash; sovutish; ushlab turish; buyumlarni qayta ta'mirlash, nazorat qilish va omborlarga jo‘natish postlari; issiqlik bilan qotirish kameralari, shuningdek armatura xom-ashyolar va komplektlovchi detallarni saqlovchi oraliq maydonchalar, qoliplarni sovutish maydoni va x.k joylashadi.
Liniyaning texnologik jarayoni loyihalanganda asosiy e'tibor beton quyuvchi va uni zichlovchi uskuna va jihozlarga qaratilish kerak. Qolgan barcha postlar esa asosiy jarayonning ritm bo‘yicha ishlashini ta'minlab borish kerak.
Texnologik uskunalarni tanlash
Texnologik uskunalarga asosan quyish sexidagi mashina va mexanizmlar (betonquygich va betonni zichlovchi mexanizmlar, kranlar, armatura mahsulotlarini qayta ishlovchi stanoklar, titratgichlar va x.k.) kiradi. Uskunalarni tanlashda eng keyingi ishlab chiqarilgan va maksimal mexanizatsiyalashtirilganini tanlash ishlab chiqarish unumdorligin oshirish imkonini beradi. Bundan tashqari uskuna va jihozlarni tanlash xom ashyo sifatiga va xiliga hamda buyumning tavsifiga bog‘liq bo‘ladi. Qo‘llaniladigan mashina va mexanizmlarni tanlashda ularning soni, unumdorligi va boshqa texnologik tavsiflari aniqlanadi, yoki maxsus normativ xujjatlardan, jadvallardan qabul qilinadi. Quyish sexidagi texnologik jarayonlarga aloqador bo‘lgan uskunalar ilovada beriladi.
Talab qilinadigan mashina va uskunalar soni quyidagi formula orqali aniqlanadi:

Bu yerda: R₁-sexning (liniyaning) bir soatlik unumdorligi;
P_m-tanlangan mashinaning (uskunaning) pasporti bo‘yicha bir soatlik unumdorligi;
K_n-jihozlardan foydalanish normativ koeffitsienti, K_n=0,85. Agar tanlangan mashina yoki uskunaning bir soatlik unumdorligi sexning talab qilinadigan bir soatlik unumdorligidan ko‘p bo‘lsa u holda mashinalar (uskunalar) soni emas balkim ulardan foydalanish koeffitsienti aniqlanadi.

Quyish sexining xom ashyolar extiyojiga asosan (1.4. jadval 1.3) stend usulida markasi YP-1.75x6m bo‘lgan yo’l plitasini ishlab chiqarish bir soatlik armaturaga bo‘lgan talab 0,31t/soat. Armaturalarni to‘g‘rilovchi va qirquvchi stanokning ish unumdorligi (jadval 1. ilova 1) asosan 0,33t/soat. Demak markasi I-6118 stanok tanlaymiz. Soni bir dona (0,33t/soat>0,31t/soat).
Plitaga sterjen shaklidagi armatura mexanik usulda taranglashtirilib o‘rnatiladi. Demak jadval 2 (ilova) asosida markasi, SMJ-82 bo‘lgan ikkita domkrat tanlaymiz (har qaysi bo‘ylama qovurg‘asiga bittadan domkrat o‘rnatiladi). Armatura, to‘r yasash uchun markasi MTP-809 bo‘lgan bitta, stanok tanlaymiz. (Jadval 3. ilova 1). Stanokni tanlashda to‘rning eni buyumning enidan katta bo‘lib, ketmasligi shuningdek shu to‘r uchun ishlatiladigan bo‘ylama va ko‘ndalang armaturalarning diametri loyihada berilganidan chetlanmasligi kerak. Plitaning bo‘ylama va ko‘ndalang qovurg‘alariga o‘rnatiladigan sinchlarni payvandlab yasash uchun markasi MS-802 bo‘lgan bir dona stanok tanlaymiz. (jadval 4. ilova 1). Stanokni tanlashda sinchning bo‘ylama armaturasi diametri hisobiga olinadi.
Quyish sexining bir soatlik betonga bo‘lgan talabi (ehtiyoji) pp.1.5 (jadval 1.4) asosan 1,44m³/soat. Demak asosan markasi SB-43 bo‘lgan betonqorigich tanlaymiz. Uning pasporti bo‘yicha unumdorligi P_m=2,6m³/soat. U holda betonqorigich soni asosan

Beton qorishmasini qoliplarga quyish uchun asosida markasi CB-31 bo‘lgan bir dona betonquygich tanlaymiz (unumdorligi 2.6 m³/soat). Beton qorishmasini betonquygich kombaynga uzatish uchun markasi TK-12 bo‘lgan lentasimon betonuzatgich qabul qilamiz. Qoliplangan betonni zichlash uchun markasi SMJ-200V bo‘lgan titratmamaydoncha qabul qilamiz (qolipning beton bilan birgalikdagi og‘irligini e'tiborga olgan holda). Shuningdek, buyum yuzasini tekislash uchun asosida markasi PV-1 bo‘lgan tekis titratgich va markasi SO-163 bo‘lgan titratmareyka tanlaymiz (buyumning eni asosida). Qolipni buyum bilan birgalikda gorizontal yoki tik vaziyatga keltiruvchi moslamani qabul qilamiz (markasi SMJ-367, yuk ko‘tarish qobiliyati 14t). Shuningdek, sex ichida buyumlarni tashish uchun o‘ziyurar telejka, yuk ko‘taruvchi kran va tayyor buyumlar sifatini nazorat qiluvchi stend uskunasini tanlaymiz (buyumlarning og‘irligi va gabarit o‘lchamlarini e'tiborga olgan holda).
Konveyer, kasseta va stend usullari uchun ham ishlatiladigan stanoklar va jihozlar yuqoridagidek tanlanadi.
Tanlangan jihozlarning asosiy tavsiflari 5-8-jadvallarga kiritiladi.
Armatura ashyolariga ishlov beruvchi stanoklarning asosiy tavsiflari
5-jadval

Asosiy tavsiflari	Stanoklarning markasi
	I-6118 1 dona	SMJ-82 2 dona	MT-2102 1 dona	MS-802 1 dona
Ishlov beriladigan armatura diametri, mm	3÷16	14÷40	16-22	12÷20
Armaturaning uzunligi, m	1÷9	6÷12
Stanoklarning unumdorligi, t/s	0,33	-	-	-
Stanok o‘lchamlari, mm uzunligi eni balandligi	7540 810 1450	- - -	- - -	- - -
Taranglanadigan sterjenlar soni, dona	-	1	-	-
Maksimal tortuvchi kuch, kN	-	630	-	-
Domkrat porsheninining siljishi, mm	-	315	-	-
Domkrat motorining quvvati, kVt	-	80	193	25
Payvandlanadigan to‘rlarning eni, mm	-	-	1200	-
Stanoklarning og‘irligi, kg	1830	80	1770	340

Buyumlarni qoliplash jarayonida ishlatiladigan uskunalarning asosiy tavsiflari

6-jadval

Asosiy tavsiflari	Beton qorigich SB-31 1 dona	Beton quygich LBU-20 1 dona	Beton uzatgich TK-11, 1dona	Titratmamay-doncha SMJ-187T, 1 dona	Tekis titratgich PV-1 , 1dona	Titratmareyka SO-163 ,1 dona
Betonqorigich hajmi, l	750	-	-	-	-	-
Unumdorligi, m^3/soat	2.6	20	35,0			180,0
Bunkerining hajmi, m^3	-	2,4
Xarakatlanish tezligi, m/min		12,0	96
Yuk ko‘tarish qobiliyati, t				10,0
Betonlanadigan yuza eni, m						4,5
Tebranishlar chastotasi, min^-1	-	-	-	45÷50	5800	2850
Motorining quvvati, kVt	0.6			60	2x1,1	-
Gabarit o‘lchamlari, mm uzunligi, eni balandligi	- - -	16400 2900 3950	10570 1460 1600	10260 2940 685	- - -	4710 430 285
Og‘irligi, kg		12500	960	6000	150	85

Tayyor buyumlarni tashuvchi va texnik ko‘rikdan o‘tkazuvchi uskunalarning asosiy tavsiflari

7-jadval

Asosiy tavsiflari	Qolip ko‘targich SMJ-367 1 dona	O‘ziyurar telejka SMJ-216A 1 dona	Ko‘prik kran K-10/2 2 dona	Sinov stendi SMJ-262A 1 dona
Yuk ko‘tarish qobiliyati, t	14	10	10/2	10÷15
Xarakatlanish tezligi, m/min	-	35	80	-
G‘ildiraklari orasidagi masofa, mm	3340	1524
Gabarit o‘lchamlari, mm uzunligi eni balandligi og‘irligi, kg	2400 1540 1540 110	9000 2500 1800 5850	- 6300 2300 -	7830 3840 2380 7500

Qo‘shimcha moslamalar, uskuna va jihozlarning vedomosti

8-jadval

t/r	Jihozlarning nomi	soni	Izoh
1	Qolip bortlarini ochuvchi va yig‘uvchi moslamalar	1-komp lekt	Agregat-potok, konveyer va stend usullari uchun
2	Payvandlovchi transformator TD-500	2	Xamma usullar uchun
3	Qoliplovchi uskuna SMJ-2104	1	Xamma usullar uchun
4	Qoliplarni tozalovchi va moylovchi uskuna SMJ-342	1	Xamma usullar uchun
5	Strop-4 arqonli (yuk ko‘tarish qobiliyati Q=5, 10, 1, 20, 30, 50t)	2	Buyumlarni kran yordamida ko‘tarish-tushirish uchun
6	Buyumlarni vaqtinchalik taxlovchi seksiyalar	4	Xamma usullar uchun
7	Qo‘lda ishlatiladigan asboblar (lom, lopatka, bolta, cho‘tka, arra, ruletka, chelak va x.k)	1-komp lekt	Xamma usullar uchun
8	Chiqindilar bunkeri	2	Xamma usullar uchun