Ta’lim va taraqqiyot

 Namangan davlat pedagogika instituti “Ta’lim va taraqqiyot” ilmiy-uslubiy jurnali
2023-yil 4-son. ISSN: 2992-9008. UDK: 37
 
27 
nuqtai nazardan to‗xtaladigan bo‗lsak farzand ona qornidagi paytida muayyan 
holatga ya‘ni to‗rt besh oylarga to‗lgandan boshlab turli xil ovozlarni, onaning turli
emotsional holatlarini his eta oladi. Ushbu jarayon farzandning keyinchalik ruhiy 
holatlariga ham ta‘sir o‘tkazadi. Inson tug‘ilar ekan individ holatida namoyon 
bo‗ladi, ya‘ni aks ettirish qobilyati shakillanmaydi. Keyinchlik oilaviy muhit 
ta‗sirida ota-onaning intelektual salohiyati tufayli bolada ko‗plab kognitiv 
jarayonlar rivojlanib boradi.
 
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA. 
Kichik maktab yoshidagi bolalar va ularning ruhiyati bilish jarayonlaridagi 
o`zgarishlar Hamada unga psixologik va pedagagik bilim berishda turli 
vaziyatlarda qay tarzda unga nisbatan ta`sir o`tkazish borasida tadqiqot 
muammosi bo'yicha adabiyotlar ro'yxati tuzildi jumladan L.F. Obuxova 
izlanishlarida ontogenezdagi psixik taraqqiyotning umumiy qonuniyatlari, yosh 
daviiari, bir yosh davridan boshqasiga o‗tish sabablarini aniqlashdan iborat.[4. 12b] 
Agar pediatr bolalaming jismoniy salomatligi bilan shug‗ullansa, bolalar psixologi 
bola psixikasining qanchalik to‗g ‘ri rivojlanayotgani va faoliyat ko`rsatayotganini, 
bordi-yu bu sohada kamchilik bo‗lsa, uni nimaning hisobiga kompensatsiyalash 
mumkinligini o‗iganadi., K.D.Ushinskiy ishlarida bolaga ta‘lim va tarbiya berishga 
oid vazifalami hal etishda pedagogika qanday qilib ta‘lim - tarbiya berish 
kerakligini aytsa, psixologiya nima uchun aynan shunday qilish kerakligini 
aniqlaydi. Masalan, pedagogika maktabgacha yoshdagi bolalar ta‘limi va 
tarbiyasida o‗yin usullaridan foydalanish kerakligini ta‘kidlaydi. [4.20b]Psixologiya 
esa buning sababi ushbu yosh davrida o‗yin yetakchi faoliyat ekanligini 
tushuntiradi. D.B.Elkonin kichik, o‗rta va katta maktabgacha yoshdagi 
bolalaming syujetli-rolli o‗yinlariga xos xususiyatlarni o‗rganib, o‗zaro solishtirib 
bolalar o‗yinlari taraqqiyotiga xos umumiy qonuniyatni aniqlagan, , L.S. 
Vigotskiyning, izlanishlari oliy psixik funksiyalar, ya‘ni ixtiyoriy xotira va diqqat, 
tafakkur, irodaviy harakatlami bevosita miyaning faoliyati bilan tushuntirib 
bo‗lmasligini, ushbu fiinksiyalaming mohiyatini tushunish uchun ularning 
ildizlarini organizmdan tashqaridagi ijtimoiy muhitdan izlash lozimligini ko‗rsatdi.