Tanlangan asarlar

yetishish  orzusida  tinimsiz  talpinishardi.

Shu  asnoda  ular  tila k la rig a  tezroq  yetishish  orzusida 

jon-jah d lari  bilan  tinim   bilmay,  to'x to v siz  suzib  bo­

rishardi.

U lar 

qanchalik 

tez 

suzishsa, 

bir-birovlariga  ya- 

qinlashish  tu y g 'u si  shunchalik  alangalanib  boracdi.  U 

charchash  nimaligini  bilmay,  jo n h o la td a   suzar,  urchish 

manziliga  intilib,  b u tu n   k u c h - q u w a tin i,  eng  oxirgi,  eng 

mayda  tomchisigacha  sarflaydigan  losos  b a lig 'id ay   holdan 

toygu n ch a  suzar  edi.  U   ishq  y o 'lid a   o'lim d an   ham  tap  

to rtm ay   suzar  edi.  Sirli  Suv  parisi  esa  to 'lq in la r   uzra 

kam alak  nurlari  yangli   suv  zarralari  bulu ti  orasida 

silliq  badani  m arvaridday  tovlanib,  O 'rx o n n i  hayratga 

solgancha  shiddat  bilan  o lg 'a   intilardi.  Suv  zarralarining 

zangori  va  oppoq  quyuni  orasidagi  Suv  parisining  beni- 

hoya  go'zalligidan  uning  nafasi  b o 'g 'z ig a   tiqilardi.

U lar  sira  so'zlashmas,  faqat  cheksiz  um m onda  bir- 

birlarining  suv  k o 'piklari  va  zarralari  ichida  ko'rinm ay 

ketgan 

chehralaridan 

bahram and 

bo'lish 

ishtiyoqida 

sabr-u  to q atlari  tu g ab ,  istaklari  tobora  alangalanib, 

ta q d ir  ularga  ravo  k o 'rgan  makon  va  zamonga  qachon 

yetarkanm iz,  deya  tinimsiz  suzishardi...

Ammo  u lar  o 'sh a   makonga,  o 'sh a   zamonga  sira  yetol-

375

mas  edilar.  U  yerga  yetib  borishning  vaqti-soati  y o 'q q a  

o'x sh a rd i...

K o‘pincha  0 ‘rxonning 

tushlari  nihoyasiga 

yetmas,

to 's a td a n   uzilib  qolar, 

bir  zumda  tu m a n d a y   tarq a b  

ketardi.  S hunday  pay tlard a  u  garangsib,  ta a jju b d a   qo- 

lardi.  Bundan  u  chinakam iga  xafa  b o 'lar,  nimagadir  qo- 

niqm aganidan,  nim aningdir  oxiriga  yetolm aganidan  uzoq 

v aq t 

ko'ngli g 'a sh   b o 'lib  

yurardi.  Goho  oradan  ju d a

k o ‘p 

v a q tla r o 'tg a n  

b o 'lsa ham  o'sha  voqeani  yana  bir

boshdan  eslar,  bularning  hammasi  nimani  anglatishini

jid d iy   o 'y la b   qolar,  har  qalay,  bularning  hammasida  al- 

laqanday  m a ’no  borligini  payqar,  tushida  ko'rganlariga 

chin 

dildan ishonardi,  bu  narsalar  aslida  oddiy  tush

emasligini  his  e ta r  edi.  Negaki,  odatdagi  tu sh lar  b a ’zan 

eslansa  ham 

keyin  b u tu n la y   unutilib   ketardi.  Bunday

o 'y la r  haqida 

u 

boshini 

qotirib  o 'tirm asd i, 

chunki

tushga  nim alar  kirmaydi  deysiz.  Suv  parisini  esa  O 'r x o n

hech  qachon  unutolmas,  uni  hayotida  ilgari  uchrat- 

gan  va  hozir  ham  olamda  bor  m av ju d o t  deb  o'ylardi. 

Shuning  uchun  ham  qariya  tu shida  Suv  parisi  bilan 

uchrashib,  kutilm aganda  ayrilib  qolganidan  chinakam iga 

xafa  b o 'lard i.  Bu  uchrashuv  va  ayriliqlarni  u  chindan 

ham  yuz  bergan  voqealar  deb  bilardi.

Ayniqsa,  tushi  noxush  nihoyalanganda  u  q a ttiq   iz- 

tiro b   chekardi.  U  ana  shu  p ay td a   tu sh in in g   sirli  niho­

yasiga  hech  qanday  izoh  topolm ay  c h u q u r  g ‘am -anduh, 

q ay g 'u -h asra tg a  cho'mardi.

Tushida  ular  orzudagi 

manzilga  yetay-yetay  deb 

qolishar,  olisda  q anda ydir  sohil  ko'zga  tash lan a r  edi. 

Bu  -   sevgi  sohili  edi,  ikkalasi  tezroq  u  yerga  yetib, 

tezroq  bir-birlari  bilan  qovushish  uchun  jon-jahdlari 

bilan  intilar  edilar.  Ana  shu  sohilga  endi  yetay-yetay 

deb  qolganlarida  birdan  suvi  tizzasidan  keladigan  sayoz 

qum loq  chiqib  qolar  va  safarlari  shu  y erda  uzilib  qo- 

lardi.  O 'r x o n   o'zini  o 'n g la b   olib  yon-veriga  qaraganda 

Suv  parisi  jo n h o la td a   m akkor  sayozlikdan  q utulishga 

urinardi.  M anglayidan  sovuq  te r  quyilayotgan  O 'r x o n  

unga  yordam  berishga  oshiqardi.  Ammo  yonginasidagi 

pariga  yetib  borish  uchun  bir  um r  k etadiganday  tu y u la r, 

yu tib   borayotgan  botqoqlik  singari  suv  tu b id an   oyoqla-

376  ■

rini  chiqazolmay,  tizzalab  em aklar,  ammo  uvishib  qolgan 

oyoqlari  g o'yo  birovnikidek  unga  itoat  etm ay  arang 

sudralardi.  Suv  parisi  yonginasida,  g o 'yo  qo  1  uzatsa 

yetadigan  joyda  b o 'lsa  ham  unga  yetolm ay  iztirob  che­

kardi,  nafasi  b o 'g 'ilib ,  entikib,  suv  tubidagi  yopishqoq 

o 't-o 'la n la rg a   o 'ra sh ib   yiqilib  tushardi.  Ammo  go'zal 

Suv  parisining  sayozlikda  shaloplab,  o'z ini  u  yoqdan-bu 

yoqqa  urib,  nafasi  bo'g 'ilay o tg an lig in i  ko'rish  yanada 

azob  edi.  Nihoyat,  O 'r x o n   bir  am allab  Suv  parisi  qo- 

shiga  yetib   borib,  uni  ko'ksiga  bosgancha  boshi  aylanib, 

g andira klab,  qirg'oq  tom on  yaqinlashar  ekan,  qizning 

yuragi  parvozda  urib  tushirilgan  yarador  qushnikiday 

qinidan  chiqay-chiqay  deyayotganini  aniq  sezib  turardi. 

U  parini  ko'k siga  q a ttiq   bosgancha  g o'yo  himoyaga 

m uhtoj  zaifa  g o'da kni  k o 'ta r ib   ketayotganday  avaylab, 

ardoqlab  borayotganida  unga  mehri  tovlanib, 

rahmi 

kelganidan  qaynoq  ko'z  yoshlari  to m og'iga  tiq ilib  qo- 

lardi.  U  Suv  parisi  oldida  hayajon  va  nomusdan  y ig 'la b  

yubormaslik  uchun  o'zini  z o 'rg 'a   tiyib  turardi.  U  Suv 

parisiga  jon -tan i  bilan  berilib  nafasini  ichiga  yutganicha 

oyoq  uchida,  ohista-ohista  avaylab  k o 'ta rib   borar  ekan, 

har  lahza  uni  o'y lard i.  Suv  parisi  esa  ko'z  yosh  to 'k ib  

unga  erk  berishni,  y ana  dengizga  q o 'y ib   yuborishini 

yalinib-yolvorardi.  Suv  parisi  nafasi  b o 'g 'ilib ,  so'liy 

boshlar,  O 'r x o n n i  keng  dengizdan  boshqa  joyda  seva 

olmasdi.  Qizning  unsiz  y ig 'la b ,  dardli  va  iltijoli  termi- 

layotganini  k o 'rgan  O 'r x o n   ham  bunga  chidayolmasdi. 

U  ortig a  qaytardi-da,  sayozlikdan  o 'tib ,   asta-sekin  de- 

ngizning  odam  botar-botm as  yeriga  yetg an d a  qizni  avay- 

lagancha  q u ch o g 'id a n   ohista  b o 'sh a tib   yuborardi.

Suv  parisi  dengiz  ostiga  suzib  ketar,  u  esa  garangsib, 

yolg'iz  o'zi  qolardi.  O 'r x o n   uning  ortidan  tikilganicha 

ho 'n g ra b   yig 'lay o tg an id a  uyg'onib  ketardi.

Q ayda  suzib  yurasan,  ey  B u yu k  Ona  baliq?

Bu  dengiz  sog‘inchimdir,

Bu  suvlar  ko'zim   yoshi.

Y er  esa  -   yo lg 'iz  bos him.

Q ayda  suzib  yurasan,  ey  B uyuk  Ona  baliq?..

U  bu  voqeani  eslaganda  q a ttiq   azoblanardi,  chin-

377

d an  ham  Suv  parisini  ushlab  qu ch o g 'ig a  bosganday  va 

yana  uni  o ‘z  erkiga  q o 'y ib   yuborganday  bo 'lard i.  Nega 

shunday  b o ‘larkin-a?  Axir  odam  tushida  har  qanday 

istagiga  erisha  qolsa  bo'lm aydim i?  Bu  narsa  kimga 

bog'liq,  bu  qanday  hikm at,  nimaga  yo 'y sa  b o 'ladi  uni? 

Bu  ju m b o q n in g   siriga  tu sh u n a   olmagan  O 'r x o n   oxiri 

q o 'l  siltab,  Suv  parisini  unutishga,  uni  o'ylam aslikka 

h arak at  qilardi.

Biroq 

dengiz  oviga 

chiqishi 

bilan 

O 'r x o n  

o'zi 

sezmagani  holda  yana  Suv  parisini,  u  bilan  bog'liq  ham- 

ma  voqealarni  o'y lay   boshlardi.  O 's h a   g 'a ro y ib   tushidagi 

voqealarni  dengizda  yana  q ay ta  boshdan  kechirganday 

bo'lar,  xushyor  to rtib   ajablangancha:  «Nega  endi  hadeb 

Suv  parisini  o'y laganim   o 'ylaga n,  aslida  bo'lm ag an   Suv 

parisini  qarigan  ch o g 'im d a  menga  kirn  q  yibdi? »  -  

deb  o'zini-o'zi  koyirdi.  O'z iga-o'z i  tanbeh  berarkan, 

u  nim agadir  ishonardi:  agar  Suv  parisi  b o'lm aganida 

allaqachon  jo nidan  bezgan  b o 'la rd i,  axir  qaridi,  quv- 

v atdan  qoldi,  ko'z idan  nur,  yuzidan  chiroyi  ketdi,  tish- 

lari  to 'k ild i.  Ilgari  qanday  s h u h ra t  topgan  bo'lsa,  endi 

hammasi  yo'qolib,  tu g a b   boryapti,  bir  oyog'i  yerda,  bir 

oyog'i  g o'rda,  ammo  hamon  yuragida  o 'ti  bor,  dilidagi 

orzu-istaklari  hamon  avvalgiday,  shuning  uchun  ham 

kishi  m ana  shunday  o'y larg a  botadi,  m ana  shunday 

tu s h la r  ko'radi,  chunki  faqat  tu sh larid a  va  xayollarida- 

gina  odam  o'zini  o'lm as  va  erkin  his  qiladi.  Orzusida 

u  osmonlarga  chiqadi,  dengiz  tu b la rig a   tushadi.  Inson 

shuning  uchun  ulug'ki,  u  so'nggi  nafasigacha  hayotda 

nimaiki  bo'lsa  -   hammasini  o'ylaydi.  Lekin  ajal  bular 

bilan  hisoblashib  o 'tirm ay d i,  inson  qanday  yashaydi,  or- 

zu-xayollarida  qanday  yuksaladi,  qanday  tu s h la r  ko'rdi, 

kirn  bo 'ld i,  aqli  nim alarga  yetdi,  qanchalik  yetdi  -   ajal- 

ning  bu  narsalar  bilan  ishi  y o 'q .  Nega  shunaqa ?  Nima 

uchun  d unyo  bunday  q u rilgan?  Mayli,  Suv  parisi  xayol, 

tush  ham  bo'Isin,  biroq  koshki  m ana  shu  g 'a ro y ib   tush- 

dan  narigi  dunyodayam   sira  ayrilmasa...

H a r  qalay,  nima  bo'lsa  ham,  O 'r x o n   Suv  parisiga 

qanchalik  ishonsa,  dengiz  uni  tinglayotganiga  ham  shun- 

chalik  q a t ’iy  ishonardi.  Dengizga  chiqsa  bo'ldi:  yozilib- 

yayrab  dam  olar,  emin-erkin  fikrlardi.  U  o'zining  xayol-

378

lariga  g 'a rq   bo'lganicha,  «Suv  parisi  bilan  xuddi  shu  yer­

da  suzayotgan  emasmidik?»  -   deya  o'z-o‘zidan  so'rardi.

S hunday  pay tlard a 

u 

m unshtugiga  qaytad a n   ta- 

maki  t o ‘lg ‘izar,  tu tu n in i  buruqsatib,  huzur  q ilar  edi: 

«Q a yerda  o'sa rk an   bu  g 'a ro y ib   k o 'k a t,  -   ajablanardi 

u.  -   O 'z ini  achchiq  bo'lsayam  k o 'n g lig a  taskin  beradi... 

Savdogarlar  aytishgan  edi,  M a n ’ju riy ad a  o'sadi,  deb. 

O 's h a   yerdan  olib  kelisharkan  tam akini.  J u d a   uzoq 

bo'lsa  kerak  bu  M a n ’ju riy a   deganlari,  ha,  ju d a   uzoq 

bu  yer.  Bizning  odam lardan  birontasi  ham  hech  qachon 

u  yoqlarga  borm agan...  Nahotki  o'sha  yerlarda  tamaki 

o 'rm ondagi  maysa  singari  o'sib  yotsa.  Yopiray!  Nimalar 

bo'lm aydi  deysiz  bu  d u n yoda...»

•  

•  

•

Kun  peshindan  o 'td i.  Shu  asnoda  u  goh  birdan  ufq- 

ning  allaqayeridan  kelib  qolgan  b u lu tla r  orasiga  kirib 

ketardi.  G o'yo  xuddi  o'sha  yoqda  havoning  avzoyi  bu- 

zilganga  o 'x sh a r  edi.  Q uyosh  b u lu t  orasida  yashiringan 

ana  shunday  p ay td a   dengizning  to 's a td a n   rangi  o'chib 

qorayib, 

borliq 

ko'nglini  g 'a sh la n tira d ig a n  

zulmatga 

cho'm adi.  Goho  esa  quyosh  b u lu tla r  orasidan  chiqib, 

yana  bahorgiday  sahovat  bilan  n ur  sochadi,  ana  shu 

pay td a   dengizda  lak-lak  jonli  s h u ’lalar  suzilib  ko'zni 

qam ashtiradi,  odam ning  dili  yana  ravshan  tortadi.

Kirisk  dengizga  xiyla  o 'rganib,  h a tto   biroz  zerika 

bosh lagan  bo'lishiga  qaram ay,  dengiz  yuzasining  ma- 

hobatidan,  poyonsizligidan  hamon  h a y ratd a  edi.  H ar 

qancha  suzishsa  ham  suvning  oxiri  ko'rinm aydi.  Dengiz 

har  qan c h a  k a tta   b o 'lsa  ham  bola  q irg 'o q d a   yurganida 

undan  bunchalik  ajablanmasdi.

K a tta la r  esa  hech  nimadan  ajablanishm aydi.  Ular 

ham m a  narsaga  od atlan ib   qolishgandi.  Emrayin  bilan 

M ilxun  hamon  ilgarigiday,  eshkaklarni  suvga  unchalik 

c h u q u r  botirm ay,  ravon  eshib  borishardi.  U la r  tinim   bil- 

mas,  nafas  rostlab  olish  uchun  ham  biror  zum  O 'rx o n n i 

yordamga  chaqirishmas, 

«Keyinroq,  qaytishda,  qayiq 

yukka  to 'lg a n id a   yordamlashasiz, 

hozir  esa  qayiqni 

boshqarib  boravering», 

deyishardi. 

Kekirdagi  b o 'r tib

379

chiqqan,  uzunbo'yin  qari  O 'r x o n   esa  qayiq  tu m sh u g 'id a, 

o'ljasini  poylayotgan  b u rg u td a y   enkaygancha  o 'tira rd i. 

K o 'pincha  su k u t  saqlar,  nim alarnidir  o 'y la r  edi.

Q ayiq  esa  avvalgiday  to 'lq in la rg a   to 'sh   urib,  yengil 

suzib  borardi.  T o 'lq in la rn in g   qarshiligi  ham  avvalgiday 

bir  maromda  edi.  Shamol  ham  avvalgiday  suv  yuzalab 

esardi.  U la r  shu  zaylda  suzishardi...

-   Atkichx!  Atkichx!  Ana  orol!  Kichik  siyna!  -  

shodlanib  qichqirdi  birdan  Kirisk  bobosining  yengidan 

tortib.

-   Qani  orol?  -   ishonmay  so'radi  O 'r x o n   kaftini  pe- 

shonasiga  qo'y ib ,  olislarga  qararkan.  Eshkakchilar  ham 

ajablanib,  bola  k o 'rsa tg a n   tom onga  qarashdi.

-   Orol  u  yoqda  bo'lmasligi  kerak,  -   g 'u d r a n d i  chol, 

chunki  bola  u lar  kutm agan,  b u tu n la y   boshqa  tomonni 

ko'rsatayotgandi.

Bola  yanglishmagandi,  o 'sh a   tom onda,  olis-olislar- 

d a   chindan  ham  dengizda  qotib  qolgan  g 'a d ir -b u d u r 

qo'n g'ir-balchiqsim on  yuza  qimir  etm ay  k o 'rin ib   t u ­

rardi.  U  xuddi  suv  o 'r ta s id a   tu r tib   chiqqan  xarsangga 

o'xshardi.  O 'r x o n   o 'sh a   yoqqa  uzoq  boqib  turdi-da:

-   Y o'q,  u  orol  emas,  -   dedi  nihoyat  q a t ’iy  ishonch 

bilan.  -   Kichik  siynaga  yetish  uchun  hali  to 'g 'r ig a , 

k u n botarga  qarab  suzish  kerak.  Seni  ay tayotga ning  esa 

b u tu n la y   boshqa  tomonda.  Orol  ham  emas,  -   davom 

etdi  chol.  -   Y o'q,  menimcha,  bu  -   orol  emas.

-   Bu  suvlarda  bunaqa  orol  y o 'q   edi,  bunaqa  orolni 

sira  ko'rmaganm iz,  -   dedi  M ilxun.  -   Kichik  siyna  chap 

tom onda  bo 'lad i,  bu  esa  bilmadim ,  nima  ekan?

-   O 's h a   narsa  tum an  yoki  bulutm i  bo'lm asin  yana?  -  

so'z  qotdi  Emrayin.  -   Yoki  to 'lq in   o 'rkachlarim i  desam 

qim irlam ayapti-ku?

-   Shuni  aytam an-da,  nim aykin?  Tum an  yo  b u lu t 

bo'lishi  mumkin,  yana  kim  bilsin?  J u d a   uzoqda.  Lekin 

orol  emas,  -   xulosa  qildi  O 'r x o n .  -   M abodo  tum an 

bo'lsa  yaxshilikka  olib  bormaydi.

-   Hechqisi  y o 'q ,  fa q at  shamol  o'z garm asa  bo'lgani,  -  

eshkakka  z o 'r  berarkan  dilidagini  aytdi  Emrayin.  -   Bir 

joyda  tu rib d i,  qimirlamasdan.  Lekin  u  tom onda  bizning 

qiladigan  ishimiz  yo 'q ,  nim a  bo'lsa  bo'laversin...

380

Kirisk,  avvaliga,  to p g an   narsaning  nimaligi  aniqlan- 

m aganidan  xafa  bo 'ld i,  ammo  k o 'p   o 'tm a y   bu  voqeani 

esidan  chiqardi.

O v c h ilar  esa  yanglishm agan  edilar.  Tez  orada  chap 

to m o n d a  suv  yuziga  chiqib  tu rg a n   Kichik  siyna  orolcha- 

si  k o 'rin ib   qoldi.  Endi  bunga  shu b h a  y o 'q   edi.  O rolcha 

chindan  ham  siynaga  -   yelinga  o 'x sh a b   suv  yuziga  t u r ­

tib   chiqqan,  p ast-ba la ndliklardan  iborat  quru q lik   ekan.

O rolni  k o 'r ib   ham m a  sevinib  ketdi,  ayniqsa  Kirisk- 

ning  og'zi  q u lo g 'id a  edi.  X uddi  shu  payt  eng  qiziq 

voqea  yuz  berdi.

-   M ana  yetdik,  -   deb  bolaning  telpagini  siypaladi 

O 'r x o n .  -   O la p a r  o'zi  uyda  qolsayam  bizni  shu  yer- 

gacha  boshlab  keldi.  Agar  u  izimizdan  ergashganida 

c h o 'k ib   ketardi,  to 'g 'r im i?

-   Bo'lmasam-chi!  -   tasdiqladi  Kirisk  cholning  gapi- 

dagi  hazil  ohangini  payqab.

-   O la p a r "shuning  uchun  ham  kerakki,  u  q irg 'o q d a  

qolib,  uyimizni  q o 'riqlaydi.  Shu  bilan  birga  biz  doim  uni 

eslab,  y o 'ld a n   adashmay,  ov  joyiga  yetib  keldik.  Qani, 

ayt-chi:  O la p a r  bizga  yana  zarur  bo'ladim i,  y o'qm i?

-   Y o'q,  endi  kerakmas!  -   ta g 'in   ishonch  bilan  javob 

berdi  Kirisk.  -   Endi  qayoqqa  suzish  kerakligini  o'zimiz 

bilamiz.

-   Sal  o 'y la b   k o 'rsa n g   bo'lardi!  -   koyiganday  dedi 

O 'r x o n .  -   Axir  shunday  ziyrak  bola  o 'ylam ay  gapi- 

radimi?

Dengizdagi  olis  orolga  yetib  olishganida  O lapa rning 

endi  nima  hojati  borligiga  Kiriskning  sira  aqli  yet- 

masdi.

-   O laparim izning  endi  nima  keragi  bor?

-   Nima  keragi  bor  deysanmi?  Uyga  qanday  qay- 

tasan ?  Q ayoqqa  suzasan,  qaysi  tom onga?  Qani,  o'y lab  

k o'r-chi?  Tushundingm i  endi?  G roin in g   qaysi  tomoniga 

keldik,  orol  O la p a rn in g   qaysi  tom onida  turib d i  -   shuni 

bilsang,  qayoqqa  y o 'l  olish  va  yana  qaytib  kelish  mum- 

kinligini  bilasan.

Kirisk  indam ay  rozi  b o ‘ldi-yu,  biroq  izzat-nafsi  yo'l 

q o'y m ad i  shekilli,  qizishib,  cholni  so'roqqa  t u t a   bosh- 

ladi:

381

-   Agar  q o rong'i  b o ‘lsa-chi,  a?  Agar  kechasi  dengiz 

o 'r ta s id a   qolsak,  hech  narsani  ko 'rib   bo'lmasa-chi,  a? 

U n d a   nima  qilamiz?!  A?  Ana  un d a  O la p a r  qay  tom onda 

qolganini  qayoqdan  bilamiz,  a?

-   Nima  qip ti,  o 'sh a n d a  ham  bilsa  bo 'lad i,  -   xotir- 

jam gina  javob  berdi  O 'r x o n .  -   Buni  osmondagi  yul- 

duzlardan  bilsa  bo 'lad i,  y u lduzlar  odam larni  yanglishtir- 

maydi,  hamisha  t o 'g 'r i   yo'l  ko'rsatishadi.  F a q a t  o'zing 

qaysi  yulduz  qayerda  joylashganini  bilsang  bo'ldi.  V aqti 

kelib  buniyam  bilib  olasan.  Sen  Luvr  o'rd ag i  yulduzlar 

to 'p in i  bilasanmi?

-   Bilardim  shekilli,  -   ikkilanib  javob  berdi  Kirisk, 

otasiga  qarar  ekan.  Emrayin  o ‘g ‘lining  qiynalib  q olga­

nini  sezdi.

-   Sal-pal  biladi,  bir  pay tlar  k o'rsatgandim .  Lekin 

hali  yetarli  emas.  Hali  tu zukroq  o'r ganish  kerak...

Shu  asnoda  suzib  ular  orolga  yaqinlashib  qolishdi. 

Q irg 'o q d ag i  b a ’zi  xarsanglar  va  qoyalar  ko'z ga  chalin- 

gach,  u lar  qaysi  tom onda  ty u le n la r  makoni  bor  ekan, 

deya  orolning  atrofini  aylanib  o 't a   boshlashdi.  Kirisk 

d iq q a t  bilan  tikilar,  ty u le n la r  to 'd a s in i  birinchi  b o'lib 

ko'rishni  xohlardi.  Biroq  jonivorlarni  k o 'rg a n d a   ta g 'in  

baqirib  yuborm agin,  deb  uni  ogohlantirib  qo'yishdi. 

O 'r x o n   oqsoqolning  aytishicha,  nerpalar  -   tyu len lar 

sohilga  yaqin  joydagi  toshlar  orasida  yotisharkan  -   ular 

quyoshda  toblanib, 

isinib  olish 

uchun  q u rg 'o q lik k a  

em aklab  chiqisharkan.  N erpalarning  qayerda  joylash­

ganini  ko 'rib   olib,  s o 'n g   ularni  c h o 'ch itib   yuborm aslik 

uchun  q irg 'o q   sari  ohista,  sharpasiz  yaqinlashish  kerak 

ekan.  Ammo  shuncha  tikilsayam,  Kirisk  hech  bir  jon- 

zotni  ko'rolm adi.  Orol  q irg 'o q lari  kimsasiz,  huvu llab  

yotardi.  H am m ayoqda  d avr  o 'tish i  bilan  yemirilib  ket- 

gan,  shakl-shamoyilsiz  yovvoyi  xarsanglar  sochilib  yo­

tard i.  Orol  atrofini  biqirlab  qaynab-toshayotgan  oppoq 

ko 'pikli  p o 'r ta n a la r   xalqaday  o 'r a b   olgandi.  Bu  oppoq 

xalqa  jim irlab,  ustini  muz  qoplagan  ayqash-uyqash  tosh- 

lardan  oshib  o 'tish g a   intilardi.  Y o'q,  Kirisk  orolchada 

biron  nimani  k o 'r a   olmadi.  B utun  atro f  fa q at  qoyatosh- 

lardan  iborat,  biror  jo nzotidan  asar  y o 'q   edi.

M ilxun  jonivorlarni  birinchi  payqab  qoldi.  Kirisk

382

nerpalarni  qayerga  yashiringanligini  bilib  olish  uchun 

u  yoq-bu  yoqqa  qaraguncha,  qayiq  uzoqlashib  ketdi. 

C hunki  qirg'oqdagi  jo nivorlar  qayiqni  k o 'r ib   qolmasligi 

kerak  edi.

Keksa  O 'r x o n   bolaning  hech  narsa  ko'rm aganligini 

sezib:

-   Biror  narsani  k o 'r a   oldingm i?  -   deb  so'radi.

Bola  y o lg'on  aytishga  ko'ngli  bormadi.

-   Y o'q,  k o'rm a dim ,  -   ta n   oldi  Kirisk.

-   Yana  yaqinroq  haydanglar,  -   buyurdi  O 'r x o n .  -  

H a r  xil  toshlar  orasidagi  nerpalarni  ko'z ing  ilg 'ab   olsin. 

Aks  holda  sen  ovchi  bo'lolmaysan.

Qayiqchilar  qaltis  bo'lsayam   yana  boyagi  joyga 

yaqinlashishdi.  Nerpalardan  bittasi  ovchilarni  payqab 

qolsa  bo'lgani,  hammasi  o'z ini  dengizga  otishi  turgan 

gap  edi.  X ayriyatki,  hayvonlar  ovchilarni  payqashmadi. 

N erpalar  tartibsiz,  egri-bugri  xarsangtoshlardan  xosil 

b o'lgan  tabiiy  to 'siq   orqasida  shundoqqina  suvga  yaqin 

joyda  yotishardi.

-   H uv,  anavi  singan  tishga  o 'xsha gan  k a tta   toshni 

ko'ryapsanm i?  -   so'radi  M ilxun  boladan,  -   o 'sha ndan 

sal  narida  qizg'ish,  muzlagan  d o 'n g lik   bor  -   shularning 

orasiga  qaragin.

Kirisk  d iq q a t  bilan  o 'sh a   tom onga  tikildi.  Bu  orada 

M ilxun  bilan  Emrayin  ja d a l  eshkak  eshib,  qayiqni 

o 'n g lash   bilan  ovora  edilar.  Shu  orada  Kirisk  dengiz 

hayvonlarining  quyruqli  k a tta   gavdalarini  k o'rdi.  Hay- 

vonlarning  kulrang,  olachipor,  sip-silliq  va  yaltiroq 

bo'yinlari  qimir  etmasdi.  Tajribasiz  g 'o 'r   odam  olisdan 

ularni  toshlar  orasidan  a jra tib   olishi  mushkul  edi.

Shu  zaxoti  Kiriskni  hayajon  c h u lg 'a b   oldi.  Ana  endi, 

chinakam   dengiz  hayvonlariga  duch  kelishdi!  Ana  endi 

chinakam   ov  boshlanadi!

S hundan  s o 'n g   ovchilar  q irg 'o q q a   tusha  boshlashdi, 

bolaning  vujudi  j u r ’a t  va  zavq-shavqqa  to 'lib-toshdi.  Ha, 

u  shu  to b d a   ja su r  edi,  chunki  u  hozir  o'zini  kuchli  va 

qud ra tli  odam day  his  etardi.  Zavq-shavqqa  to 'lg an in in g  

sababi  -   ovchilar  m ardona  va  abjirlik  bilan  harakat 

qilishardi: 

ular  chaqqonlik 

bilan  qayiqni 

qirg 'o q q a

ta q a b   kelishdi.  Emrayin  bilan  O 'r x o n   atkichx  qirg 'o q q a

3 8 3

to 'lq in   urilayotgan  notinch  jo y d a   eshkaklarni  pastga 

tirab ,  qayiqni  t o 'g 'r il a b   turishdi,  M ilxun  qirg'oqqa,