Tanlangan asarlar
Download 5.46 Mb. Pdf ko'rish
|
|
gisini u n u ta olmadi. Bunda mening ham k a tta aybim bor. Ha, shunga qolganda b o ‘shlik qildim. B o'shlik ham deb bo'lm aydi, kelinimni ayab yurib, uning ichki siriga aralasha olmay qo'yganim ni nima desam ekan, bo'shlikm i, yo undan ham yomon guno h m i? Esingdami, ona-Yer, o 'sh a bahorda shu yerda b o 'lg an ish? - O 's h a choqda kelining mening betim ga chopganini aytyapsanm i? - Ha, o'shani aytam an. O 's h a bahorda bahri-dilingni yash n a tib qiyg'os ochilgan qizg'aldoq k o 'p d a n buyon yaydoq qolgan dalan g d a to k a tta y o 'lg a q a d a r to 'sh a lib yotmovdimi. G u lning chiroylisi q izg'a ldoq emasmi, ay lanay!
O 's h a kezlarda brigadamiz a ’zolari bosh ariqni
kovlashm oqda edi. Men ham shu y erda q o 'shc hilar yoniga borib, undan ketm on chopayotganlar yoniga kelib, ot ustida yurardim. O d a m lar kun botmasdanoq ariqni chopib bo 'lib , ovulga e r ta tarqalishdi. A lim an ga, sen qiz-juvonlar bilan uyga ketaver, orqangdan yetib boraman, dedim-u, berigi tom onga, q o 'shc hilarning olachig'iga burildim. Birozdan keyin otlan ay in deb oyog'imni uzangiga solayotganim da, Alimanni k o 'rib qoldim. U uyga ketmasdan shu yerda y o lg'iz qolibdi. Gul terib yurgan ekan. Gulni yaxshi ko'rmasmidi. Ana, sh o 'rlik Aliman, gul suygan, guld ek b o 'lg a n kelinim! Q o 'lid ag i o 'n ta c h a qizg'aldoqni erkalanib silar, yuziga bosib, q an d a y d ir bir c h u q u r o 'y g a c h o 'm g a n d ek turardi. Uni shu h o latd a ko'rib, chakkam ga issiq te r yugurdi. Shunda uning bir v a q tla r o 'ro q o 'r ib yurib, gulxayri terganligi esimga tushdi. Shunda u boshiga qizil d urra o 'rab , q o 'lig a oppoq gulxayri ushlab olgan emasmidi, hozir b o 'lsa boshida qora ro'm ol, q o 'lid a qizil gul, farqi shundagina edi. Aliman o 'sh a n d a xayolga cho'm gan boshini yuqori k o ‘tardi-da, anchagacha tevarak-atrofga nazar tash lab tu rd i, s o 'n g osmonga tikilib, birdaniga, buning endi kimga qanchalik keragi bor, degandek, ke- chirgin, ona-Yerim, sening betingga urgandek, achchig'i bilan qo'lidagi gulni uloqtirdi-yu, o'zi esa yuztuban y iqilib yotib qoldi. Mayli, y ig 'la b olsin, deb men ola- '1 1 2
chiqning orqasidan p analab turdim . Shu mahal Aliman o 'rn id a n y ana irg 'ib turdi-da, boshi oqqan tom on, k a tta y o 'ln i ko 'z la b otilganicha jo 'n a d i. Esim chiqib, otga mina solib orqasidan tushdim . Q ani endi yeta olsam. O ld im d a qora ro'molini hilpiratib, qizil g u lla r ustida qochib borayotgan kelinimni k o 'r a r ekanman, sarosimaga tushib: «Aliman! Aliman! Bu nima qilganing, voy o'lay! Txta! T xtagin!» - deyaveribman. O 's h a safar y o 'r g 'a sam anining orqasidan yugurgandek, Aliman k a tta yo'lga yetib
borib, y ana
qaytib, men
tom onga yuzlandi. «Ena! Enajon! Menga hech nima demang! Indamang! Q ying!» - deb qo'lini yozib yugurib keldi-da, o tning yolini cha ngallab boshini mening tizzamga q o ‘ydi-da, h o 'n g ra b y ig'ladi. Men indam adim , nima ham der edim, yig'isi bosilguncha q arab tu rd im . Bir v aq t boshini k o 'ta r ib , Aliman menga qaradi. O h, o'shandagi ahvolini- yey, yuzidan issiq yosh oqib, ko'zlari shishib ketgan. «Q arang, ena, - dedi u xo'rsinib. - Q uyosh shunday yarqirab tursa, dala shunday g u llab tursa, musaffo os- mon shunday kulib tursa, Qosim kelmaydi-a? Endi hech qachon kelmaydi-a?» «Yq kelmaydi» - dedim men. Aliman c h u q u r x o 'rsinib oldi-da: «Kechiring, ena, - dedi. - Qosimning orqasidan yugurib borib, birga o 'lay degandim ». S h u n d a men ham y ig 'la b yubordim. Agar men odam bo'lsam , uzoqni k o 'r a oladigan ona bo'lsam, o 'shandayoq uning betiga qaram ay turib: «Bu sening nima qilganing, yosh bola b o 'lib qoldingmi, bundan keyin yashashni istamaysanmi? Senga o 'xsha gan qancha kelinlar beva b o 'lib qoldi. Sabr qil, asta-sekin Qosimni u n u t, sendek ju v o n yerda qolarmidi. O 'z tengingni yana toparsan. B axting ochilar. Q o 'y , b unday qilma, yomon b o 'lad i. H ay o td a n bezsang, o'z ingning sho'ring. Bardam bo'l!» - demaymanmi, shunday qilib uni y o 'lg a solmay- m anm i? Ammo men shunday deb ay ta olmagan edim, h a q iq a t b o 'lsa ham sovuq gap yomon ekan. Keyin ham necha m arta shu so'zni kezi kelganda, tilim ning uchida tu rsa ham, to rtin ib ayta olmadim. Bunga tu rli sabablar b o 'ld i, mendagina emas, Alimanning o'zidan ham o 'tdi. Qisqasi, so'zning ham tem irdek qiziq payti b o 'la r ekan, v aq t o 'tg a c h , bora-bora sovub, bora-bora og'irlashib, 113
bora-bora aytishga qiyinlashib, eski dard zo'rayib ketar ekan. Bu gapni men m ana hozir, zamon tinchlanib, ora dan qancha v a q tla r o 'tg a n d a n so‘ng aytyapm an. O 's h a to 'p o lo n li yillarda, kolxozning bitmas-tuganm as ishlari bilan o 'ralashib, bu ishni bafurja o 'tirib , o'y lash g a vaqt ham, fursat ham b o 'lm agandi. Bizning barcha harakati- miz, umidimiz, tilagimiz, kutganim iz - ertaroq g 'a la b a g a erishsak, urush tugasa. U nd a n keyingi ishning hammasi o'zicha hal b o'ladigandek oson k o 'rin a rd i. Lekin hozir ham urushning achchiq iztirobi bitdi deb ay ta olmay- miz... Ha, ona-Yer, bitm agani uchun shu zaylda ham masini qaytad a n eslab, barchasini q a y ta d a n qon yutgan y ura kla rdan tkazib, so'zlashib o ‘tiribmiz-da. - Gapiraver, T o 'lg 'a n o y , gapiraver. Bugun so'z senga. Hikoyangni davom ettiraver. - G apirmasdan iloj qancha: h ayot o'zi shunga maj- bur etadi. U rushning uchinchi, to 'rtin c h i yillari davom etib, kishi qalbini dam k u y untirib, dam suyuntirib, dushm an tob o ra chekinib borayotgan b o 'lsa ham, hech bir cheki y o 'q d e k , k uch-quvvatdan tolgan elni battarro q qaddini bukib, tinkasini q u ritardi. El kuzda, yig'im- terim paytida mashoq terib, bir am allab kun o 'tkazgan bo'lsa, qish o 'r ta la rig a borib topgan -tu tg an i ham oxirlab qolgan edi. K o'klam ga kelib to g 'd a n qazib olingan o 't- o 'la n la rn in g tom irlarini yeyish bilangina kun kechirgan- lar ham bo 'ld i. Aliman ikkalamiz o ch -to 'q b o 'lsa k ham, sabr-toqat qilib, kolxozning ishidan kun o 'tk a z ib yurdik. Bolali-chaqali kishilarning kuni ju d a qiyin b o 'ld i. O p poq b o 'lib shishib ketgan bolalarni ko 'rg an im d a jonim achib, o'z im ni aybdor kishidek his etib, ularn in g «non» deb term ilgan ko'zlariga boqolmay yurdim . Q o 'lim d an kelsa borimni ayamay, h a tto Suvonqul, Q osim larning orqasidan borib, sen ham frontda joningni fido qil, shu n d a bu bolalarning ham qorni to 'y a d i, deyishsa hech ham ikkilanmasdan ado etardim . Men bir kuni shu gap- larni Alimanga aytdim . Shunday desam u ju d a o'y lan ib qoldi. «Rost aytasiz, ena, - dedi u, - k a tta kishilar- ku
nega och qolishganini tushunishadiku-ya, ammo
bolalar buning farqiga yetarmidi. U larn in g dunyoning hech qanday bordi-keldisi bilan ishi y o'q. U larg a biz- 114
dan ham qiyin. U larni har qanday bo'lsa ham, eplab, urush tug ab , otalari, og'alari q ay tib kelguncha bir am allab och qo'ymasligimiz kerak. Bu ikkalamizning ham burchim z, ena. Q o 'ld a n kelguncha x alqqa yordam- lashib turaylik, foydamiz tegsin. Insonning qadr-qim m ati ham shunda-da». Biroq buning uddasidan chiqish qiyin edi. Ekin ekib, non top g an d ehqonlarning nonsiz qolishi T angrining teskari ishi edi. B unday p a y tla rd a meniki- seniki degan g ap lar bo'lm aydi. H am m a narsa urushga - hayot ham, erk ham, m ehnat ham, yosh bolalarning og'zidagi o vqat ham - hammasi-hammasi - so'nggi burda nongacha qonsiragan urushga! U n d a n hech kim hech qayoqqa qochib qutulolm aydi. Q ochib k o 'r g a n la r bo 'ld i, yashirishning nima h ojati bor, o 'sh a qochoqlar oxiri aylanib kelib, x alqqa zarari tegar, uning dush- mani, qaroqchisi b o 'lib chiqar edi. Boshqa nima ham qilardi. Esingdami, ona-Yer, o 'sh a qishki tun. - Ha, haligi adashib ketganingni aytyapsanm i? - O 'sh a n i aytyapm an. Q irq uchinchi yil qishining o 'rta la ri edimi, yoki k o 'k la m n in g boshlari edimi, hayto- vur, q or erimay, sovuq b o 'lib tu rg a n edi. T u n n in g qaysi mahali edi, esimda y o 'q , el tekis u xlab y o tg an d a al- lakim derazani sindirgudek urib: «To'lg'anoy! Brigadir! Tur tezroq! U yg'on!» - deb qichqirdi. Hushimiz ketib, Aliman ikkimiz sakrab tu rd ik . «Ena! Ena!» - dedi Ali man q andaydir bir quvonchli hodisani sezgandek tovush bilan. Aldoqchi sarobdek doim xayoldan ketmas umid shu m ahalda mening qalbim ga ham bir uchqun tashlasa- ya: askarga ketg an la rd an biri kelib qoldimi, degan o 'y xayolimga kelsa b o'ladim i. «Sen kimsan? Sen kim- san?» - derazaga yugurdim . «E shikka chiq, T o'lg'anoy! Bo'l ertaroq! Saroydan ot o 'g 'irla n d i!» - dedi kelgan kishi. Aliman chiroqni yoqquncha etigimni kiya solib ko'c haga chopib chiqdim. O t saroyiga raislar ham yetib kelgan ekan. Saman y o 'r g 'a bilan birga, - uni biz kol- xozga topshirib yuborgan edik, - aravaga qo'shadigan yana ikkita ot y o 'q . Brigadamizning ko'klam gi yer haydashga m o 'lja lla n g a n ajoyib otlari edi. O tb o q a r ot- larga tu n g i yem-xashagimni solayin deb pichanxonaga ketganda o 'g 'ir la b ketishibdi. Kelsa, saroy qorong'i, 115
chiroq o'c hgan, shamol o 'c hirgan bo‘lsa kerak, deb shoshmay yoqib qarasa, berigi chetda uch o tning o ‘rni bo'sh. U pay tlard a uchta ishchi otni yo'q o tish kolxoz uchun hozirgi p ay td a o 'n t a tra k to rn i y o 'q o tg an d e k gap edi. Qolaversa, bu hodisa frontdagi so ld atlarning har biridan bir b u rda dan nonni to rtib olgan bilan barobar emasmidi. Hammamiz otlanib, b a ’zi birovlar o 'q lan g a n m iltiq olib, otlarni izlashga tushganim izda, o ‘g ‘rilar yo'liqsa sog‘ qo'ym as edik. X udo haqqi, sog‘ qo'y m as edik! Biroq yetolm adik, uzab ketishgan b o 'lsa kerak, qayoqqa ketganini kim bilsin. O v u ld an chiqib, ikki-uch t o 'p g a b o 'lin ib tu rli to monga qarab qidirishib ketdik. O 's h a n d a adashib qol- madimmi. Minganim kolxozning zotdor ayg'iri edi, jonivor, qamchi tekkizmay, olib uchib, k a tta y o 'ld an o 'tib , to g ' tara fg a yo'l olganimni bilaman, orqam dan kelayotganlar ham bor edi, boshqa tom onga urib ketish- ganmi, ulardan uzab ketganim ni anchadan keyin bildim. Q aroqchilarning qorasi qayerdan ko 'rin a rk in , deb tizgi- nini bo'sh qo'yib, keng d alalar bilan uchib borayotgan- dim, bir mahal ot ta q q a to 'x ta g a n d a , boshimni k o 'ta r ib qarasam, oldimda k a tta jarlik. Tog' etagiga kelib qolib- man. Q orayib k o 'ringa n qir ortidan to 'l i n oy balqib, yulduzlar chaqnashib, osmon cha raqlab tu rg a n ekan. Izg'irin yaxlab qolgan qorlarni yalab, q urib qolgan oqquraylarning qaddini bukib, hushtak chalib, nuragan chol-devorlar ichida ukki, b o y o 'g 'lila r guk-guklashib yotgan edi. Bu tu n d a olamning qayerlarida qancha yaxshi, qancha yomon ishlar b o 'lib turgandir. Tarix- ning katta-kichik voqealari sodir bo'lay o tg an d ir, xuddi shunday bizning ovulimizda ham m udhish tu n bo'ldi. O tlarn i kim o 'g 'ir la d i, qanday odam larikin? Shunday paytda elining uvol-savobidan q o 'rq m a g an kim lar bo'ldi ekan? O 'g 'r i l a r jarlikdagi to 'qayz orda bekinib yotish- gan bo'lm asin, deb soyga tushib qaradim, hech narsa ko'rinm asdi, bir tu lk i «lip» etib to 'q ay z o r ichidan chiqa qochdi-da, oy nurida k o 'k im tir tovlanib jarlik bilan ku mush q u y ru g 'in i sudrab g 'izillab keta boshladi. O vulga qaytdim. Ja r lik b o 'y lab kelayotib esimga tushdi: Jekshenqul degan kimsa askardan qochib kelgan 116
emish, yonida ikkita o 'r to g 'i ham bor. Sariq Yoyiqdagi qozoqlardan emish, degan mish-mish gaplarga uncha ishonmagan edim. O d a m lar urushda o ‘t ichida jon olib, jon berib yotsa, qanday qilib b u lar bunda yakka boshini olib qochib, bekinib yursin? Bu nima degan yuzi qora- lik: «Sen o 'lsa n g o'laver, men qolsam b o'lgani, dega- nimi? Shu ham insonlikm i?» - deb o 'y la b kelardim. O v u ld a har kimning fe’li aniq m a ’lum emasmi. U nda bunday pastkashlikka boradigan hech kim y o 'q edi. Q o laversa, uch yilqini birdan qanday hazm qila olarkin? O 'g ' r i chetdan kelgan. Boyagidek chetlab, o'zini olib qochib yurgan, to g '-toshni oralab y urga nla rgina bu ish ning uddasidan chiqishi mumkin, degan fikrga keldim. Jek sh e n q u llarn in g askardan qochib yurgani chin bo'lsa, hoynahoy, o 'sh a la rn in g ishidir bu, degan gum onga bor- dim. B unday desam, o 'g 'r in i ko'z bilan k o'rib, qo'l bi lan ushlab olgan yerim yo'q . Biroq J ek sh e n q u llar bilan ham yuzlashishga t o 'g 'r i kelib qoldi. Bu ish ko'k lam d a sodir b o 'lg an edi. T o 'g'risini aytsam, kolxozning kund alik tashvishlari bilan yurib, bu voqea yoddan ham k o 'ta rila y deb qolgan ekan. Uch ot ikki tishli plugni o 'g 'ir la sh bilan barobar degan gap, lekin iloji qancha, g 'unon-sunonlarni eplab, brigadaning pluglarini bir am allab o 'rn in i to 'ld ird ik . Shu bilan qo 'sh haydash ham boshlanib ketdi. O 'g 'r i emas, Xudoni ham u n u tib yuboradigan v aq t boshlandi. H ayotim dagi eng m ashaqqatli k o 'k lam o 'sh a n d a bo'lgan edi. El nima qilsin, el ishlasak deydi, lekin ochlikdan sillasi qurib, ketm on k o 'ta r a olm aydiganlar ham bo'ldi. Ilgarigidek kuch-quvvat y o'q, bir kunlik ish haftaga cho'zilib ketardi. Buning ustiga, kolxozda u ru g 'lik ham yetishmasdi. X a m p a n in g ’ bor-yo‘g ‘ini sidirib, har bir donni b itta la b terib olib brigada planini bazo'r ba- jardik.
O 's h a ku n lard a xalqning ahvolini k o 'rib j u d a achin- dim. M ehnat kuniga hech narsa olmasa, yeyishga noni bo'lmasa, nima, elni qiramizmi. Endigi ko'k lam d a bu n d an b esh b a tta r ocharchilikka duchor b o ‘lamiz-ku. Y o'q, 1
Omborxonada don saqlash uchun ajratilgan qism. 117
bu holda yashash mumkin emas, q an d a y q ilib bo'lsa ham bir y o'l ini topish kerak, deb yurib, hov yuqoridagi bekor yotgan yerlar bor edi-ku, o'shani haydatib, uru septirmoqchi bo'ldim . Raisga m aslahat sol dim, raykom- gacha bordim, tushu n tird im : buni biz plan d an tashqari o 'z kuchimiz bilan elning m ehnat haqiga m o 'lja lla b ekamiz, dedim. Stolga b ag'rini berib o 'tirg a n kimdir birov: «Yo'q, bunday qilish m um kin emas. Agar biz bunga yo'l qo'ysak, kolxoz ustavini buzgan bo'lam izU - dedi. «U staving qora yerga kirsin! - dedim men. - Biz och yursak sizlarga kim non to p ib beradi?» - desam: «O zingga q arab gapir, lging kelyaptim i?» - deydi. «O zim ga q arab gapiryapm an. Biz ishga yaram ay qol- sak, frontdagi soldatlarga kim non to p ib beradi? Buni o'ylam aysanlarm i?..» Xu lias, oxiri rozi bo'lishdi. Biroq gap boshqa yoqda edi - sepishga uru y o 'q edi. Kolxozning hammasida don degandan irimga qolmagan-ku, uni qayerdan ola- man. Boshim qotib, oxiri elni y ig 'ib m aslahat soldim, hamma gapni, bor maqsadimni aytdim : «Qani xaloyiq, maslahatli t o 'y buzilmas, deganlar. Nima qilamiz, kel- gusi k o 'k la m d a ham shunday gezarib o'tiram izm i, yo bir harakatimizni qilamizmi? M ana bu ekilganlardan umid qilmaylik, yashirishning nima keragi bor, uning u ru g'ligidan boshqa hammasi frontniki, urushda y u r gan askarlarning rizqi. Agar u ru g 'lik topsak, plandan tashqari yer haydab ekin ekish niyatimiz bor. U ning hosilini m ehnat haqiga, qari-qartang, yetim-yesirlarga b o 'lish tirib beramiz. M enga ishonsalaring hamma min- natni, javobgarlikni o'z b o'ynim ga olaman. Gapning p o's tk allasi shuki, yeb o 'tirg a n , tishla ringda saqlab tu rg a n don-dunlaringni beringlar. Yerga sepaylik. M ay li, hozir yemasak yemaylik, sabr qilaylik, sut-qatiq ichib b o ‘lsa-da, bir am allab pishiqchilikka yetib olaf- miz. O 'z la rin g uchun, bola-chaqalaring uchun mardlik k o 'rsa tinglar, aylanaylar, y o 'q demanglar, chaynab tur- g anlaring bo'lsa ham beringlar, v aq t o'tm asd an u ru g 'n i sepib olaylik». O d a m lar yig'ilish d a x o 'p deyishgani bilan ish boshlanganda qiyin bo'ldi. Ayniqsa, k o 'p bolali onalar xuddi o 'lm ay tu rib q o 'lid a n hech narsa 118
bermaydigandek, xullas,
ular urushni ham, hayotni
ham, kolxozni ham q arg 'a b , yashirib o 'tirg a n bug'd oyi bormi, arpasi bormi, bolalarining rizqini qiyib b o ‘lsa-da, berishdi. Aravani kechgacha uyma-uy q a tn a tib , birovga yaxshi, birovga yomon gapirib, h a tto aytishib ham qoldik, oldi bir pud bug'doy, keti kilodan suli bersa ham unganini, barini qo'ym ay y ig 'ib yurdik. Mayli, bir qism don - shu ham foyda, kuzda o 'sh a bir siqim don- dan bir pud hosil olsak hozirgining o 'rn in i qoplamay- dimi, degan o 'ydam an. S hunday bo'lm asa bu ishga qo'l urmasdim. Q an d ay b o 'lsa ham o 'sh a n d a nima uchun bunchalik q a ttiq q o 'llik qildim ekan-a? O 'n g g a qarab kulib, chapga qarab y ig 'la b hech kimni ham ayaganim y o 'q . Bir xillarining q o 'lid a n to rtib olgandek bo'ldim. Bechora qo'shnim O yshaning o'shandagi holatini sira unutm aym an. Kuyovfdan erta ayrilib (Yomonboy urush d an burun qazo qilm adim i), g 'a m chekib yurib, Oysha kasalmand b o 'lib qolgan edi. Sal tuzalganda kolxozda m ehnat qilib, tom orqada ishlab yolg'izi Bektoshni arang boqib k a tta qildi. O 'z i ham so'nggi ku n lard a ishga yarab, oilasini te b ra tib qolgan edi. O 's h a kunlarda Bektoshga urug' yiqqan aravani h ayda tib qo'ygan edim. U larning uyining to 'g 'r is ig a kelganda: «Bektosh, uyla- ringda hech narsa bormi?» - dedim. «Ozgina bor, - dedi bola. - Pechkaning orqasida, t rvachada». «B o'lm asa olib chiq» - desam: «Y o'q, T o 'lg 'a n opa, o'zingiz borib oling» - dedi. Ikki-uch kundan beri o g 'rig 'i zo'rayib, O ysha uyda yotgan ekan, d ard n in g zo'ridan ranglari siniqib ketibdi. «Е1 qatori beradiganingni bergin, Oysha» - degan edim: «Bor-budimiz shu» - deb to'rv a ch an i ko'rsatdi. «Shuni b o 'lsa ham bergin.
U r u g 'liq q a yer tayyor, sepmoqchimiz» - desam, O yshaning qovog'i uyilib, indamay qoldi. L a ’nati y o ‘qchiligi-ye, odamni qanday xor qiladi! «Oysha, bu bilan k o 'p b o 'lsa o 'n kun tirikchilik qilarsan, lekin hali qah rato n qish turibdi, kelgusini ham o'y lash kerak, bolangning ahvolini qara, k o 'c h ad a aravasi bilan k u tib tu rib d i» - dedim. Oysha yerga tik ilib tu rib yalinib-yolvordi: «Bor b o 'lsa ayaydi deysanmi, T o 'lg 'a n o y . O 'z in g k o 'r ib turibsan-ku, men 119
b unday yarim jon bo'lsam, oxiratli q o ‘shnim san-ku...» K o'n gilchanligim tu t ib bo'shashib ketdim , biroq shu zahotiyoq ko'ngilchanlikni y ig 'ish tirib qo'ydim : «Men brigadirm an, ko'pchilik uchun shu doningni olib keta man! - dedim-da, o'rn im d an tu rib , to 'rv a ch an i qo 'lim g a oldim. O ysha indamay teskari q aradi... O lti-y etti kilo b u g 'd o y ekan. To'rvasi bilan olib ketaverayin dedim-u, yana ko'nglim bo'lm ay, yarmini k a tta tovoqqa to 'k d im . «M enga qara, Oysha, yarmini oldim, xafa b lm agin» - dedim. O ysha men tomon qaraganda, ko'z idan oqqan Download 5.46 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|