Tanlangan asarlar


Download 5.46 Mb.
Pdf ko'rish
bet15/48
Sana01.01.2018
Hajmi5.46 Mb.
#23563
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   48

yoshlar  betiga  sizilib  tushayotgan  ekan.  O 's h a n d a   ta sh ­

lab  ketaversam  bo'lm asm idi. 

B unday  bo'lishini  kim 

bilibdi,  to 'rv a c h a n i  ushlagan  b yim cha  uydan  chopib 

chiqdim.  O dam ni  b u nday  qiynagandan  k o 'ra ,  e,  qurisin 

bu  dunyosi!  Nega,  nega  shunday  qildim   ekan?  Hozir 

ham  shu  qilmishlarimni  eslasam  -   kechirolmayman.

-   Y o'q,  T o 'lg 'a n o y ,  sening  unda  hech  qanday  guno- 

hing  y o'q.  Sen  elga  yaxshilik  qilayin  degan  eding,  ak- 

sincha  b o 'lib   qolmadimi.

-   Ha,  aylanayin  dehqon  dalam,  sen  bariga  guvohsan: 

niyatim  xolis  edi.  Agar  o 'sh a n d a   ovuldagilar  yopirilib 

urib  o'ldirishsa  ham  rozi  edim.  Bilasan-ku,  ikkita  k a tta  

qop  u ru g 'lik   don  to 'p la n d i.  Uni  biz  g 'a lv irla b ,  tozalab 

dalaga  o'zim   chiqarib  qo'ygan  edim.  O 's h a   kuni  qo'yib 

tursam   ham  bo'lardi.  H aydaladigan  biroz  yer  qolgan 

edi.  Biroq  men  tezroq  ekib  olsam  deb  shoshilardim. 

Ertasi  kuni  azonda  tu rib   urug'  sochmoqchi  edim.  U rug' 

tayyor,  yer  tayyor,  deyarli  ham m a  ish  ko'ngildagidek 

borayotgan  edi.  Kechga  tom on  uyga  kelib  nim agadir  un- 

nadim,  tinchim   y o 'q   edi.  Kunduzi  Bektosh  bilan  yana 

bir  bolaga  baronalarni  aravaga  solib,  dalaga  olib  borib 

tashlanglar,  deb  tayinlagan  edim.  «Bola,  bolaning  ishi 

chala»  deganlaridek  ular  aytganim ni  qilishdimi,  yo'qm i, 

deb  ishonolmay  Alimanga  aytdim:  «M en  q o 'shc hilar 

tom onga  borib  kelayin,  tezda  kelaman»  -   deb  o t­

lanib  j o 'n a b   ketdim.  O vu ld an   o 'ta v e rib   otn i  y o 'r ttir ib  

haydadim.  Qosh  qorayib,  hammayoqni  zulm at  qoplab 

olayotgan  edi.  Q o 'sh c h in in g   boshiga  yetm ay  shudgorda 

omochga  qo'shilgan  ho'kizlar  o'z  holicha  yuribdi,  yonida 

hech  kim  yo 'q .  Nega  shu  m ahalgacha  ho'k izlarni  q o'shdan

120


chiqarmadi  ekan,  deb  q o 'shc hi  boladan  achchiqlandim. 

U  juv o n m arg   qayerlarda  yuribdi 

ekan, 

deganim cha 



bo'lm ay,  yo'l  b o 'y id a  molalari  bilan  a g 'd a rilib   yotgan 

aravani  k o 'r ib   esim  chiqib  ketdi.  Aravaning  yonida  hech 

kim  y o'q.  «H oy  bolalar!  Q ayoqda  yuribsizlar,  qayerda- 

sizlar?  Kim  bor  b unda? »  -   deb  qichqirdim.  O dam   zoti 

y o 'q d e k   hech  kim  ja v o b   bermadi.  «Bu  nimasi,  bular 

soqqa  o ‘xshamaydi-ku»  -   deb  olachiqqa  chopib  bordim. 

O td a n   sakrab  tushib,  g u g u rt  chaqib,  kirib  kelsam,  Bek­

tosh,   rto  i,  qo'shchi  bola  uchalasi  qo 'llari  bog'langan 

holda  yerda  yotishibdi,  kiyimlari  titilib ,  yuzlari  qonga 

botgan,  og'izlariga  la tta   tiqilgan.  Bektoshning  og'zidan 

lattasini  yulib  olib:  «U ru !  U ru g '  qani!»  -   dedim. 

«O lib   ketishdi!  Urib,  olib  ketishdi!»  -   deb  o 'g 'r ila r  

ketgan  tomonni  boshi  bilan  irg 'a b   k o'rsa tdi.  O 's h a  

yerda  qanday  bo'lganini  bilmayman,  otga  irg 'ib   minib 

quvishga  tushdim .  U m rim da  m unaqa  ot  choptirm agan 

bo'lsam   kerak.  Pichoq  suyakka  yetg an d a  odam  hech 

narsaga  qaramas  ekan.  Q orong'i  tu n   emas,  mayli,  zi- 

miston  bo'lsin!  O 'z   uyimni  o 'g 'r i  urib,  o'z  mulkimni 

olib  ketishsa  roziman,  xirm onga  qo'l  solib,  o 'n   qop 

g 'a lla   olib  ketsa  chidar  edim  -   xirm onning  chorisi  der 

edim,  biroq  bu  urug'  uchun  jonim ni  berishga  tayyor 

edim!..


-   Ha,  T o 'lg 'a n o y ,  elning  og'z idan  to rtib   olingan  har 

bir  don  uchun,  odam ning  jo nidan  qim m at  o 'sh a   urug' 

uchun  joningni  qurbon  qilsang  ham  oz  edi.  O 'sh a n d a  

sen  zim-ziyo  tu n n i  larzaga  solib:  «Txta!  To'xta!  Yuzi 

qoralar!»  -   deb  shunday  dahshatli  qichqirgan  edingki, 

men  uyquga  ketib  borayotganim da  cho'chib  uyg'ondim . 

Sen,  otin g n in g   t o 'r t   tuy o g 'i  d u p urlab,  o 'g 'r ila rg a   yaqin- 

lab  kelayotgan  ekansan.

-   Ha,  olamni  buzib  hayqirganim   rost.  O 'sh a n d ay  

hayqirib  kelayotganim da  niyatim  pok  ekan,  o 'g 'r ila rn in g  

orqasidan  bilgandek  yo'l  solibman.  K o'p  o 'tm a y   ol- 

dinda  o 'g 'r ila r n in g   qorasi  k o 'rinib,  o tlarning  taqalari 

toshga  urilib  eshitila  boshladi.  U c h ta   ekan.  O tg a   qop- 

larni  o'n g a rib ,  tog'  tara fg a  urib  ketishyapti.  «To'xta! 

U ru g 'lik n i  tashlanglar!  T ashlanglar  u ru g 'lik n i.  Tashla 

deyman!»  -   deb  qamchi  bosib  kela  boshladim.  Oramiz

121


tobora  qisqaraverdi.  U la r  qoplarni  ortib   olgani  uchun 

q a ttiq   chopib  ketisha  olmadi,  lekin  u ru g 'n i  ham  tash- 

lashmadi.  Qaysi  biridir  o 'r ta d a   y o 'r g 'a   minib  borayotib- 

di.  Hgarigi  sinchiligim  emasmi,  orqasidan  tanidim ,  yu- 

rishidan,  orqa  ola  tu y o g 'id an   tanidim   -   bizning  saman 

y o 'r g 'a   ekan.  Q ishda  otlarni  o 'g 'ir la b   k etg an la r  shular 

emasmikin?  «To'xta!  Men  tanidim   senlarni,  men  tanidim  

seni,  Jekshenqul!  Sen,  Jekshenqulsan!  Q u tu ltirm a y m an  

endi  seni,  to 'x ta !»   -   deb  hayqirib  kelayotsam,  chin- 

dan  ham  u  Jekshenqul  ekan,  y o 'r g 'a n in g   boshini  bura 

solib,  o tdan  «lip»  e tib   tushdi-da,  q o ro n g 'id a   ko'zlarimni 

qam ashtirib  m iltiqning  og'z idan  y a rq illa tib   o 'q   uzdi: 

gum burlagan  tovush  bilan  qo'shilib,  otim  m unkib  ketib, 

ustidan  do 'p p id ek   uchib  tushdim.  Y iqilayotib  bu  otilgan 

m iltiq  ekanligini,  o ‘q  yelkam ga  tekkanini  sezdim.  U n ­

dan  boqshasi  menga  qorong'i  edi.

Bir  vaqt  o'z im ga  kelib,  ko'zim ni  ochsam,  tevarak- 

atrofim  jim jitlik ,  chalqancha  tu shib  yotgan  ekanman, 

b u tu n   vujudim   o'zimniki  emasdek  zirqirab  o g 'rird i,  qi- 

mirlashga  darmonim  yo 'q .  Y onginam da  goh  pishqirib, 

goh  tepinib,  oyoq  silkib,  o 'q   tekkan  ot  jo n   talvasasida 

yotibdi.  U  shu  ahvolda  biroz  pishqirib,  qiynalib  yotdi- 

da,  keyin  qimirlamay,  cho'zilib  qoldi.  U  bilan  birga  bir 

zumga  hayot  t o 'x t a b   qolgandek  tu yuldi.  Suku n atli  tu n d a  

yolg'iz  bir  o'zim   qoldim ...  Men  qim ir  etm ay  yotardim , 

qim ir  etishga  h arak at  ham  qilmasdim .  Q a n d ay   ishlar 

b o 'lib   o 'tg a n in i  o 'sha ndagina  tushundim .  Shu  bo'yicha 

ko'zim  yum ilib  ketsa,  o'lsam   dedim.  Elga  endi  nima 

deyman,  qaysi  ko'zim   bilan  qaraym an? 

Ko'zlarimga 

yosh  to 'lib ,  osmonga  tikilsam,  nursiz-xira  somon  yo'li 

tepaga  kelib,  xuddi  O yshaning  yuzlaridan  oqqan  ko'z 

yoshlaridek  bo'sharib,  sarg'ayib  tu rg a n   ekan.  T itragan 

lablarimni  tishlab,  el  uchun,  y u r t  uchun  so 'ra b ,  tilab, 

Oyshalarni  y ig 'la tib   to rtib   olgan  u rug'im ni  o 'g 'ir la b  

ketgan  qochqindilarni  qar adim :  «Ilohim,  qon  to 'k k a n  

elning  uvoli  tu ts in   senlarni!  U rushning  uvoli  ursin  seni, 

Jekshenqul!  S hunday  qilib  yashaganingdan  ко Та  dunyo- 

ga  kelmay  q o'ysang  bo'lm aydim i?  Suvonqulim,  Qosimim 

ichgan  suvni  sen  ham  b u lg 'a b   ichib  yurgan  ekansan-da, 

t u f   betingga!..»

122


Men  anchagacha  shu  ahvolda  yotdim.  Bir  v a q t  kimdir 

birovning  oyoq  tovushi  eshitildi.  « T o 'lg 'a n   opa!  T o 'lg 'a n  

opa-a-a-a!»  -   degan  bolaning  yig'lam siragan  tovushidan 

tanidim   -   Bektosh.  Izlab  yurgan  bo'lsa  kerak.  Boshimni 

arang  k o 'tarib :  «Bektosh,  beri  kel»  -   deb  chaqirdim. 

Odam-da, 

otasining  bolasi-da,  yonimga  yetib   kelib: 

« T o 'lg 'a n   opa,  sog'-salomatmisiz,  T o 'lg 'a n   opa?»  -   deb 

boshimda  y ig 'la y   boshladi.  «So-salom atman,  belim  sal 

tu rg 'iz m a y   turibdi,  tuzalib  qolsa  kerak»  -   desam:  «Bu 

hech  nima  emas,  sog'a yib  ketasiz,  T o 'lg 'a n   opa»  -   deb 

biram  suyunib,  narigi  yoqda  izlab  yurgan  o'rtoqlariga: 

«Bolalar,  beri  kelinglar.  T o 'lg 'a n   opam  bu  y erda  ekan, 

omon-eson,  omon-eson  ekan!»  -   deb  qichqirdi.  «Endi 

opangga  nim a  deb  javob  beramiz?»  -   desam,  Bektosh 

biroz  indamay  turib:  «Javobini  men  o'zim  beraman, 

T o 'lg 'a n   opa.  Elning  bariga  javobini  o'zimiz  beramiz, 

T o 'lg 'a n   opa.  Hech  nima  emas»  -   deb,  bola-da,  o 'sh a n d a 

o 'n   t o 'r t ,   o 'n   beshlardagi  kezi  emasmi,  izza  b o 'lganiga 

chiday  olmay  y ig 'la b   yubordi.  M ushtlarini  qisib,  joyi- 

dan  irg'ib  tu rib   to g '  tara fg a  qarab  qo'l  siltab  gapir- 

di:  «Biz  baribir  o'lmaymiz.  K oTasanlar-ku,  men  ham 

u lg 'a y ib   yetilarm an,  bu  qilmishlaringni  hech  qachon 

unutm aym an!» 

-  

dedi. 


U ning 

shu 


m ardona  so'zi 

uchun  ko'nglim   bo'shashib  yig'ladim .  S hunday  qilsam, 

yig'lam an g ,  T o 'lg 'a n   opa,  men  ham  sizning  bolangiz- 

man,  men  ham  ulg'ayam an,  Qosim  akam ning  o'rnini 

bildirmaym an, 

deb 


q o 'ltig 'im d a n  

suyab, 


o'rnim dan 

turg'azdi.

Bolalar  meni  aravaga  solib  uyga  keltirishib  qo'yishdi. 

Ikki-uch  kun  og'rib,  to 's h a k d a   yotdim .  O v u ldagilarning 

birontasi  qolmay,  ko'ngil  so 'ra b   kelib-ketib  turishdi. 

Elga  rahm at,  roziman,  o 'sh a n d a   hech  kim  hech  nima 

degani  y o 'q   menga.  S hunday  b o 'lsa  ham  ko'zlagan  ishim 

bitm ay  q a ttiq   koyindim.  S hudgor  qilingan  yerlar  qotib 

ketib,  urug'  sepilmay,  o 'g 'r ila r g a   yem  b o 'lib   ketganini 

eslaganim  sari  yuragim  achishib  yurdi.

-   G aping  t o 'g 'r i,   T o 'lg 'a n o y .  Sengina  emas,  men 

ham  sezdim  buni.  O 's h a   -   ekilmay  qolgan  shudgor 

mening  tan im d a  bitmay  qolgan  yaradek  bo 'lib ,  o'rni 

k o 'p   vaqtgacha  bilinib  yurdi.  Shudgorga  urug'  sepilmasa

123


mening  eng  k a tta   jaro h a tim   o 'sh a   emasmi,  T o 'lg 'a n o y . 

U ru sh n in g   aybi  bilan  qancha  urug'  sepilmay,  qancha 

odam larning  umri  xazon  bo'ldi.  M ening  eng  yomon 

ko'rganim,  mening  ashaddiy  dushm anim   urush  boshla- 

g anlar,  ular  urug'  ham  sepishmaydi.

-   T o 'g 'r i  aytasan,  urush  bilan  dehqonchilik  bir- 

biriga  qarama-qarshi  emasmi.  Urushgan  ekin  ekmaydi, 

dem ak  u  boshqa  odam larning  nasibasiga  q o'l  soladi, 

demak,  u  boshqa  odam larning  dushmani!  Maysalbek,  ay­

lanib  ketay,  o 'g 'lim ,  u  ham  o 'sh a   x a tid a   yozmaganmidi. 

Esingdami  ona-Yer,  M aysalbekning  yozgan  xati.

-   Men  uni  yod  bilaman,  T o 'lg'a noy.

-   Ha,  sen  ikkovimiz  uni  yod  bilamiz.  Bugun  mening 

sig'inadigan  kunim,  bugun  biz  hammasini  esga  olamiz, 

ona-Yerim.

-   So'zlayver,  T o 'lg 'a n o y .  Sening  bu  aytganlaring 

eskirmaydi,  hamisha  yangidek.  M aysalbegingning  yozgan 

xatini  yana  bir  qaytarib  a ytib  ber-chi.  Maysalbek  faqat 

sening  o'g 'lin g m as,  u  mening  ham  o 'g 'lim ,  Maysalbek  -  

Yer  o'g'li!

-   Men  o 'sh a n d a  uyda  og 'rib   yotganim da,  ovuldosh- 

larim  hol-ahvol  so'rab,  hammasi  ham   iliq  so'zlar  aytib, 

ko'ngil  ochib  y u rga nla rining  ham  sababi  bor  emasmidi. 

Men  uning  bir  uchini  sezib  qolgandek  ham  bo'ldim .

O ysha  qo'shnim ,  bechora  o'zi  arang  kun  o 'tkaz ib 

yuribdi-yu,  menga  quymoq  pishirib  olib  chiqibdi.  U 

uyga  kirib  kelganda  o'sha  kungi  qilmishlarim ga  q a t ­

tiq  izza  bo'ldim .  So'z  topolm ay  tilim   kalim aga  kelmay 

qoldi.  «T o 'lg 'a n o y ,  sen  xayolingga  hech  narsani  keltir- 

magin,  -   dedi  Oysha.  -   Mening  ko'ngli  bo'shligimni 

kechirgin.  -   Sendek  ayol  uchun  kerak  b o 'lsa  jonimni 

ham  ayamayman,  kerak  bo'lsa  yolg'iz  o 'g 'lim   Bektoshni 

ham  beraman.  Busiz  ham  u  ikki  uyning  o'r tasidagi  bola 

b o 'lib  qoldi.  Seni  mendan  ortiq  k o 'ra d i  u.  Sen  biz  bi­

lan  odamsan,  biz  sen  bilan  odammiz.  Shuni  tushunib 

q ygin»  -   dedi.  « R ahm at  bu  aytganlaringga»  -   dedim 

men  ham. 

Bu  gaplarni  shunchaki  ay td i-q o 'y d i  deb 

o'ylasam,  yo 'q ,  chin  y u ra k   so'zlari  ekan.

O 's h a   kunning  ertasiga  bel 

o g 'rig 'im  

yengillab, 

uyda  nari-beri  qimirlab,  eshikka  chiqdim.  Derazaning

124


ostiga  kigiz  solib,  oftobda  isinib  o 'tird im .  Alimanni 

ishga  chiqavergin,  desam,  raisimiz  bugun  ham  enangga 

qarashgin,  deb  ruxsa t  berdi,  dedi.  O 'c h o q d a   o ‘t   yoqib, 

Aliman  kir  yuvdi.

Eshik  oldidagi 

baha y b at  keksa  olma  o 'sh a   yili 

qiyg'os  gullab,  yana  kuchga  to 'l i b   yasharganda,  ochilib, 

shamol  tek k a n d a   shoxchalaridan  oppoq  g u lla r  to 'k ilib  

yotdi.  O lm a  gullagan  kezda  havo  ham  zumrad  buloqdek 

tiniq,  g 'o y a td a   toza  bo'lm aydim i.  Olisdagi  yiltillagan 

qorli  tog'  c h o'dqilari  ham  ko 'rin ib   turardi.  Shunday 

o 'tirg a n im d a   ko'chadan  pochtachi  Temir  chol  kirib  keldi. 

«Horm a,  T o 'lg 'a n o y »   -   deb  anchagacha  so'z lay  olmay, 

shoshilib,  o'z icha  negadir  shumshayib,  yengil  y o 'ta lib , 

sham ollab  qolibmanmi,  q u r g ' u r   deb  so'zlanib,  senga  xat 

bor  edi,  degandek,  sumkasini  axtarib,  xat  berdi.  U n ing 

bu  sekin  imillashiga  achchig'im   kelib:  «Tezroq  aytmay- 

sanmi,  zoriqtirmay,  kim dan  eka n ?»   -   desam,  Maysal- 

bekdan  chog'i,  dedi.  Suyunib,  yuragim   hovliqqanidan, 

hamisha  M aysalbekning  xatlari  uch b u rch ak   bo 'lard i,  bu 

safar  bosma  bilan  bosilgan  t o ' r t   burchak,  sirti  qalin 

atlas  qog'oz  ekaniga  ham  e ’tib o r  bermabman.  Shu  payt 

yarador  oyog'ini  sudrab  q o 'ltiq ta y o q   bilan  qo'shnim iz 

B ektursun  kelib  qoldi,  zerikkanda  kelib  gurunglashib 

ketardi. 

X at  kelgan  shekilli, 

ho, 

M aysalbekdan-ku, 



deb  sabrsizlik  bilan  ko'rishdi. 

« Q o 'lin g   nega  qalti- 

raydi?  Beriroq  o 'tirib   o 'q ib   ber-chi»  -   dedim.  S hun­

day  desam  kigizning  chetiga  o 'tiray o tib ,  voy  oyog'im, 

deb  og'riqsinib,  rangi  k o 'ka rib,  terla b   ketdi  o'zi  ham. 

X atni  q o 'li  q a ltira b   arang  ochdi-da,  o 'q iy   boshladi.  Oh 

s h o 'rlik   bolam,  sh o 'rlik   x at...

«O najonim ,  oq  s u tin g izd a n   a yla n a yin ,  o n a jo n im l  -  

d eb  boshlabdi  x a tin i.  -   M e n   sizn in g   q a n d a y   odam  

e k a n lig in g izn i  bilm asam ,  bu  x a tn i  yo zm a s  edim .  S i z ­

ning  a q llig in g izg a ,  g ‘a y ra tin g izg a ,  sizn in g   kuch-qudra- 

tin g izg a   ishonib  s h u la m i  yo zayapm an.  S h u n d a y   bo'lsa 

ham  nim a  d eb  tu sh u n tirish g a ,  nim a  d eb  a ytish g a   so 'z 

topolm ay, 

a lla q a n d a y  oq  q o g 'o zn i  qoralab  o 'tirg a n  

chog'im .

A x ir i  m ening  qilg a n   ishim ni  t o 'g 'r i  deb  toparsiz, 

men  bunga  o 'zim g a   ishongandek  ishonam an.  H a ,  ona,

125


s o ‘zsiz  m eni  to ‘g ‘ri  d e rsiz...  S h u n d a y   bo‘lsa-da,  tu- 

shunsa n g iz  ham   y u ra g in g izn in g   ta g id a   m enga  degan 

a y tilm a g a n   savo l  qolar:  «Bolam ,  q a n d a y   q ilib   o ‘z   w n- 

ringdan  o 'z in g   kechding?  O d a m g a   b ir  m artagina  nasib 

bo‘la d ig a n   bu  y o ru g '  d u n yo   bilan  o 'z in g   vid o la sh ib   ke- 

ta verd in g ?   M en   seni  nim aga  tu g 'ib ,  nim aga  o ‘stirdiin?s> 

H a,  ona,  siz  onasiz.  S iz n in g   bu  sa vo lin g izg a   ta r ix   ke yin  

ja v o b   berar.  B u   e n d i  m en in g   a y ta d ig a n la rim ,  urushni 

biz  tila b   o lg a n im iz  y o 'q ,  bu  k o 'p n in g   boshiga  kelgan 

q ir g 'in ,  b u tu n   in so n iya tg a   q ilin g a n   zu lm   bo  Idi.  B iz   и 

bilan  ku rashm ay  qololm aym iz,  u ning  uchun  qon  to 'k ib , 

uning  uchun  jo n   berib,  uni  y e r   bilan  yakso n   q ilish g a  

m ajburm iz.  S h u n d a y   qilrnasak  b izning  odam   degan  no- 

m im iz  o 'c h a d i.  M e n   urushda  y u r ib   rnardlik  k o 'rsa ta y in  

d eb  hech  qachon  orzu  qilm agan  edim ,  m en  o 'zim n i 

eng  b ir  fa x r li,  eng  b ir  o liyja n o b   ishga  -   m u a llim lik k a  

ba g ‘ishlagan  edim .  Z am on  sh u n d a y   keld i.  B ola la rn i 

o 'q itis h   o 'rn ig a   q o 'lim g a   qurol  ushlab,  ja n g c h i  b o 'ld im . 

B u  m ening  aybim   emas.

M a n a   h ozir  m a k ta b d a   o ‘q uvchi-yo sh la rg a   m ening 

birinchi  va   eng  o xirg i  berib  k e ta r  v a siy a tim   shu,  ular- 

ga  berib  ke tg a n   b ilim im   ham   shu.  B u n g a   men  h a y o td a n  

olgan  ham m a  bilim im n i,  v u ju d -u   d ilim n i  q o 'sh d im .

B ir   soatd a n   keyin   men  V a ta n im   topshirgan  ishga 

borib,  q a y tib   kelm aym an,  dushm an  to 'd a sig a   borib,  uni 

qiyra tib ,  o ‘zim   ham  y o ‘q  bo‘laman.  V a ta n   uchun,  el 

uchun,  g ‘a I aba  uchun  dunyo n in g   barcha y a x sh ilig i  uchun...

B u   m ening  so ‘n g g i  x a tim ,  so 'n g g i  qalam   tebra- 

tishim ,  so ‘n g g i  so 'zim .  O na,  m ing  bor  ona  desam   ham 

q a d rin g izg a   y e ta   olarm idim ,  tushuning:  bu  o d d ly   o 'lim  

emas,  bu  osongina  jo n d a n   kechish  emas,  bu  h a y o t  ke- 

ch irish n in g   eng  ten g siz  turi.  B a lk i  quloqqa  q a y ta -q a y ta  

o 'q ilsa   ham,  bu  yashash  uchun  b o 'lg a n   o 'lim .  M e n  

h ozir  sh u n i  o 'z   ix tiy o r im   bilan  tanladim .  M e n in g   hech 

q a n d a y   ta p   tortgan  y e rim   y o 'q .  V a ta n im   shu  ishni 

m enga  ishonib  to p sh irg a n i  uchun  fa x rla n d im .

M e n i  y o 'q la m a n g ,  ona.  M e n i  beiz  k e td i  ham  de- 

mang.  D u n y o d a   bund an  ke yin   urush  bo'lm asa,  y a n g i 

k o 'z   ochgan  bolaning  ingalagani  -   o 'sh a   men,  b o 'y  

y e tg a n   q izla rn in g   se v g i  to 'la   y o n iq   k o 'z la r i  -   o 'sh a

126


men, 

m u a llim n in g   bolalarga  birin ch i  o 'rg a tg a n   «а» 

h a rfi

  -


 

o 'sh a   men,  o 'sh a n in g   bari  men,  o 'sh a n in g   bari 

men,  men,  d eb  b ilib  y u rin g ,  onajonim !

Y ig 'la m a n g ,  onajonim ,  hech  kim   y i g ‘lam asin.  B un- 

d a y   o 'lim   uchun  hech  kim   y ig 'la m a sin .  A lv id o ,  ma?i- 

g u lik k a   x a y r,  a lv id o !..  A lv id o ,  c h o 'q q ila rin g d a n   ay- 

lanayin,  O la   to g '!

S iz n in g   m u a llim   o 'g 'lin g iz   -   ley te n a n t  M a y sa lb e k  

S u vo n q u lo v.

F ront.  1943-y.  9-m art.  T ungi  soat  12».

Q ay g 'u -alam d a n   zil  to rtg a n   boshimni  zo‘r g ‘a  k o 'ta r ib  

qarasam,  hovlida  el  t o 'p la n ib   turibdi.  Baribirdek  in- 

damay,  boshlarini  quyi  solib,  aza  tu t ib   turishgan  ekan, 

hech  kim  tovush  chiqarib  yig'lagani  y o ‘q.  M aysalbek 

hech  kim  yig'lam asin  degan  emasmi.  Ayollar  meni 

q o ‘l t ig ‘imdan  suyab  zo‘r g ‘a  tur izishdi.  G ullagan  ol- 

maga  shamol  tegib,  bu to q lard a n   uchgan  oppoq  gul lari 

yuz-ko‘zimga  urilib,  yum shoqqina  silab  o 'ta rd i.  O 's h a  

gullagan  olm aning  narigi  yog'i,  ovulning  ustki  tomoni, 

olisdagi  to g 'n in g   tepasi,  uchi-cheki  y o 'q   musaffo  os- 

mon  ekan.  D unyoning  bunchalik  keng  ekanini  ko'rib, 

olam ning  bunchalik  to r   ekanini  sezganimda  hammayoqni 

buzib,  bo'zlab,  hayqirib  yig'lagim   keldi.  Biroq  bunga 

erk  bermay,  lablarim ni  m ahkam   tish la b   turdim .  Ali- 

man  boyadan  beri  qanday  tu rg an in i  bilmayman,  men 

uyda  tu rg a n im d a   ikki  q o 'lin i  yozib,  k o 'r  kishidek  meni 

ko'z lab,  tim irskilanib  kelaverdi-da,  birdaniga  yuzlarini 

q o 'li  bilan  berkitib,  teskari  burilib  ketdi.

M ana  shunday  qilib  o 'r ta n c h a   o 'g 'lim   M aysalbekdan 

ham   ajraldim.  T ashlab  k etgan  qalpog'i  qoldi.

-   M enda  esa  M aysalbekning  vatani  degan  nom 

qoldi,  T o 'lg 'a n o y .  Elga  qilgan  ishi,  dong'i  qoldi.

-   Ha,  M aysalbekning  oti  o'chgani  y o 'q .  B otir  degan 

nomini  ardoqlab  qishlog'imiz  «M aysalbek» 

nomidagi 

kolxoz  bo'ldi.  F ro n td ag ilar  M aysalbekning  yozib  ketgan 

xatig a  o'z larining  xatlarini  qo'shib,  qishloq  Kengashiga 

yuborirshgan  ekan. 

U  x a td a   M aysalbekning  jangchi 

o 'rto q la ri 

uning 


ko'rsa tg an  

mardligi 

h aqida 

yozib, 


barimizning  ko'n glim izni  k o 'ta rib ,  sizning  o'g'lingiz,

127


jigarbandingizni  hech  qachon  unutmaymiz.  V atanimiz 

u  bilan  faxrlanadi,  deyishibdi.  Keyin  bilsam,  Maysalbe- 

gim  razvedkachi  ekan.  Bizning  askarlar  hujum ga  o 'tish 

oldidan  nem islarning  pistirm ada  to 'p la g a n   qurol-yarog1, 

o ‘q-dorilari  bir  kechada  o ‘t   olib,  atrofdagi  to 'q a y la r 

yopirilib  yonib,  frontdagi  jangchilarim izga  k a tta   y o ‘l 

ochilibdi.  Shu  ishni  qilgan  mening  o ' g i i m   M aysalbek 


Download 5.46 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   48




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling