Tarix-7 2017.(Uzb). indd

Sàkslàrgà qàrshi urushlàr. Råyn dàryosi 
ning o‘ng sîhi-
lidà yashàgàn sàks qàbi 
làlàrigà qàrshi urushlàr 30 yildan 
ortiq (772–804) dàvîm etàdi. 
Bu urush Karl uchun ancha 
murakkab kechgan. Saks 
lar ger-
manlar 
ning Karlga bo‘ysunmagan 
so‘nggi yirik qabilasi bo‘lgan. Karl 
sakslarni har qanday yo‘l bilan 
xristian diniga o‘tkazishga harakat 
qilgan. Uzoq kurashdan so‘ng Karl 
sakslarni yangi dinga o‘tkazish-
ga erishgan. Shu tari 
qa Saksoniya 
ham Buyuk Karl davlatiga qo‘shib 
olingan.
Frànklar impåriyasi. Buyuk Karl 
davlati Yevropaning katta qismini 
egallagan; uning hududini G‘arbiy 
Rim imperiyasi bilan bemalol taq-
qos 
lasa bo‘lar edi. Lekin Karlning hokimiyati so‘nggi 
Rim imperatorlarinikidan an 
cha yuksak bo‘lgan. Ayni 
paytda so‘ngan imperiya haqidagi xotiralar VIII asrda 
ham G‘arbiy Yev 
ropaning turli xalq 
lari va qabilalari 
xotirasida saq 
lanib qolgan. Karlning mas 
la 
hatchilari 
da uni 
qadim 
gi rimliklarga taqlid qilib, imperator deb e’lon qi-
11-rasm. Buyuk Karlning 
Axendagi saroyi
10-rasm. Graf
Ro land ning
halok bo‘lishi

---

19
I BOB. O‘RTA ASRLARNING ILK DAVRI
lish g‘oyasi tu 
g‘ilgan. Bunday imkoniyat 800-yilda Rim 
mahalliy zoda 
gonlarining papa Lev III ga qarshi isyon 
ko‘ 
tarishi orqali vujudga kelgan. Karl qo‘shin yuborib 
isyonni bostirgan.
Bu yordam evaziga Rim papasi 800-yil 
ning dekabrida 
Karlga imperatorlik tojini kiydiradi. Shu tariqa G‘arbda 
yangidan imperiya paydo bo‘ladi.
Buyuk Kàrl frànklàr impåriyasining mutlàq hukmdîrigà 
àylànib, uning fàrmînlàri fàqàt yirik zîdàgînlàr, yår 
egàlàri 
ning yildà ikki màrtà chàqirilàdigàn yig‘inidà qàbul 
qilingàn.
Buyuk Karlning doimiy poytaxti 
ham yo‘q edi. U o‘z amaldorlari 
bilan mamlakat bo‘ylab harakatla-
nib, turli shaharlardagi saroylarida 
to‘xtagan, mahalliy aholiga og‘irli-
gi tushmasligi uchun uzoq vaqt 
o‘tmay yana boshqa shaharga yo‘l 
olgan.
Buyuk Karl davrida frànklàrda 
an’ 
anaviy xalq lashkari o‘rnida 
îtliq ritsarlar qo‘shini vujudga kel-
gan. R
itsàrlàr (nemischa ritter – 
îtliq) bo‘ 
linmàlàridà – fàqàt bîy 
zàmindîrlàr, ya’ni jàngîvar ît và qurîl-àslàhàlàr sîtib 
îlishgà imkîniyati bo‘lgàn kishilàr õizmàt qil 
gàn. Hukm-
dîrlàr ritsàrlàrgà: ît, qurîl-àslàhàsini tàrtibdà sàqlàshi, 
urushlàr pàytidà îilàsini ta’minlàshi uchun yår-mulk 
in’îm etgàn. Bu yår-mulk – fåîd hàrbiy õizmàt evàzigà 
tàqdim etilib, kåyinchàlik mårîsiy mulkkà àylàngàn. 
Fåîdning egàsi fåîdàl dåb àtàlgàn. Zàmînlàr o‘tib hàr-
biy ish fàqàt fåîdàllàr màshg‘ulîti bo‘lib qîlgan. Yirik 
fåîdàllàr vilîyatlàrgà egàlik qilsàlàr, màydà fåîdàlgà 
ma’lum qishlîq yoki uning bir qismi tàqdim etilishi 
hàm mumkin edi.