Tarix-7 2017.(Uzb). indd

Shaharlàr hàyoti. Îsiyo shaharlàri hàm o‘zigà õîs 
tàràqqiyot yo‘lini bîsib o‘tgàn. Jumladan, Õitîydà XI àsr-
dàyoq shaharsîzlik yuksàk dàràjàgà ko‘tàrilgan. Impåràtîr 
và zîdàgînlàr hàshàmàtli sàrîylàr qurdir 
gàn. Mamlakatda 
yog‘îch tànqis bo‘lgànidàn qurilishdà g‘isht, sîpîl và 
tîshdàn keng fîydàlànilgàn.
Õitîyning yirik shaharlàridà G‘àrbiy Yevropadàn 
fàrqlirîq, màishiy õizmàt ko‘rsatish yaõshi yo‘lgà qo‘yilgàn 
edi. Àhîli sîpîl quvurlàr îrqàli tîzà suv bilàn ta’min-
làngàn, shaharni àõlàt và chiqindilàrdàn tîzàlàsh, o‘t 
o‘chirish ishlàri yo‘lgà qo‘yilgàn.
Îsiyo shaharlàri àhîlisi Yevropanikigà nisbàtàn ko‘prîq 
bo‘lgàn. Õususàn, Õitîydà o‘rta asrlardayoq àhîli zich 
yashàgàn. XVI àsrdà Påkindà 1 mln, Nànkindà undàn 
hàm ko‘p àhîli bo‘lgàn. Erînning Isfàõîn, Shårîz shahar-
làrida 200 mingdàn îrtiq kishi yashàgàn. 
Amir Tåmur sàltànàti pîytàõti Sàmàrqànd XIV àsr îxi-
ri – XV àsr bîshlàridà yuksàlib dunyogà tànilàdi. O‘rtà 
àsr shîirlàri và fàylàsuflàri Sàmàrqàndni «sàyqàli ro‘yi 
zàmin» – yer yuzining sàyqàli, husni, dåb ta’riflàgànlàr. 
Sharq dunyosidà Buõîrî hàm o‘z o‘rnigà egà bo‘lib, u 
islîm dini, màdà 
niyat, sàvdî và hunàrmàndchilik màrkàz-
làridàn biri sifàtidà shuhràt qîzîngàn.
61-rasm. 
Buxoro arki

---

76
III BOB. JAHON XALQLARI O‘RTA ASRLARNING RIVOJLANGAN DAVRIDA
O‘rta Îsiyoning musulmîn dàvlàtlàri shaharlàri umumiy 
råjà bo‘yichà: màrkàzidà – àrk, shahar hîkimi qàl’àsi, 
uning àtrîfidà – shàh ristîn, àsîsiy àhîli yashàydigàn 
guzàrlàri bilàn qurilgàn. Shahar àtrîfidà ràbîd bo‘lib, 
undà hunàr 
màndlàr guzàr và màhàllàlàri joylashgan. Sharq 
shaharsoz 
ligida àsîsiy qurilish àshyolari tîsh và g‘ishtdan 
iborat edi. Hukmdîrlàr, bîylàr o‘z sàrîylàri, hîvli-jîylàrini 
pishiq g‘isht và màr 
màrlàrdàn, kàmbàg‘àllàr esà pàõsà, gu-
vàlàdàn qurgànlàr. Kàmbà 
g‘àllàrning uylàri pishiq, mustàh-
kàm bo‘lmày, tez-tez ta’mirlàshni tàlàb qilgàn. Mårîsgà 
qîldirilgàndà, îdàtdà, buzilib, o‘rnigà yangisi qurilgàn.