Tarix-7 2017.(Uzb). indd

Mo‘g‘ullàr istilîsi. Dàstlàb Õitîy 
ning shimîlidà tuzil-
gàn mo‘g‘ullàr dàvlàti Õubilày õînligi dàvridà o‘z ta’siri-
ni màmlàkàtning màrkàziy và jànubiy hududlàrigà hàm 
o‘tkàzàdi. Õitîy 1279-yili to‘liq bo‘ysundirilib, yangi 

---

134
V BOB. OSIYO, AMERIKA VA AFRIKA XALQLARI
mo‘g‘ullàr sulîlàsi Yuàn (1279–1368) nîmini îlàdi. Mo‘-
g‘ullàr Õitîydàgi yerlàrni undà yashàydigàn dåhqînlàri 
bilàn birgà bo‘lib îlishàdi. Àmmî dåhqînchilikdà õo‘jàlik 
yuritish usullàri và sîliqlàr avvalgichà qîlàdi.
Mo‘g‘ullàr dàvridà to‘lîvlàrning îshib bîrishi fàqàt 
dåh 
qînlàr và hunàrmàndlàrnigina emàs, hàttî sàvdîgàrlàr-
ni hàm xînà 
vàyrîn qilàdi. Hukumàt to‘õtîvsiz o‘sib 
bîràyotgàn xàràjàtlàrni qîplàsh uchun qo‘shimchà qîg‘îz 
pul chiqàrà bîshlàydi. Bu esà pulning qàdrsizlànishi 
gà, 
màhsulît và hunàrmàndchilik buyumlàrining qimmàtlàshi-
shigà sàbàb bo‘làdi.
Õubilày màmlàkàtni bîshqàrish-
ning õitîychà usulini qo‘llàsà-dà, 
màhàlliy àmàldîrlàr õizmàtidàn vîz 
kåchàdi. Dàvlàt àmàl 
dîrlàri îràsidà 
turli õàlq vàkillàrini uchràtish 
mum 
kin edi. Õususàn, vånåtsiyalik 
sàyyoh va savdogar Màrkî Pîlî 
Õubi 
làyõîn sàrîyidà yuksàk làvî-
zimni egàl làgàn.
Min sulîlàsi bîshqàruvi. Mo‘-
g‘ullàr impåriyasining inqirîzi bîsh-
lànishi bilàn XIV àsr 
ning o‘rtàlà 
ridàn Õitîydà ham õàlq 
îzîdlik hàràkàti kuchà 
yadi. Õenàn và Shàn 
dun vilîyat-
làridà 1351-yilda bîshlàngàn dåhqînlàr qo‘zg‘îlîni tåz 
îràdà butun màmlàkàtni qàmràb îlàdi. Qo‘zg‘îlîngà 
rîhib Chju Yuàn-Chjàn bîshchilik qilàdi. 1368-yilda 
mo‘g‘ullàrdàn îzîd bo‘lgàn Õitîydà Yuàn Chjàn àsîs sîl-
gàn Min impåriyasi  fàîliyati bîshlànàdi.
1368-yilda Õitîydà Yuàn Chjàn àsîs sîlgàn Min 
impåriyasi tàshkil tîpàdi. 
Min qo‘shinlàri mo‘g‘ullàrni ta’qib etib, ulàrning pîy-
tàõti Qî rà qurumni egàllàb, yondirib yubîràdi. Shu tàriqà 
ko‘ch 
mànchilàrning Õitîygà hujumlàrigà chåk qo‘yilàdi. 
Bunda õitîyliklàrgà o‘q-dîri (pîrîõ) và zàmbàràklàrdàn 
kång fîydàlànish qo‘l kålàdi.
111-rasm. Yevropalik 
savdogarlar Xubilay 
qabulida

---

135
V BOB. OSIYO, AMERIKA VA AFRIKA XALQLARI
Màmlàkàt õo‘jàligini tiklàsh 
uchun hu 
nàrmànd và sàvdîgàrlàrdàn 
îlinàdigàn to‘lîvlàr kàmàytirilib, 
qullàrni îzîd qilish hàqidà qînun 
qàbul qili 
nàdi. Sun’iy sug‘îrish in-
shîîtlàri, kànàllàr, to‘g‘înlàr và suv 
îmbîrlàri tiklànàdi. Ekin màydînlàri 
kångàyib, màmlàkàt àhîlisi sîni hàm 
îshib bîràdi.