Tarix-7 2017.(Uzb). indd

Õitîy XV àsrdà. Màmlàkàtdà 
yirik zamindorlàr hoki 
miyati mustàhkàmlànishi bilàn 
mo‘g‘ullàr bîsqini àsîràtlàrini tugàtish uchun dåhqînlàr, 
hunàrmàndlàr và sàvdîgàrlàrgà bårilgàn imtiyoz hàmdà 
yångilliklàr båkîr qilinàdi. Dåhqînlàrgà bo‘lib bårilgàn 
dàvlàt yerlàri tîrtib îlinib, hunàrmànd và sàvdîgàrlàrdàn 
îlinàdigàn sîliqlàr ko‘pàytirilàdi.
XV àsrning bîshlàridàn Min su 
lîlàsining Àmir Tåmur 
sàltànàti bilàn munîsàbàtlàri buzi 
làdi. Fàqàt Àmir 
Tåmurning qo‘qqisdàn vàfît etishi Õi 
tîygà qàrshi yurish-
ning àmàlgà îshmàsligigà sàbàb bo‘làdi, bu esà Õitîygà 
1406-yilda Vyåtnàmni, kåyinchàlik Mo‘ 
g‘ulistînni istilî 
qilishi 
gà yo‘l îchàdi.
Màmlàkàtning iqtisîdiy yuksàli-
shi Chjàn Õe bîshchiligidàgi hàrbiy 
dångiz flîti fàîliyatidà nàmîyon 
bo‘làdi. Tàrkibidà 62 tà kåmà, 
30 ming jangchisi bo‘lgan har-
biy ekspeditsiya 1405–1433-yillar-
da Zînd àrõiðålàgi, Shri Làn 
kà 
và Hindistîngà 7 màrtà yurishlàr 
tàshkil qi 
làdi. Uning kåmàlàri Îrmuz (Fîrs) ko‘rfàzi 
và Sharqiy Àfrikà sîhil 
làrigà qàdàr suzib bîrgàn. Mu-
sulmîn bo‘lgàn Chjàn Õe Màk 
kàni ziyoràt qilgan. Bu 
eks 
påditsiyalàr Õitîyning màv 
qåini îshirib, tàshqi sàv-
dîni kångàytirish imkînini bårgan. Õitîy impåràtîrlàri 
1415–1420-yillàrda Sà màrqàndgà Ulug‘båk sàrîyigà hàm 
elchilàr yubîrgan. Låkin Tåmu 
riylàr dàv 
làti màvqåi 
bàlàndligidàn ungà Õitîyning tazyiqi ta’sir etmagan.
112-rasm. Xitoy 
imperatori Yuan 
Chjan
113-rasm. Chjan Xe

---

136
V BOB. OSIYO, AMERIKA VA AFRIKA XALQLARI
XV àsrning o‘rtàlàridàn iqtisîdiy inqirîzning bîshlànishi 
Xitoyning ichki tàràqqiyoti và tàshqi siyosàtigà sàlbiy ta’sir 
ko‘rsàtàdi.
1. Màmlàkàt õo‘jàligi yuksalishining sababi nimalar-
dan iborat edi?
2. Õitîyni mo‘g‘ullàr istilî qilishi và Yuàn su-
lîlàsining bîshqàruvi qàndày àmàlgà îshirilgàn?
3. Min sulîlàsining boshqaruvi qanday bo‘lgan?
4. Chjàn Õe kim và uning fàîliyati hàqidà gàpirib 
båring.