Tarix o’tmishning ko’zgusi

Mavzuni mustahkamlash uchun savol va topshiriqlar. 
1. Xaritadan Tropik va Janubiy Afrika mamlakatlarini ko’rsating. 
2. Versal tinchlik shartnomalariga ko’ra Afrika mamlakatlari taqdiri qanday 
hal etildi? 

---

- 121 - 
3. ―A‖, ―B‖, va ―C‖ kategoriyalar haqida so’zlab bering. 
4. Panafrika harakati haqida nimalar bilasiz? 
5. ―I-jahon urushidan keyin Afrika davlatlaridagi ijtimoiy-iqtisodiy hayot‖ 
mavzusida mustaqil ishlang. 
IKKINCHI JAHON URUSHI 
 
Ikkinchi jahon urushi 1939-yilning 1-
sentabridan 1945-yilning 2-sentabrigacha, 
ya'ni 6 yil davom etdi. Bu urush 
dunyoning 61 davlatini o'z domiga tortdi. 
Ularda dunyo aholisining 80 foizi yashar 
edi. Armiya saflariga jami 110 mln. kishi safarbar etildi. Ikkinchi jahon urushi tarixda 
eng dahshatli, eng ko'p talafot va katta vayrongarchilik keltirgan urush sifatida iz 
qoldirdi. Chunonchi, maxsus adabiyotlarda qayd etilishicha, bu urushda 65-67 mln. 
kishi halok bo'lgan. Ularning yarimi tinch aholi edi. 
Vayrongarchilikdan ko'rilgan zarar va urush xarajati birgalikda 4 trillion dollarni 
tashkil etdi. Bu urush ayni paytda eng dahshatli qurollar ishlatilgan urush ham edi. 
Urush oxirida hatto raketa quroli hamda atom bombasi yaratildi va ular insoniyatga 
qarshi ishlatildi. Fashizmning dunyoga hukmron bo'lishga intilishi va insoniyat boshiga 
keltirishi mumkin bo'lgan kulfati antifashistik kuchlarni birlashtirdi. Erksevar xalqlar 
birgalikda fashizmga qarshi kurashdilar. Va, nihoyat, g'alaba ham qozondilar. Biroq bu 
g'alabaga osonlikcha erishilmadi. 
1939-yilning 1-sentabrida Germaniya Polshaga hujum qildi. Bunga javoban 
Buyuk Britaniya va Fransiya Germaniyaga qarshi urush e'lon qildilar va shu tariqa 
urush boshlanib ketdi. Polsha armiyasi kam sonli va yaxshi qurollanmagan edi. 
Shunday bo'lsada, u jasorat bilan qarshilik ko'rsatdi. Lekin kuchlar teng bo'lmagani 
uchun Polsha armiyasi ikki hafta ichida tor-mor etildi. 17-sentabr kuni Polsha hukumati 
Prezident Ridz Smigli boshchiligida mamlakatni tashlab, chet elga chiqib ketdi. 
Xuddi shu kuni Germaniya bilan kelishuvga binoan sovetlarning 200 mingdan 
ortiq jangchi va zobitlari Polshaga bostirib kirdi hamda 28-sentabr kuni Moskvada 
Sovet davlati va Germaniya o'rtasida «Do'stlik va chegara to'g'risida» shartnoma 
imzolandi. Unga ko'ra, mustaqil Polsha davlati tugatildi va bo'lib olindi. Ayni paytda 
G'arbiy Ukraina va G'arbiy Belorussiya Sovet davlatiga berildi. 
Polshaning Germaniya bilan chegaradosh bo'lgan yerlari Germaniyaga o'tdi. U 
yerda nemis general-gubernatorligi tuzildi. 1939-yilning 28-sentabrida imzolangan 
sovet-german shartnomasiga ko'ra, sovet hukumati Boltiqbo'yi respublikalaridan 
Sovetlar armiyasini bu respublikalarda joylashtirish va o'zaro yordam to'g'risida 
shartnoma imzolashni talab etdi. Boltiqbo'yi respublikalarining bu talabga 
bo'ysunmaslikka ilojlari yo'q edi. 30-noyabr kuni sovet armiyasi Finlandiyaga hujum 
qildi. Bu qilmishi uchun Sovet davlati Millatlar Ligasidan chiqarildi. (Millatlar 
Ligasiga 1934-yilda qabul qilingan edi.) 
Buyuk Britaniya va Fransiya Germaniyaga qarshi urush e'lon qilgan bo'lsalarda, 
biroq faol harbiy harakatlar boshlamadilar. Germaniya armiyasining asosiy kuchlari