Tarix va yuridik fakulteti «arxeologiya va buxoro tarixi» kafedrasi

Norbо‗tabiy markaziy hokimiyatni mustahkamlash uchun kо‗p
harakat qiladi. Dastlab u о‗zboshimchalikka intilgan beklarni markaziy
hokimiyatga bо‗ysundiradi. Chust va Namanganda kо‗tarilgan isyon va
g‗alayonlarni bostirgach, u yerlarda о‗ziga sodiq kishilarni qoldiradi va
Xо‗jandni ham egallaydi. Hukmronli-gining oxirga yillarida Toshkentni
bosib olishga ham intilgan Norbutabiy muvaffaqiyatsizlikka uchraydi va
u yuborgan Xonxо‗ja boshchiligidagi lashkar Toshkent yaqinida
mag‗lubiyatga uchraydi. Norbutabiy vafotidan sо‗ng taxtga uning о‗tli
Olimbiy о‗tiradi (1798-1810). Norbо‗tabiyning о‗limi о‗rta asr
348 Махмудов Ш.Ю. Қўқон хонлигининг маъмурий-бошқарув тизими (1709-1876 йй.). Тарих фан. ном
.... дисс. Тошкент. 2007. 34-б.
349 Қўқон хонлигининг маъмурий-бошқарув тизими. 35-б.
350 Айрим адабиѐтлар Сулаймонбекнинг уч ой тахтда ўтирганлиги ва суиқасд туфайли
ўлдирилганлиги, Сулаймонбекнинг қотиллари эса Абдулла Қушбеги, Ғурумсарой ҳокими Ўтов
Бакавул ва яна бир қанча қўқонлик аслзодалар Норбўтабийни давлат бошқарув ишини қабул қилиб
олишга кўндириб, уни хон деб эълон қилганликлари кўрсатилади. Қаранг: Султонов Ф. Бозорбоев Ф.
O‗zbekiston hukmdorlari. Toshkent. Alisher Navoiy nomidagi O‘zbekiston Milliy kutubxonasi nashriyoti.
2007.
162
boshqaruv tizimiga xos vaziyat – taxt uchun turli da‘vogarlar о‗rtasidagi
kurashni keltirib chiqardi. Xususan, oliy hukmdorning о‗limidan sо‗ng
hokimiyat uchun uch guruh о‗rtasida kurash boshlandi. Norbо‗tabiyning
ukasi Hojibek hamda ikki xotinidan bо‗lgan ikki о‗g‗li Olimxon va
Rustambek tarafdorlari ushbu siyosiy jarayonni amalga oshirishda faol
ishtirok etdilar. Taxt uchun kechgan ushbu kurashda Olimxon (1798-1810)
tarafdorlari ustun kelib, oliy hokimiyatni qо‗lga kiritishga erishdilar.
Qо‗qon taxtiga о‗tirgan Olimxonning hokimiyat uchun kechgan mazkur
siyosiy kurashda g‗oliblikni qо‗lga kiritishida tog‗asi Irisqulibiy va uning
tarafdorlari asosiy rol о‗ynadilar351.