Tarixi (XIX asrningikkinchi yarmi XX asr boshlari)

0‘zingizni sinang! Qozon puli — ...
Majburiyatlar - ...
Solg‘ut -
Xiva xoni Muhammad Aminxon (1845-1855) qo‘zg‘olonlari hukmronligining oxirlarida Rossiya imperiyasi-
—— ning 0‘rta Osiyoga harbiy tahdidi kuehayib ketdi.
Ular turkman sardorlari bilan qoraqalpoq oqsoqol va biylarini Xiva xoni- ga qarshi qo‘yib, xonlikni parokandalikka uehratishga urindilar. Buning ustiga o‘sha vaqtda Xiva xonligi bilan Buxoro amirligi o‘rtasida hududiy nizolar ham mavjud edi. Xiva xoni mudofaani kuehaytirish ehoralarini ko‘rdi. Bu ko‘plab xarajatlarni talab qilardi. Bo‘shab qolayotgan xazina- ni to‘ldirish uehun aholiga solinadigan soliqlar miqdorini oshirib borardi. Rossiya imperiyasi o‘zbek, turkman, qirg‘iz, qozoq hamda qoraqalpoq xalqlarini bir-biriga qarshi qo‘yib, hatto turkman, qoraqalpoq, qirg‘iz, qozoq urug‘ boshliqlarini katta pul evaziga sotib olish siyosatini ham yurgizgan.
Bujarayonlar natijasida 1855-yil qoraqalpoqlarning qo ‘Idovli qabilasi- dan bo‘lgan Ernazarbiy boshehiligidagi qo‘zg‘olon boshlanadi. Qoraqal­poqlar bundan buy on Xivaxonligigabo‘ysunmasligini e’lon qiladilar. Erna- zarbiy Rossiya ta’sirida bo‘lgan qozoq umg‘ boshliqlaridan biri Zarliqni xon qilib ko‘tarish va imperiya tobeligiga o‘tishga intilardi. Rossiya imperiya- si xuddi mana shu qabiladagi qo‘z- g‘olon va xatti-harakatlami nafaqat pul-mablag‘lar bilan, balki harbiy yor- dam yuborish bilan ham qo‘llab-quv- vatlashga uringan.
1