Tarixi (XIX asrningikkinchi yarmi XX asr boshlari)

\ 1888-yilda ... 1899-yilda ... Temiryo 1 ... maqsadlarida qurddi.
~ ; T ; XIX asrning ikkinchi yarmida Rossiya imperiyasi
qtiso lyotning tomonidan bosib olingan Odta Osiyo hududlarida f .. . yashovchi xalqlarning siyosiy, iqtisodiy, ijtimo-
bo‘ysundirilishi madaniy hayotida keskm о zganshlar yuz
— berdi. Shu bilan birga odka iqtisodiyoti imperiya
manfaatlariga todiq bo‘ysundirildi. Bu davrda odkaga Rossiya kapita­li, Yevropa mahsulotlari va yangi ishlab chiqarish texnologiyalarining kirib kelishi kengaydi. Ko‘plab bank va sanoat bodimlari ish boshla- di. Bu o‘zgarishlar odkada paxtachilik, konchilik, xomashyoga dastlab- ki ishlov berish, yog‘-moy sanoati kabi sohalarning rivojlanishiga ta’sir kodsatdi.
Iqtisodiyotdagi o‘zgarishlar imperiyaning odkadagi manfaatlaridan kelib chiqqan holda, ya’ni bir tomonlama olib borildi. Ishlab chiqarish va savdo-sotiq Rossiya imperiyasi va u orqali boshqa davlatlar bilan aloqa- larning kengayishi natijasida rivojlanib bordi. Ayniqsa, imperiya to‘qi- maehilik sanoati uehun paxtayetishtirishko‘paydi. Bu odkada boshqa tur- dagi qishloq xo‘jalik mahsulotlarining kamayishiga, ayniqsa, g‘allaning tanqisligiga sabab boddi. Bu davrda boshqa sohalarga qaraganda sanoat- ning paxta xomashyosiga dastlabki ishlov berishga modjallangan sohasi
rivojlandi. Paxtani faqat tozalash va yog‘ ishlab ehiqarish sohasigina yodga qo‘- yilib, paxta xomashyosidan tayyor mah- sulot tayyorlash imperiyaning markaziy gubernalarida bajarilgan. Odkadan olin­gan boshqa xomashyolar, jumladan, jun va teriga ishlov berish ham shunday tarz- da bodgan.
Ahoiining turar joyiari. XIX asr oxiri 1867—1900-yillarda Turkiston gene-
foydalaniladigan yerlaming paxta may- donlariga aylantirilishi, chorvachilik- ning va chorva mahsulotlarining ka- mayishiga olib keldi. Bu hoi, ayniqsa, Farg‘ona vodiysida yaqqol sezilib, bu yerga g‘alla va chorva mahsulotlari chetdan olib kelina boshlandi. G‘alla, chorva mahsulotlariga bodgan ehtiyoj ulaming narxlarini keskin oshirib yu- Paxtaning Rossiyaga jo‘natilishi bordi

Farg‘ona, Sirdaryo va Samarqand viloyatlari paxta yetishtiriladigan eng muhim markazlar bodgan. 1884-yilda Turkistonda yangi paxta navi (Amerika navi) yetishtirila boshlandi. Bu nav mahalliy navlarga qaragan- da ancha yuqori hosil berar edi.
Podsho hukumati paxta maydonlarining kengayishi va hosilning yaxshi bodishi Odta Osiyo mintaqasida suv bilan bogdiq bodganligi uchun irrigatsiya tarmoqlarini kengaytirishga harakat qilgan. 1911-yilda Sirdaryo magistral kanalini bunyod etish ishlari boshlandi va 1913-yilga kelib tugallandi. Biroq Toshkent vohasi, Samarqand viloyati va Farg‘ona vodiysida sug‘orish sohasi bo‘yicha ishlarning ko‘pi bajarilmay qolib ketdi.
Mustamlakachi hukumat uchun paxta odkada neft va oltindan keyin- gi odinda turuvchi yuqori daromadli sohaga aylandi.