Tarixiy antropologiya

Nazorat savollari 
1. Evolyutsion nazariya nima? 
2. Eduard Taylor ilmiy qarashlari 
3.G. Spenser nazariy qarashlari. 
4.Bastian nazariy qarashlari 
5. Morganning qon-qarindoshlik turlari haqidagi ma‘lumotlari.
1. Asosiy adabiyotlar 
1. Ashirov A. Antropologiya. –T.., 2014. 
2. Antropologiya. (Pod red. Miskovoy Ye.V, Mexedova N.A, Pimenova 
V.V)-M.., Izd-vo «Kultura» 2005. 
3. Jabborov Iso. Jahon antropologiyasi asoslari. Toshkent. ―Yangi asr 
avlodi‖, 2005. 
4. Jabborov Iso. Jahon xalqlari etnografiyasi. Darslik. Toshkent.1985 

---

57 
2. Qo`shimcha adabiyotlar 
1. Barbara A. West. Encyclopedia of the Peoples of Asia and Oceania 
Copyright © 2009. –Р. 4-12. 
2. Hawaiki, Ancestral Polynesia An Essay in Historical Anthropology. 
Published in the United States of America by Cambridge University 
Press, New York. 2001. 
5-MAVZU: TARIXIY ANTROPOLOGIYADA DIFFUZIONIZM 
Reja 
1. 
Diffuziya tushunchasi. 
2. 
Diffuzionizm g„oyasining yo„nalishlari va maktablari. 
3. 
Tarixiy antropologiyada Frobeniusning qarashlari. 
4. 
AQShda diffuzionizm. Frans Boas 
 
TAYANCH SO„ZLAR VA IBORALAR 
Antropogeografiya, diffuzionizm, panegiptizm, pramonoteizm 
1. Diffuziya tushunchasi. 
Antropologiya XIX asr oxiriga kelib o‗z taraqqiyotining yangi 
bosqichiga kirdi. Avvallari etnografik kuzatishlar aksari savdogorlar 
misseonerlar, sayyohatchilar tomonidan olib borilgan bo‗lsa, endi ularni 
maxsus tayyorlangan olimlar, avvaldan tayyorlangan dasturlar asosida 
olib boradigan bo‗ldi. Shu paytdan evolyutsionizm antropologiyadagi 
yetakchi o‗rnini yo‗qota boshlaydi, chunki evolyutsion metodologiya 
izohlab bera olmaydigan ma‘lumotlar ko‗payib boradi.
Evolyutsionizmdagi metodologik inqiroz qator diffuzionistik 
maktablarni shakllantirishga yo‗l ochdi. Yangi yo‗nalish cheklangan 
davrdagi tarixiy muammolarni, xususan madaniyat va uning alohida 
elementlarini xududiy shvkllanishi, ularni rekonstruksiya qilish va 
tarqalishini tadqiq etishni bildirdi.
―Diffuziya‖ 
tushunchasi 
(lotincha- 
tarqalish) 
fizikadan 
o‗zlashtirilib, 
unda ―oqish‖, oqib kirish ma‘nosini bergan. 
Antropologiyada diffuziya madaniy olimlarning xalqlararo : savdo, 
ko‗chishlar, istilolar orqali tarqalishini ifodalaydi. Diffuzionizm ilmiy 

---

58 
yo‗nalish sifatida, tarixiy jarayonning asosiy mazmuni deb diffuziya, 
o‗zaro 
aloqalar 
o‗zlashtirish, 
ko‗chirish 
(nus‘ha olish) va 
madaniyatlararo o‗zaro ta‘sirini tan oladi. 
Evolyutsionizmning madaniyatlarining avtonom (muxtor) vujudga 
kelishi va bir xilda rivojlanishi g‗oyasiga, diffuzionistlar ma‘lum 
geografik muhitda vujudga kelgan o‗ziga xos madaniyat elementlarining 
keyinchalik ushbu markazdan qo‘shni hududlarga tarqalishi g‗oyasini 
qo‗yishdi. Ma‘lum ma‘noda diffuzionizmni, evolyutsion nazariyaning 
progessiv taraqqiyot g‗oyasini, madaniy komplekslar yoki ularning 
ayrim 
elementlarini 
xududiy 
–vaqt diffuziya prinsipi bilan 
almashtirishga urinish sifatida tushunish mumkin.