Tasavvuf va badiiy ijod Mavzu: Yassaviylik va uning nazariy asoslar.

Tariqat yo’li og`ir va mashaqqatli ekanligi haqida Yassaviy shunday yozadi:

Tariqat yo’li og`ir va mashaqqatli ekanligi haqida Yassaviy shunday yozadi:

Shariatdan murod yo’lga kirmoq,

Tariqatdan murod- nafsdan kechmoq,

Haqiqatdan murod –jondank kechmoq.

Jondan kechmay ishq sharobin ichsa bo’lmas.

Madomiki, shunday ekan, demak tariqat va haqiqat botiniy poklanishning zaruriy ehtiyoji, shariat darajasi qoniqtirmaydigan, jondan kechib ishq sharobini ichishga tayyor turgan alohida shaxslarni tanlagan yo’lidir.

Bilamizki, tasavvufda mol dunyoga hirs qo'yish qattiq tanqid qilinadi, faqirlik ulug'lanadi. Faqirlik qashshoqlik, miskinlik emas. Bu tushunchalar bir-biridan farq qiladi. Faqir o'z kundalik tirikchiligigagina yetarli ozuqasi bor, muhtojligi yo'q kishi, lekin unda ortiqcha narsa bo'lmaydi. Qashshoqning esa kundalik ehtiyojiga ham ozuqasi yo'q. Hazrati Muhammad (s.a.v.) tilidan aytilgan bir gap bor: "Al-faqru faxri" (Faqirlik faxrimdir). Rivoyat qiladilarki, payg'ambarimiz me'rojga chiqqanlarida, Alloh taolo u kishiga faqir qiyofasida ko'ringan emish. Faqirlikning bunday ulug'lanishida chuqur ma'no bor. Mol dunyoga hirs qo'yish, avvalo, uni harom-halol, qonuniy-qonunsiz yig'ishga yo'l ochadi. Bunda kimningdir haqqiga xiyonatga, zulm-zo'ravonlikka imkon qoladi. Ikkinchidan, bu mol-dunyo egasini kibr-u havoga, manmanlikka boshlaydi. Shu sababli, faqirlikka mumtoz adabiyotimizda alohida mavqe’-martaba berilgan. Bunda, shubhasiz, hadislarning ta'siri katta bo'lgan. Adabiyot ko'proq bu boradagi hadislarni sharhlash yo'lidan borgan. Mana bu boradagi ayrim hadislar: "Har ummat uchun bir fitna sababi bor. Ummatimning fitnasi mol-dunyodir", "Faqirlar bilan birga o'tirib turish kamtarlik va ustun bir fazilatdir", "Allohim, meni faqir o'laroq yashat va faqir o'laroq o'ldir" va hokazo.

Bilamizki, tasavvufda mol dunyoga hirs qo'yish qattiq tanqid qilinadi, faqirlik ulug'lanadi. Faqirlik qashshoqlik, miskinlik emas. Bu tushunchalar bir-biridan farq qiladi. Faqir o'z kundalik tirikchiligigagina yetarli ozuqasi bor, muhtojligi yo'q kishi, lekin unda ortiqcha narsa bo'lmaydi. Qashshoqning esa kundalik ehtiyojiga ham ozuqasi yo'q. Hazrati Muhammad (s.a.v.) tilidan aytilgan bir gap bor: "Al-faqru faxri" (Faqirlik faxrimdir). Rivoyat qiladilarki, payg'ambarimiz me'rojga chiqqanlarida, Alloh taolo u kishiga faqir qiyofasida ko'ringan emish. Faqirlikning bunday ulug'lanishida chuqur ma'no bor. Mol dunyoga hirs qo'yish, avvalo, uni harom-halol, qonuniy-qonunsiz yig'ishga yo'l ochadi. Bunda kimningdir haqqiga xiyonatga, zulm-zo'ravonlikka imkon qoladi. Ikkinchidan, bu mol-dunyo egasini kibr-u havoga, manmanlikka boshlaydi. Shu sababli, faqirlikka mumtoz adabiyotimizda alohida mavqe’-martaba berilgan. Bunda, shubhasiz, hadislarning ta'siri katta bo'lgan. Adabiyot ko'proq bu boradagi hadislarni sharhlash yo'lidan borgan. Mana bu boradagi ayrim hadislar: "Har ummat uchun bir fitna sababi bor. Ummatimning fitnasi mol-dunyodir", "Faqirlar bilan birga o'tirib turish kamtarlik va ustun bir fazilatdir", "Allohim, meni faqir o'laroq yashat va faqir o'laroq o'ldir" va hokazo.