Tasdiqlayman
Hududlarda sog‘liqni saqlash tizimidagi davolash-profilaktika
Download 0.6 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- 2.6-jadval 2011-2014 yillar mobaynida Mirobod tuman budjetidan yo‘naltirilgan mablag‘lar 34
- Ko‘rsatkichlar soni 2011 yil 2012 yil 2013 yil 2014 yil (1kv)
- 2.1-rasm. Mirobod tuman budjetidan sog‘liqni saqlashga jami yo‘naltirilgan mablag‘lar dinamikasi 35
- 2.2-rasm. Mirobod tumanda ijtimoiy soha xarajatlarida sog‘liqni saqlashning ulushi 36
- 2.2. Sog‘liqni saqlash muassasalari xarajatlarini rejalashtirish amaliyoti
- 2.3 -rasm. Sog‘liqni saqlash muassasalarini moliyaviy ta’minlash manbalarining guruhlari 38
- 2.8-jadval. Mirobod tuman budjetidan 2013 yilda sog‘liqni saqlash tizimiga xarajat guruhlari bo‘yicha ajratilgan mablag‘lar 42
- 2.4- rasm. Mirobod tuman budjetidan sog‘liqni saqlash tizimiga ajratilgan xarajatlar guruhlarining ulushi 43
- 2.9-jadval Mirobod tuman budjetidan moliyalshtiriluvchi 1-oilaviy poliklinikaning 2011- 2013 yillardagi smeta xarajatlari 44
- Ajratilgan mablag‘lar 2011 yil 2012 yil 2013 yil
- II guruh xarajatlari - Ish haqi fondidan ajratmalar
- IV guruh xarajatlari - Boshqa xarajatlar
- 2.5-rasm. 1-oilaviy poliklinikaning 2011-2013 yillardagi smeta xarajatlari guruhlarining ulushi 45
|
Hududlarda sog‘liqni saqlash tizimidagi davolash-profilaktika muassasalarida 2006-2013 yillarda davlat budjetidan ajratilgan mablag‘lar 33 (foizda) Yillar
Ish haqi va unga
ajratmalar Boshqa
xarajatlar Shu jumladan oziq-ovqat mahsulotlari dori-darmon vositalari xarajatlari asosiy vositalar sotib olish xarajatlari 2006 y 75,5
24,5 4,6
6,5 2,6
2007 y 79,3
20,7 3,6
4,5 0,8
2008 y 81,1
18,9 2,9
4,4 1,1
2009 y 81,4
18,6 2,3
3,3 1,6
2010 y 86,1
13,9 1,8
2,8 0,8
2011 y 86,5
13,5 1,6
2,9 0,7
2012 y 84,8
15,2 1,6
3,1 0,4
2013 y 85,9
14,1 1,6
3,2 0,4
33 O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi ma’lumotlariga asosan talaba tomonidan tayyorlandi. 34
Sog‘liqni saqlash sohasi xarajatlarida mehnatga haq to‘lash tizimi alohida ahamiyat kasb etmoqda. Mazkur choralar orqali mamlakat aholisi turmush farovonligini kuchaytirish, aholi sog‘lig‘ini saqlashda tibbiy xizmat sifatli va malakali bo‘lishini ta’minlashda tibbiyot xodimlarining mas’uliyatini yanada oshiradi. Shu bilan birga, sog‘liqni saqlash sohasida xarajatlarning aksariyat qismi xodimlarning ish haqi bilan bog‘liq xarajatlarni tashkil etishi, sohada tibbiyot uskunalari va dori-darmon bilan ta’minlanish darajasida tegishli muammolar borligidan dalolat beradi. Respublikamizda tibbiyot xodimlari mehnatini moddiy rag‘batlantirishga alohida ahamiyat berilayotgan bo‘lsada, ish haqi va unga ajratma uchun xarajatlar boshqa xarajatlar o‘rtasidagi o‘zaro nisbatda ish haqi va unga ajratmalar hajmi ancha yuqori bo‘lmoqda. Tibbiyot xodimlari mehnatiga haq to‘lashni kamaytirish emas, balki boshqa xarajatlar hajmini maqsadli oshirib, ish haqi va unga ajratma uchun xarajatlar bilan o‘zaro nisbatni mustahkamlash lozim. Mamlakatimizning sog‘liqni saqlash sohasida amalga oshirgan iqtisodiy islohotlar pirovardida bir-qator natijalarga erishildi. Shular barobarida tibbiyot xodimlari mehnatiga haq to‘lash tizimini tubdan isloh qilish, tibbiyot xodimlariga to‘lanadigan ish haqi miqdori ular bajaradigan ishning qiyinlik darajasi, ular ishlaydigan sharoit va bajarilgan ishning sifatiga o‘zaro chambarchas bog‘liq qilib qo‘yildi. Bu borada O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Tibbiyot xodimlari mehnatiga haq to‘lash tizimini takomillashtirish to‘g‘risida” 2005-yil 1-dekabrdagi PQ-229 son qarorini bajarish yuzasidan, tibbiyot va farmatsevtika xodimlari mehnatiga haq to‘lash va ularni moddiy rag‘batlantirishning amaldagi tizimini yanada takomillashtirish, ular mehnatiga haq to‘lash miqdorining bajarilayotgan ishlarning murakkabligi va yuklamasi darajasiga, ko‘rsatilayotgan tibbiy yordam sifatiga bog‘liqligini kuchaytirish, shuningdek tibbiyot xodimlarining kasb darajasi va malakasini uzluksiz oshirib borishlari uchun rag‘batlar yaratish maqsadida
35
Vazirlar Mahkamasining 2005-yil 21-dekabrda “Tibbiyot xodimlari mehnatiga haq to‘lashning takomillashtirilgan tizimni tasdiqlash to‘g‘risida”gi 276-son Qarori qabul qilindi. Sog‘liqni saqlash tizimiga ajratilgan mablag‘larning hajmini keyingi 8 yil ichida salkam 9 barobarga ko‘payganini, shuning ish haqi va unga ajratma uchun qaratilgan xarajatlarning o‘zgarishi 13,5 barobarga oshganligi ahamiyatlidir. 6- jadval ma’lumotlariga e’tibor qaratadigan bo‘lsak, ish haqi va unga ajratmalar uchun budjet xarajatlari miqdori o‘tgan yillarga nisbatan keyingi 7 yil ichida o‘rtacha 1,4 barobarga oshgan. Quyidagi 2.6-jadvalda Mirobod tumani budjetidan oxirgi yillar mobaynida sog‘liqni saqlash sohasiga yo‘naltirilgan mablag‘lar dinamikasi aks ettirilgan. Tuman budjetidan ajratiladigan mablag‘larda sog‘liqni saqlashning ulushi o‘rta hisobda 20 fozini tashkil qilmoqda. 2.6-jadval 2011-2014 yillar mobaynida Mirobod tuman budjetidan yo‘naltirilgan mablag‘lar 34 (.mln so‘m) Ko‘rsatkichlar soni 2011 yil 2012 yil 2013 yil 2014 yil (1kv) Tuman budjet mablag‘lari hisobidan jami ajratilgan mablag‘lar 29,434.7 37,075.9 45,120.8 11,766.4 Ijtimoiy sohaga yo‘naltirilgan budjet mablag‘lari 27,176.5 34,316.7 41,649.6 10,941.7 Sog‘liqni saqlashga jami yo‘naltirilgan mablag‘lar 6,130.8
7,759.8 9,134.4
2,223.9 Sog‘liqni saqlashga xarajatlari, shu jumladan: Budjet mablag‘lari hisobidan 5,596.8
7,075.0 8,233.0
1,967.1 Budjetdan tashqari mablag‘lar hisobidan 534.1
684.8 901.1
256.8
2.6-jadvaldagi keltirilgan ma’lumotlardan ko‘rinib turibdiki, oxirgi uch yillardagi ijtimoiy soha va aynan sog‘liqni saqlash sohasigi yo‘naltirilayotgan mablag‘lar muntazam ravishda ortib bormoqda. 2013 yil bo‘yicha tuman budjetidan ajratilgan jami mablag‘larda sog‘liqni saqlash xarajatlari 20 foizni
34 Mirobod tumani moliya bo‘limi ma’lumotlari asosida. 36
tashkil etayotganini ko‘rish mumkin. 2013-yildagi sog‘liqni saqlash sohasiga ajratilgan mablag‘lar 2011 yilga nisbatan 48 foizga o‘sganini ko‘rish mumkin (2.1- rasm).
2.1-rasm. Mirobod tuman budjetidan sog‘liqni saqlashga jami yo‘naltirilgan mablag‘lar dinamikasi 35 2.1-rasmdagi ma’lumotlarni tahlil qilib, aytish mumkinki mamlakatimizda oxirgi yillarda inflatsiya darajasi 8 foiz atrofida bo‘lsa, tuman budjetidan sog‘liqni saqlashga yo‘naltirilayotgan mablag‘lar yillik o‘sish sur’ati o‘rtacha 20-34 foizni tashkil etmoqda. Ushbu yo‘naltirilayotgan mablag‘lar Moliya organlarida tegishli ravishda xarajatlar guruhlari bo‘yicha ajratiladi. Shu yilda jami ijtimoiy soha ichida ushbu tizmining ulushi esa 21 foizni tashkil etdi (2.2-rasm).
ulushi 36
35 Mirobod tumani moliya bo‘limi ma’lumotlari asosida. 36 O‘sha yerda. (.ming so‘m)
37
Yuqoridagi 2.2-rasmda keltirilgan ma’lumotlardan ko‘rish mumkinki, ijtimoiy sohaga yo‘naltirilgan mablag‘larda sog‘liqni saqlashni moliyalashtirishning ulushi o‘rta miqdorda 20-21foizatrofini tashkil etmoqda. Ijtimoiy sohaga xarajatlarning katta qismini ta’limga xarajatlar tashkil etadi, undan so‘ng sog‘liqni saqlash o‘rin egallagan. Quyida keltirilgan 2.7-jadvalda Mirobod tumanidagi oxirgi 3 yil ichida ambulatoriya xizmatlariga va sog‘liqni saqlash sohasiga yo‘naltirilgan xarajatlar keltirilgan. 2.7-jadval Mirobod tumani bo‘yicha 2011-2013 yillarda sog‘liqni saqlash sohasiga yo‘naltirilgan davlat byudeti mablag‘lari 37 (.mln so‘m) № Ko‘rsatkichlar nomi 2011 yil 2012 yil 2013 yil 1 Sog‘liqni saqlashga umumiy xarajatlar 5,596.8
7,075.1 8,233.2
Ambulatoriya xizmatlari 4,816.3
6,088.9 6,973.1
2 Umumiy sohadagi tibbiyot xizmatlari 4,016.3 5,039.9
5,933.6 2.1. Ko‘p tarmoqli poliklinikalar, markazlar 874.4
1,085.7 1,337.0
2.2. Poliklinikalar 3,141.8
3,954.1 4,596.6
3 Maxsus ambulator poliklinik xizmatlar 800.0
1,048.9 1,039.5
3.1. Stomotologik poliklinikalar 346.6
429.0 538.6
3.2. Ko‘ykasiz maxsus poliklinikalar, markazlar va dispanserlar 453.3
619.9 500.8
Sog‘liqni saqlash sohasidagi boshqa xarajatlar 780.4
986.1 1,260.1
4 Sanitariya epidemiologiya nazorati 780.4 986.1
1,260.1
2.7-jadval ma’lumotlarida ko‘rinib turibdiki, ambulatoriya xizmatlariga yo‘naltirilgan xarajatlarning yillik o‘sish sur’ati 2012-yilda 26 foizni, 2013-yilda esa 16 foizni tashkil qildi. Jami xarajatlarning katta salmog‘ini poliklinikalarga ajratilgan mablag‘lar tashkil qilmoqda. Sog‘liqni saqlash sohasidagi boshqa xarajatlarning o‘sish sur’atlari o‘rta hisobda 2012-yilda 26 foizni, 2013-yilda esa 27 foizni tashkil qildi. Salomatlikni muhofaza etishga kompleks yondashuv, qaysiki sog‘liqni saqlashni rivojlantirish kontseptsiyasi asosiga joylanishi kerak bo‘lgan yondashuv tarmoqni uning pirovard maqsadi uchun isloh qilishni amalga oshirish-millatning
37 Mirobod tumani moliya bo‘limi ma’lumotlari asosida. 38
salomatligini yaxshilash imkonini beradi va faqat tarmoqqa moliyaviy sarmoyalarni ko‘paytirish bilan kifoyalanib qolmaydi. Bu holat sog‘liqni saqlashni moliyalashtirish tizimini isloh qilishda hisobga olinishi lozim. Sog‘liqni saqlash tizimiga yo‘naltirilgan budjet mablag‘larining moliyaviy oqimlarini samarali boshqarish, sog‘liqni saqlash muassasalarining daromadlari hamda xarajatlarining muvozanatlashgan bo‘lishiga yordam beradi.
Sog‘liqni saqlash sohasiga tor ma’noda yondashish ijtimoiy hayotda keskin salbiy holatlarni keltirib chiqaradi. Sog‘liqni saqlash tizimi muassasalari, nafaqat, tibbiy, balki ijtimoiy va iqtisodiy masalalarni hal qiladi Shuning uchun budjetdan ijtimoiy xizmatlarni moliyalashtirish uchun mablag‘lar ajratiladi. Sog‘liqni saqlash iqtisodiyotning o‘ziga xos tarmog‘i bo‘lib, nafaqat tibbiy xizmatni taqdim etish bilan aholining ijtimoiy ehtiyojini qondirishga safarbar etiladi, shu bilan birga iqtisodiy o‘sishni jadallashtirishga ta’sir ko‘rsatish borasida keng imkoniyatlarga ega. Sog‘liqni saqlash muassasalarini moliyaviy ta’minlash manbalari turlarini quyidagi 2.3-rasmda ko‘rsatilgan tartibda guruhlash mumkin.
38 Raxmonov D.A. Sog‘liqni saqlash muassasalarini moliyalashtirishning ilg‘or usullari // Bozor, pul va kredit. Toshkent, 2013. – № 2. – B. 64-67. 39
Budjetdan ijtimoiy sohaga ajratilayotgan mablag‘lar doirasida, xususan aholi sog‘lig‘ini saqlash va uni yanada mustahkamlash uchun, ayniqsa davlat budjeti mablag‘larining nechog‘lik zarur ekanligini ko‘rish mumkin. Shunday ekan, sohani samarali faoliyat olib borishida budjet xarajatlarini istiqbol rejalarini ishlab chiqish yo‘nalishlarini aniqlash lozim bo‘ladi. Davlat budjetidan amalga oshirilayotgan ijtimoiy soha xarajatlarini rejalashtirish va prognozlashtirishda belgilangan aniq tamoyillarga rioya etilishi maqsadga muvofiq holat. Sog‘liqni saqlash tizimini moliyalashtirishda belgilangan me’yorlarga tayanib, ijtimoiy soha tarkibiy xarajatlarida soha ulushini ma’lum darajada amalga oshirib borish muhim vazifalardan biri bo‘lib qolishi kerak. Vazirlar Mahkamasining №414-sonli qarori bilan tasdiqlangan “Budjet tashkilotlarini xarajatlarini moliyalashtirish (to‘lash) Tartibi”ga muvofiq budjet tashkilotlarini mablag‘ bilan ta’minlash normativlar bo‘yicha (faoliyat turiga ko‘ra) xarajatlarning quyidagi guruhlarini bir satrda mablag‘ bilan ta’minlash usulida amalga oshiriladi 39 :
ta’minlangan oilalarga moddiy yordam, stipendiyalar va boshqalar); II. Ish haqiga qo‘shimchalar; III. Kapital qo‘yilmalar (Davlat investitsiya dasturida nazarda tutilgan aniq ro‘yxatlarga muvofiq); IV. Boshqa xarajatlar. Xarajatlarini moliyalashtirish (to‘lash) budjet ijrosi jarayonida xarajatlar ro‘yxati va smetasiga kiritiladigan o‘zgartirishlarni hisobga olgan holda tegishli yil uchun tasdiqlangan budjet parametrlariga hamda budjet tashkilotlarining xarajatlar smetalariga muvofiq tuzilgan budjet xarajatlarining choraklar bo‘yicha taqsimlangan yillik ro‘yxatiga binoan amalga oshiriladi 40 . Xarajatlarni hisoblab chiqish jarayonida sog‘liqni saqlash tizimidagi tashkilotlar tibbiyot xodimlari ish haqi uchun mablag‘larni ajratishda, ish haqi stavkalari va qonunchilikka muvofiq
39 O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999 yil 3 sentyabrdagi 414-son Qarori bilan tasdiqlangan “Budjet tashkilotlarini xarajatlarini moliyalashtirish (to‘lash) Tartibi”ning 4 bandi.
40 O‘sha yerda - 5 band. 40
mehnatga haq to‘lash shartlarini hisobga olgan holda tuzilgan tibbiyot xodimlari tarifikatsiyalaridan kelib chiqilishi lozim 41 . Quyidagi 2.8-jadvalda va 2.4-rasmda tuman budjetidan sog‘liqni saqlash tizimi xarajatlarini guruhlarga ajratilgan holda 2013 moliya yili mobaynida mablag‘ bilan ta’minlanish ko‘rsatkichlari aks ettirilgan.
I-guruh. Ish haqi va unga tenglashtirilgan to‘lovlar 6,144,574 II-guruh. Ish haqiga qo‘shimchalar 1,487,115 IV-guruh. Boshqa xarajatlar 601,606
2.8-jadval ma’lumotlarida sog‘liqni saqlashga xarajatlarning aksariyat qismini ish haqi va unga tenglashtirilgan to‘lovlar tashkil etmoqda. Ya’ni jami mablag‘larning 75 foizini tashkil etdi.
2.4- rasm. Mirobod tuman budjetidan sog‘liqni saqlash tizimiga ajratilgan xarajatlar guruhlarining ulushi 43
41 O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining 2010 yil 29 oktyabrdagi №2157-sonli “O‘zbekiston Respublikasi Davlat budjetida turuvchi tashkilotlarning xarajatlar smetasi va shtatlar jadvalini tuzish, ko‘rib chiqish, tasdiqlash va ro‘yxatdan o‘tkazish tartibi to‘g‘risida Nizom”ining 15 bandi. 42 Mirobod tumani moliya bo‘limi ma’lumotlari asosida. 43 O‘sha yerda. 41
Ajratilgan mablag‘larning ikkinchi salmog‘ini II-guruh xarajatlari tashkil etmoqda, jami xarajatlar ichida 7 foizni IV-guruh xarajatlari tashkil qilib, shu jumladan, 3 foizini tovar va xizmatlarga ajratilgan va 4 foizni esa o‘z navbatida “Tibbiyot muassasalarining moddiy rag‘batlantirish va rivojlantirish jamg‘armasi”ni shakllantirish xarajatlari tashkil qiladi. Quyidagi 2.9-jadvalda Mirobod tuman budjetidan mablag‘ oluvchi 1-oilaviy poliklinikaning oxirgi uch yildagi smeta xarajatlari keltirib o‘tilgan.
0 983,181,800 1,236,204,000 1,464,829,000 I guruh xarajatlari - Ish haqi va unga tenglashtirilgan to‘lovlar 10000000 746,659,800 943,676,000 1,100,400,000 Asosiy ish haqi 41.11.100 721,721,000 926,654,000 1,076,575,000 Homiladorlik bo‘yicha nafaqalar 47.11.150 24,938,800 17,022,000 23,825,000 II guruh xarajatlari - Ish haqi fondidan ajratmalar 20000000 179,390,000 223,331,000 267,432,000 Yagona ijtimoiy to‘lov 41.21.100 179,390,000 223,331,000 267,432,000 IV guruh xarajatlari - Boshqa xarajatlar 40000000 57,132,000 69,197,000 96,997,000 Tovar va xizmatlar bo‘yicha xarajatlar 42.00.000 26,699,000 29,635,000 36,208,000 Kommunal xizmatlari 42.20.000 15,879,000 18,382,000 19,453,000 Dori-darmonlar, tibbiyotda foydalaniladigan vositalar, vaktsinalar va bakteriologik preparatlar 42.52.400 5,800,000 5,300,000 6,500,000 Tovar va xizmatlar sotib olish uchun boshqa xarajatlar 42.90.000 5,020,000 5,953,000 10,255,000 Tibbiyot muassasalarining moddiy rag‘batlantirish va rivojlantirish Jamg‘armasini shakllantirish xarajatlari 48.21.600 30,433,000 39,562,000 60,789,000
I-guruh bo‘yicha xarajatlar oxirgi ikki yilda o‘sish sur’ati o‘rtacha 21 foizni tashkil qilgan bo‘lsa, IV-guruh bo‘yicha xarajatlarning o‘sish ko‘rsatkichi o‘rta
44 Mirobod tuman budjetidan mablag‘ oluvchi 1-oilaviy poliklinika ma’lumotlari asosida. 42
miqdorda 25 foizni tashkil qilganini ko‘rish mumkin. 1-oilaviy poliklinikaning ajratilgan mablag‘lar xarajat guruhlari bo‘yicha ulushini quyidagi 2.5-rasmda ko‘rish mumkin.
Sog‘liqni saqlash sohasi muassasalari xarajatlarini rejalashtirish va moliyalashtirishda quyidagi ko‘rsatkichlar asosiy hisoblanadi:
sog‘liqni saqlash muassasalaridagi o‘rinlar soni;
poliklinikaga qatnash kunlari soni;
tibbiyot xodimlari soni;
bemor o‘rinning 1 yildagi band bo‘lish kunlari soni. Sog‘liqni saqlash muassasalarida bemor o‘ringa qarab xarajatlar hisoblanadi. Xuddi shuningdek, aholini bemor-o‘rinlar soni bilan ta’minlash ham muhim ahamiyatga ega. Kasalxonalar ham shaharlar katta kichikligiga toifalanadi. Yirik shaharlarda respublika ahamiyatiga ega bo‘lgan markazlashtirilgan kasalxonalar bo‘lib, ularda o‘rinlar soni 1000 dan 4000 taga yetadi. Poliklinikada 1ta vrach bir kunda 15-20 bemorni qabul qilishi mumkin. Shifoxonalarning shart sharoiti, ya’ni binoning hajmi, ichki maydoni, palatalar, xonalar soni, bemor-o‘rinlar soni, yo‘laklari, bog‘i, kanalizatsiya, isitish tizimi, ovqat pishiradigan oshxona, kir
45 Mirobod tuman budjetidan mablag‘ oluvchi 1-oilaviy poliklinika ma’lumotlari asosida. 43
yuvish sharoiti yordamchi xo‘jaliklari ularning shtatlar ro‘yxatini tuzishga ta’sir etadi. Sog‘liqni saqlash muassasasining xarajatlar smetasi va shtatlar ko‘rsatkichi moliya bo‘limlarida ko‘rib chiqiladi va ro‘yxatdan o‘tkaziladi. Budjet tashkilotlarining smetalari va shtat jadvallarini tuzish hamda tasdiqlangan smetalar va shtat jadvallarini ro‘yxatdan o‘tkazish tartibiga rioya etilishi, ularning tasdiqlangan tasnifnomaga, xarajatlar normativlari va limitlariga muvofiqligi uchun amaldagi qonun hujjatlariga muvofiq 46 : -
budjet tashkilotlarining rahbarlari va bosh buxgalterlari - budjet tashkilotlarining ishlab chiqilgan va ro‘yxatdan o‘tkazish uchun kiritiladigan tasdiqlangan smetalari va shtat jadvallari to‘g‘riligi va asoslanganligi uchun; -
jumladan Moliya vazirligi rahbarlari va markaziy apparati xodimlari - budjet tashkilotlarining ro‘yxatdan o‘tkazilgan shtat jadvallari va yig‘ma smetalari to‘g‘riligi va asoslanganligi uchun shaxsan javob beradilar. Sog‘liqni saqlash muassasalarini bir yashovchi kishi hisobiga xarajatlar normatividan kelib chiqib moliyalashtirish usulini qo‘llanilishi “Salomatlik-2” va “Ayollar va bolalar sog‘ligini mustahkamlash” dasturlari doirasida boshlang‘ich tibbiy-sanitariya yordami (BTSYo) muassasalarini boshqarishni takomillashtirish maqsadida qishloq va shahar muassasalarida O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi “O‘zbekiston Respublikasi sog‘liqni saqlash muassasalarini moliyalashtirish va boshqarish tizimini yanada takomillashtirish to‘g‘risida”gi 2005 yil 28 sentyabrdagi 217-sonli Qarorni asosida eksperiment sifatida joriy etildi va o‘z samarasini bergandan so‘ng bosqichma-bosqich keng joriy qilinmoqda. Ushbu qarorga asosan BTSYo Shahar eksperiment (ShE) muassasalari budjetini rejalashtirish bir kishi hisobiga xarajatlarning bazaviy normativi asosida amalga oshiriladi. Bir kishi hisobiga xarajatlarning bazaviy normativi har yili
46 O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999 yil 3 sentyabrdagi 414-son Qarori bilan tasdiqlangan “Budjet tashkilotlarini xarajatlarini moliyalashtirish (to‘lash) Tartibi”ning 37 bandi. 44
eksperimentda ishtirok etuvchi viloyatlarning har bir tumani (Toshkent shahar tumani) uchun alohida belgilanadi. Xarajatlarning bazaviy normativi quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi 47 :
bunda: ХBNy — rejalashtirilayotgan yil uchun bir kishi hisobiga xarajatlarning normativ bazasi; VSBy — sanitariya-epidemiologiya shoxobchalari, kapital qo‘yilmalar va rejalashtirilayotgan yil uchun markazlashtirilgan tadbirlar xarajatlaridan tashqari, viloyatlar, Toshkent shahar sog‘liqni saqlash umumiy budjeti; АSy — rejalashtirilayotgan yilning 1 yanvardagi holatiga ko‘ra BTSYo ShE muassasalariga biriktirilgan viloyat shaharlari/Toshkent shahri aholisi soni; O‘Uy — hisobot davrida tegishli viloyat/Toshkent shahar sog‘liqni saqlash budjetida BTSYo ShE muassasalari budjetining o‘rtacha ulushi (koeffitsentlarda). BTSYo ShE muassasalari budjetini hisobot davridagi sanitariya-epidemiologiya nazorati xizmatlari, kapital qo‘yilmalar va markazlashtirilgan tadbirlar xarajatlarini istisno etgan holda viloyatlar/Toshkent shahar sog‘liqni saqlash umumiy budjetiga bo‘lish yo‘li bilan aniqlanadi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2005 yil 21 dekbardagi “Tibbiyot xodimlari mehnatiga haq to‘lashning takomillashtirilgan tizimi to‘g‘risida”gi 276-sonli qaroriga asosan tibbiyot xodimlariga ish haqi to‘lanadi. Mazkur qarorda sog‘liqni saqlash muassasalari, tibbiyot va farmatsevtika xodimlari mehnatiga haq to‘lash bo‘yicha tarif setkasi va tarif razryadlarini ko‘rsatilgan. Sog‘liqni saqlash muassasalariga ish haqi, ish haqiga ajratma, boshqa (kanselariya va xo‘jalik xarajatlari, xizmat safari xarajatlari, o‘quv xarajatlari, oziq-ovqat xarajatlari, dori-darmon xarajatlari, yumshoq va qattiq, jihozlar xarajatlari, kapital va joriy ta’mirlash) xarajatlari rejalashtiladi. Aytish mumkinki,
47 O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi “O‘zbekiston Respublikasi sog‘liqni saqlash muassasalarini moliyalashtirish va boshqarish tizimini yanada takomillashtirish to‘g‘risida”gi 2005-yil 28-sentyabrdagi 217-sonli Qarorining 6-bandi. 45
bu xarajatlar ichida ish haqi xarajatlari eng yuqori o‘rinni egallaydi. Ish haqi xarajatlari umumiy xarajatlarning 75-80 foizni tashkil etadi. Ish haqi fondi tibbiyot xodimlari ish faoliyatiga ko‘ra, quyidagi ish haqlarini o‘z ichiga oladi:
tungi navbatchilik uchun haq;
bayram kunlari uchun haq;
maslahatlar uchun haq. Vazirlar Mahkamasining №276-sonli qarori bilan tasdiqlangan “O‘zbekiston Respublikasi davlat muassasalari tibbiyot va farmatsevtika xodimlari mehnatiga haq to‘lash tartibi va shartlari to‘g‘risidagi Nizomi”ga muvofiq Mehnatga haq to‘lashning takomillashtirilgan tizimi joriy etiladigan davlat muassasalari tibbiyot va farmatsevtika xodimlarining mehnatga haq to‘lash bo‘yicha 4 guruhlari belgilab berilgan. Ushbu guruhlardan kelib chiqqan holda bevosita barcha tibbiyot xodimlariga haqni hisoblashda qo‘llaniladi. Jumladan ushbu guruhlarga tayangan holda, “Tibbiyot muassasasining moddiy rag‘batlantirish va rivojlantirish jamg‘armasi”ni shakllantirish va uning mablag‘larini sarflash yo‘nalishlarini belgilashda ham foydalanilgan. Ya’ni, tizim xarajatlarida tibbiyot xodimlari ish haqlari mablag‘laridan tashqari dori-darmon vositalari, oziq-ovqat uchun xarajatlar hamda moddiy-texnika bazasini modernizatsiya qilishga yo‘naltirilgan xarajatlar miqdorini oshirish ham muhimdir. №276-sonli qarorda “O‘zbekiston Respublikasi davlat muassasalari tibbiyot va farmatsevtika xodimlari mehnatiga haq to‘lash tartibi va shartlari to‘g‘risida”gi tasdiqlangan Nizomda tarif setkasiga muvofiq xodimlarning ushbu toifalari mehnatiga haq to‘lash razryadlari va tarif koeffitsiyenti bilan tasdiqlandi. Poliklinika misolida ko‘radigan bo‘lsak, birinchi navbatda shtatlar jadvali tuziladi, u aholi soniga qarab, kerakli vrach, hamshira, kichik tibbiy xodimlar aniqlanadi. Shtatlar jadvaliga asosida xodimlarning tarifikatsiya ro‘yxati hisoblab chiqiladi. Xodimlarning ish haqlari esa ushbu tarifikatsiya asosida hisoblab chiqib tayinlanadi. Tibbiyot xodimlarining tarif stavkalari, tarif setkasi asosida ish haqlari belgilangan eng kam oylik miqdorini tegishli guruhlarga kiritilgan sog‘liqni 46
saqlash muassasalari xodimlari uchun belgilangan tarif setkasining tegishli razryadi tarif koeffitsiyentiga va tuzatish koeffitsiyentiga ko‘paytirish yo‘li bilan belgilanadi. Ish haqini belgilash barcha hollarda asosiy, o‘rindoshlik va o‘rinni bosadigan lavozimlar bo‘yicha amalga oshiriladi. Tarif setkasi bo‘yicha razryadlar tibbiyot, farmatsevtika va rahbar xodimlar lavozimlari bo‘yicha belgilanadi. Sog‘liqni saqlash muassasalarining rahbarlari, ularning o‘rinbosarlari, bosh tibbiyot hamshiralari uchun mehnatga haq to‘lash tarif setkasi bo‘yicha razryad sog‘liqni saqlash muassasaning turiga qarab tabaqalashtiriladi. Yagona tarif setkasi mehnatga haq to‘lash tizimini takomillashtirish hisobiga o‘z malakasini oshirishdan manfaatdorlikni kuchaytirishni nazarda tutadi. Tibbiyot va farmatsevtika xodimlari uchun mehnatga haq to‘lash bo‘yicha razryadlar 48 :
kichik tibbiyot xodimlari uchun;
vrach xodimlar uchun;
davolash-profilaktika muassasalarining farmatsevtika xodimlari uchun;
tibbiyot muassasasida vrachlikdan boshqa faoliyatni bajarayotgan oliy ma’lumotli mutaxassislar uchun. Yangi tarif setkasiga muvofiq tarif stavkasi oshdi, turdosh razryadlar o‘rtasidagi farq ko‘paydi. Sog‘liqni saqlash muassasalarida xodim uchun quyidagi qo‘shimcha to‘lovlar mavjud: 1.
kam oylik ish haqining 50foizmiqdorida, 6 tadan ortiq bo‘lsa, eng kam oylik ish haqining 70foizmiqdorida qo‘shimcha to‘lov belgilanadi. 2.
50foizmiqdorida, birinchi malaka toifasi uchun eng kam oylik ish haqining 40foizmiqdorida, ikkinchi malaka toifasi uchun eng kam oylik ish haqining 20foizmiqdorida, tibbiyot va farmatsevtika fanlari doktori ilmiy darajasi uchun eng kam oylik ish haqining 70foizmiqdorida, tibbiyot va farmatsevtika fanlari
48 O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2005 yil 21 dekabrda 276-son Qarori bilan tasdiqlangan “O‘zbekiston Respublikasi davlat muassasalari tibbiyot va farmatsevtika xodimlari mehnatiga haq to‘lash tartibi va shartlari to‘g‘risida Nizom”ining 8-,9-,10-,12-13-bandlari. 47
nomzodligi uchun - eng kam oylik ish haqining 45foizmiqdorida qo‘shimcha to‘lov to‘lanadi. 3.
O‘zbekiston Respublikasida xizmat ko‘rsatgan sog‘liqni saqlash xodimi faxriy unvoni uchun - eng kam oylik ish haqining 60foizmiqdorida qo‘shimcha to‘lov to‘lanadi. 4.
Turg‘un tipdagi muassasalar xodimlariga tungi vaqtda ishlaganligi uchun egallab turgan lavozimi bo‘yicha har bir soat uchun soatli tarif stavkasining 50foizmiqdorida qo‘shimcha to‘lov to‘lanadi. IV-guruh xarajatlari o‘tgan yildagi xarajatlari ko‘rsatkichlariga nisbatan aniqlanib, unda dori-darmonga xarajatlar o‘tgan yildagi hajmdagi dorilarni hozirgi narxlarda, normativlar bo‘yicha aniqlab topiladi. Tibbiyot xodimlarini mehnatga vijdonan munosabati va ko‘rsatayotgan xizmatlarning yuqori sifati uchun ularning tarif stavkasiga har oylik ustamalar belgilash yo‘li bilan moddiy rag‘batlantirish va taqdirlash, ularga mukofot berish, bir martalik moddiy yordam ko‘rsatish kabi tadbirlar amalga oshiriladi. Yuqoridagilardan ko‘rinib turibdiki, tarif setkasi va unga to‘lovlar, ustamalar sog‘liqni saqlash muassasalari xodimlarini ishga bo‘lgan munosabatlarini o‘zgartirishga yo‘naltirildi. Sog‘liqni saqlash muassasalari barcha budjet tashkilotlari singari keyingi yil uchun budjet so‘rovi bo‘yicha talabnomalarni tegishli mahalliy budjetiga yoki respublika budjetiga qonunda belgilangan tartibda topshiradi. Joriy yilda davlat budjeti
tasdiqlangandan so‘ng
g‘aznachilik tizimida sog‘liqni saqlash muassasalarining xarajatlari smetasi doirasida moliya yili mobaynida xarajatlar to‘lab beriladi. Aholi sog‘ligi darajasi davlatning ijtimoiy jihatdan rivojlanganligini anglatadi. Shunday ekan, har qanday davlat uchun aholini qulay va sifatli tibbiy yordamlar bilan ta’minlash muammolarini bartaraf etish va mablag‘larning samaradorligini oshirish doimo dolzarbligicha qoladi. Aholi sog‘ligi darajasi davlatning ijtimoiy jihatdan rivojlanganligini anglatadi. Shunday ekan, har qanday davlat uchun aholini qulay va sifatli tibbiy yordamlar bilan ta’minlash muammolarini bartaraf etish va mablag‘larning samaradorligi- ni oshirish doimo dolzarbligicha qoladi.
|
