Tashqi muhitning kishi organizmiga mexanik, elektrotermik, kimyoviy va nur ta’siri natijasida to'qima va a’zolarda anatomik va funksional o'zgarishlarning paydo boMishi shikastlanish deyiladi

______________________________________________________________________


Tilaremiya — o‘tkir yuqumli kasallik bo‘lib, umumiy intok- iya, isitma, limfatik tugunlar, teri, shilliq pardalar va o‘pka mishi bilan o‘tadi.
Etiologiyasi. Tularemiya qo‘zg‘atuvchisi — tularemiya tayoqchasi kattaligi 0,2—0,7 mkm, grammanfiy, harakatsiz, spora hosil lydi, kapsulaga ega. U polimorf (kokksimon shakllari ham aydi). Oddiy oziq muhitlarida o‘smaydi. Tuxum sarig‘i qo‘- in suyuq muhitda yaxshi rivojlanadi. Keyingi vaqtda qo‘z- kchini o‘stirish uchun tovuq embrionlari qo‘llanmoqda. Tularemiya mikroblari suvda va namli tuproqda 4 oydan ziyod, atilgan mahsulotlarda esa 3 oydan ortiq vaqt saqlanishi mumkin. iangan suv, qaynatish, quyosh nurlari ta’sirida tez nobud di.
Epidemiologiyasi. Infeksiya manbai — kemiruvchilar (sich- qumsichqonlar, suvda yashovchi kemiruvchilar, yumron- ir, quyonlar)dir. Tularemiya bilan uy hayvonlari ham kasal- mumkin. Odam turli yo‘llar bilan, ya’ni transmissiv (qon rchi hasharotlar orqali — masalan, kemiruvchilardan kasallik m kanalarning chaqishi), aloqa (ov, o‘lgan kemiruvchilar li shilib olish va ularga ishlov berish), aspiratsion (uzoq ir davomida g‘aramlangan va kemiruvchilar siydigi bilan [igan donlarni yanchishda hosil bo‘lgan changlami yutish va 1 alimentar (kemiruvchilar siydigi va najaslari bilan zararlangan ilotlar yoki kasal hayvonlar go‘shtini iste’mol qilish hamda infeksiya tushgan suvlarni ichish) yo‘llar bilan kasallik yuqtil mumkin. Kasallikdan keyin turg‘un immunitet hosil bo‘ladi.
Patogenezi va patologik anatomiyasi. Tularemiya qo‘zg‘atu\, organizmga teri, ko‘z shilliq pardalari, nafas va oshqozon-i( yo‘llari orqali kiradi. Kirish joyi ko‘pincha kasallikning ko‘rinishini belgilab beradi. Mikrob qon oqimi bilan ret* limfatik tugunlarga tushadi, u yerda nekrotik o‘choqli yallig'la. jarayonini chaqiradi. U yerdan qonga o‘tib (bakteremiya), bv organizm bo‘ylab tarqaladi. Bu esa umumiy intoksikatsiya va l a’zolar (taloq, jigar, o‘pka)ning spetsifik zararlanishiga olib kel Allergik holat yuzaga keladi, bu kasallik patogenezida kattal o‘ynaydi.
Patomorfologik jihatdan limfatik tugunlar va ichki a’ to‘qimalarida ko‘plab granulemalar hosil bo‘ladi. Tularemiya lariga miya pardalari, miya to'qimalari va periferik nervlar zar kiradi.