Tashqi muhitning kishi organizmiga mexanik, elektrotermik, kimyoviy va nur ta’siri natijasida to'qima va a’zolarda anatomik va funksional o'zgarishlarning paydo boMishi shikastlanish deyiladi

Otoskleroz
Otoskleroz — bu keng tarqalgan suyakli labirint kasalligi. Uning oqibatida tez avj oluvchi karlik yuzaga kelishi mumkin. Bu ichki quloq kapsulasining birlamchi distrolik kasalligi bo‘lib, eshitish qobiliyatining tobora pasayib borishi bilanxarakterlanadi. Kasallik boshlanishida, ichki quloqning suyak qismida o‘zgarish kuzatiladi, ya’ni qattiq suyakning bn’/i joylari qalin spongioz to'qimaga aylunadi. Bunday holat ko’proq yassi darcha sohasida, so'ngru chig'itnoq Ichlilu vu ichki eshituv yoMi atrofida qayd cliltidi. Quloq tekshirilgundu nog'orn pnrda o'/.garmagan bo‘lib, eshituv nayining o'lka/iivchanligi yaxshi mobaynidi. Kasallik rivojlanib chlg'anoqda ham o‘zgarish yuz bera­di, bunda tovush qabul qiluvchi boMim ham buziladi. Otosklcro/ning diagnostikasida eshitish faoliyatini tekshirish muhim ahamiyatga ega. Kamerton va audomet- riya yordamida (ovushning suyak orqali o‘tishining yomonlashgani aniqlanadi.


MAVZU: _______________________________________________
_____________________________________________________________________


Quloq suprasi — ten bilan qoplangan elastik tog'aydan ti zilgan bo‘lib, tovush to‘lqinini ushlash vazifasini bajaradi. Tog'ay quloq chetida qayrilib supra burmasini hosil qiladi. Quloq suprasining asosini 0,5—1 mm qalinlikdagi elastik tog‘ay tashkil qilib, u har yon tomonidan teri hamda tog‘ay usti pardasi bilan qoplangan. Quloq suprasi uning tashqi sathini o‘rab olgan gajak va ichki tomondan unga -'qarama-qarshi joylashgan bolishsimon gajakdan tuzilgan. Quloq suprasining oldingi tomonidan ko4arilib tashqi eshituv yo‘lini bekitib turadigan bo‘rtmasi supacha deyiladi. Uning orqa tomonidagi boshqa bo‘rtmasi qarshi supacha deyiladi. Quloq suprasining pastki qismida tog‘ay plastinka o'rnidti yumshoq yog‘ qatlami bor. Bu joy quloq yumshog'l deyiludi. Quloq suprasi voronkasimon torayish hosil qillb, tushqi enhituv yomiga aylanadi. oshituv yoni uzunligi 30—35 mmli «8» simon kanal boMib, tMhqi tomondan quloq teshigi, ichkaridan nog'oru purdt bllin chcgarnlanib turadi. Tashqi eshituv yo'li teri biliin qoplangan, quloq suprasi terisining davomi hisobionadl. Tashqt yo'lining pardali tog‘aysimon bo‘limidagi terining qalinligi 1—2 mm bo‘lib, sertuk, yog' va sera ishlab chiqaradigan bezlari bonJBu bezlar shaklan o‘zgargan yog‘ bezlardir. Ular jigarrang sekret ajratadi bular o‘z navbatida yog* bezlari ajratmasi va tashqi eshituv yo'li terisidan ko‘chgan epiteliylar bilan birgalikda quloq kirini hosil qiladi.t'^Nog'ora parda (membrana tympani) soat oynasiga o'xshash botiq doira shaklida bo‘lib, yupqa va elastik to‘qimadan tuzilgan, diametri o‘rta yoshdagi odamlarda 9x12 m/wcha bo‘ladif. Quloqning. nog‘ora par
dasi nog‘ora bo‘shlig‘ining tashqi devori hisoblanadi. U tashqi quloqdan o‘rta quloqni ajratib turadi. Shakh noto‘g‘ri (oval ko'rinishida bo‘lib) juda qattiq, xiybl elastik va
juda yupqa (0,1 mm gacha) anatomik tuzilmadir./^og‘ora parda 3 qavatdan iborat: tashqi — teri qavat (bezsiz va so‘rg‘ichlarsiz), ya’ni tashqi eshituv yo'li terisining davomi
hisoblanadi, ichki shilliq qavati — nog'ora bo‘shlig‘i shilliq pardasining davomi sanaladi, o‘rta qavat — biriktiruvchi to‘qimadan tuzilgan ikki qavatli tolalardan (tashqi radiar
va ichki aylana tolalardan iborat)/. Nog‘ora parda tashqi eshitish kanali bilan o'rta quloq chegarasida joylashgan aylana ariqchaga soat oynasi soat korpusiga joylashgandek kirib turadi Tashqi quloq uyqu arteriyasi va yiiqori jag‘ arteriyasi tarmoqlaridan oziqlanadi. Tashqi quloqning harakat innervatsiyasi yuz nervi tarmoqiari, sezgi innervatsiyasi uch shoxli va adashgan nerv tarmoqiari bilan boshqariladi. 0‘rta quloq {auris media) — nog'ora bp‘shlig‘i va Yevs- taxiy nayidan tashkil topgan Nog‘ora bo‘shlig‘i {сайт tympani) chakka suyagining toshsimon o‘sig‘i ichida joylashgan bo‘Iib, hajmi —1 kiib sm keladi, uni noto‘g‘ri formadagi kubga o‘xshatisii mum- kin. Nog‘ora bo‘shlig‘ining oltita devori bor: Yuqori devori yoki nog‘ora bo‘shlig‘ining tomi yupqa suyak plastinkasidan tuzilgan bo‘Iib, o‘rta quloqni kalla bo‘shlig‘idan ajratib turadi. Orqa devori nog‘ora bo‘shlig‘ini so‘rg‘ichsimon o‘siq ichidagi havo saqlovchi kataklar bilan qo‘shadigan bir necha teshikchalardan iborat.Pastki devor yordamida nog‘ora bo‘shlig‘i bo‘yintu- ruq venaning piyozsimon qismidan ajralib turadi. U yupqa plastinkadan iborat. Oldingi devori ichki uyqu arteriyasi kanalidan ajratib turadi. Uning yuqori qismida eshituv nayining teshigi bor.Ichki devori yupqa plastinkadan iborat. Devor o‘rtasida bo'rtib chiqqan do'nglik pastda joylashgan dumaloq teshik nog'ora parda bilan qoplangan. Do‘nglikning yuqorirog‘ida joylashgan oval teshikni o‘rta quloqqa joylashgan uzangining asosi bekitib turadi. Oval teshik tepasida yuz nervi o'tadigan kanal yotadi. Kanal devori juda yupqa bo'lib, o'rta quloq kasallanganda yuz nerviga ta’sir etadi. Tuohqi devori — o‘rta quloq bilan tashqi quloq chogailildll Joylushgan nog‘ora pardadan iborat. Nog'ora bo’uhllg'ining shilliq pardasi burun-halqum shilliq pardMlning duvunii hisoblanadi. Nog‘ora bo‘shlig‘i 3 ta eNhiliith luyMkeheluridim; bolg'acha, sandon va u u/ungidon Ibarat bti'llb, uliir o'/aro paylar va boylamlar (bo‘g‘imlur) biltin birlkknn, lu/lllshi va funksiyasi jihatidan yaxlit zanjir hosil qilgan, u nOg‘ora pardadan dahliz darchasigacha davom etadi Nog‘ora bo‘shlig‘ida ikkita muskul bor. Ular nog'orapardani taranglab turuvchi muskul va uzangi muskulidir. Bu ikkala muskul, bir tomondan, eshituv suyaklarini tarang tortib, ya’ni tovushni o'tkazish uchun qulayvaziyatda tutib turadi, ikkinchi tomondan, ichki quloqni har xil kuchli tovush zarbalaridan reflcktor ravishda qisqarib zaradanishdan himoya qiladi. Shunday qilib, havo toMqini tashqi quloqdan nog‘ora pardaga tegib, uni harakatlantiradi. Bu harakat to‘lqini o‘z navbatida eshitish suyakchalarini harakatlantirib, eshitish (havo) toMqini ovalsimon teshik orqali ichki quloqqa o‘tkaziladi Eshituv (Evstaxiy) nayi orqali nog'ora bo‘shlig‘I burun-haiqum sohnsida tashqi muhit bilan tutashgan. U ikki qismdan Iborat: qisqa suyak (kanalning 1/3 qismi) va uzun tog'ayslmon pardali qism (kanalning 2/3 qismi). Uning uzunligi katta odamlarda 3,5 sm, chaqaloqlarda 2 sm. bo‘lib, suyak qismi tog'ay qismidan 2 mm qisqadir. Eshituv nayining yutqun teshigi burun-halqumning yon devorida joylashgan boiib, pastki burun chig‘anog‘iga to‘g‘ri Nog'ora bo‘shlig‘ining qon bilan ta’minlanishi nog'ora va bigiz-so‘rg‘ichsimon arteriyalar orqali amalga oshadi. Nog'ora bo‘shIig‘idan qonning orqaga qaytishi esa shu nomli venalar orqali ta’minlanadi. Limfa esa eshituv nayi shilliq pardasi bo‘ylab yutqun orti limfa tugunlari orqali oqadi. Nog‘ora bo‘shlig‘ining sezuvchanligi 3 shoxli hamda til-halqum nervlari tolalaridan iborat, nog‘ora chigali orqali innervatsiya qilinadi. Ichki quioq {auris interna) murakkab tuzilgan bo‘lib, chakka suyagining piramidasimon o‘simtasi ichida Joylushgan va labirint deb ataluvchi suyak kanallaridan tuzilgiin. Suyak labirinti ichida pardasimon labirint Joylnshgnn. Piirdasimon labirint endolimfa bilan, suyak labirinti blinn pardiisimon labirint orasidagi bo‘shliq esa kimyoviy turklblgu ko'ra orqa miya suyuqligiga o‘xshash perilimfn bilnn tuMgan. Suyak labirinti dahliz, 3 ta yarim halqasimon kunitHiir vu chig'anoqdan tashkil topgan


Dahliz (vestibulum) suyak labirintning markaziy qismini tashkil etib, uning tashqi devorida dahliz darchasi, qarama-qarshi ichki devorida dahlizning pardasimon xaltachalari uchun 2 ta yuza chuqurchalar boladi Oldingi xaltacha dahlizning oldingi tomonida joylashgan pardasimon chig‘anoq bilan, orqadagi xaltacha esa dahlizning orqa va yuqori tomonida joylashgan 3 ta pardasimon yarim doira kanal bilan tutashadi. Yarim halqasimon kanallar 3 la kanallardan iborat bo'lib, 3 ta tekislikda: gori/ontal, frontal va sagital tekisliklarda joylashgan. Har bir kanalning ikkita oyoqchasi bo'lib, ular ampulyar va oddiy oyoqcha deyiladi. Oldingi va orqa kanallarning oddiy oyoqchalari bir-biriga qo'shilib bitta umumiy oyoqchani tashkil qiladi. Natijada 3 ta yarim halqa kanallarning 6 ta oyoqchalari va 5 ta teshigi bor, ular dahlizga ochiladi


MAVZU: ___________________________________________________________ ____________________________________________________________________