Техноген indd

3-rasm. “Coso kubi”

Risk Yevropa assotsiatsiya federatsiyasi standarti (FERMA) risk- menejment instituti (IRM), Risk-menejment va sug‘urta as- sotsiatsiyasi (AIRMIC) va risk-menejment bo‘yicha milliy forum (ALARM) tomonidan qo‘shma holda ishlab chiqilgan.

“Coso kubi” mualliflari fikriga ko‘ra, bunday fundamentga ega bo‘lish, ishlashni osonlashtiradi va hamjihatlikni oshiradi, chunki ishtirokchilar orasida muloqot qilish uchun yagona “til” topiladi. Kompaniya boshliqlari o‘z kompaniylarida risklarni boshqarishni baholashda yagona asosga tayanishadi, buni rivojlantirgan holda o‘z maqsadlariga erishishni ta’minlashadi. Qonun chiqaruvchi va bosh- qaruv organlari kompaniyalarining risk boshqaruvi jarayoni haqida to‘liq axborotga ega bo‘lsalar, ulardagi afzallik va cheklovlar haqi-
da tushunchaga ega bo‘lishadi. Agar har qaysi tomonlar risklarni boshqarishda yagona konsepsiya va tamoyillarga asoslangan hol- da faoliyat yuritishsa, keltirib o‘tilgan barcha afzalliklarining to‘liq ishlashini kuzatishimiz mumkin bo‘ladi.
Risk “hodisalar va oqibatlarning ehtimollar kombinatsiya- si” orqali aniqlanadi. FERMA standarti bo‘yicha risklar 4 guruhga bo‘linadi: strategik, operatsion, moliyaviy va xatar riski.
Ekspertlar to‘liq ishlangan milliy standartlardan biri sifatida, Avstraliya va Yangi Zelandiyaning risk-menejmenti bo‘yicha stan- dartini e’tirof etishadi. AS/NZS 4360 standarti umumiy xarakterga ega bo‘lib, u asosan transmiliy kompaniyalarda riskni boshqarishni ko‘zda tutadi (5-rasm).
Bunda riskni boshqarish deganda, ehtimoliy imkoniyatlardan foydalanayotgan bir vaqtda, salbiy ta’sirlarni boshqarishga yo‘nalti- rilgan madaniyat, jarayon va tizimning umumiyligi tushuniladi.
2002-yilda risklarni boshqarishni birxillashtirish hamda turli darajalarda standartlarni ishlab chiqish maqsadida ISO/IEC Guide 73 «Risk Management Vocabulary Guidelines for use in standards)) kuchga kirdi.
Keyingi standartlarning rivojiga qadam bu risklarni boshqarish sohasida umumiy ISO standarti bo‘ldi, bu ISO 31000 “Risk-menej- ment - prinsiplari va qo‘llash bo‘yicha qo‘llanma” (Risk Manage- ment – Principles and guidelines on implementation) standarti 2009- yilda 26 davlatning standartlashtirish bo‘yicha milliy tashkilotlari tomonidan yaratildi. Shu bilan birgalikda HCO/M3K 73:2002 stan- dart qo‘llanmasi yangilanib, ISO/M3K 31010 ‘Risk-menejement - riskni baholash bo‘yicha qo‘llanma” standarti (ISO/IEC 31010 Risk
-Management – Risk assessment guidelines) ishlab chiqildi.
Rossiyada esa “INTEK” ilmiy-texnik markaz tomonidan shu standartning to‘laqonli tarjimasi bo‘lgan GOCT P HCO 31000:2010 standarti yaratilgan. Standart 2010-yil 21-dekabrda texnik boshqa- ruv va metrologiya federal agentligi tomonidan amalga kiritildi.
GOCT P HCO 31000:2010 risk-menejmentning prinsiplari, infrastrukturasi va jarayonini tasvirlaydi. U ko‘lami, faoliyati va sohasidan qat’iy nazar barcha tashkilotlar tomonidan qo‘llanishi