Tema: Jordano Bruno

Italiyaǵa qaytıw hám qamawǵa alıw
1590 -jıllardıń baslarında Jordano Bruno watanına qaytıp keldi. Paduada ol universitet oqıtıwshı lawazımına arza tapsırdı. Qızig'i sonda, bir jıl ótkennen, onı Galileo Galiley qabılladı.
1592 jılda aristokrat Jovanni Mocenigo filosofni veneciyaga kelip, mnemonika usılların úyretiw ushın usınıs etdi. Bir muncha waqıt ótkennen, ol Brunonıń bid'atchi qarawları haqqında bir neshe qaralawlar jazdı. Jergilikli inkviziciya filosofni qamawǵa aldı. Birinshi soraw waqtında Jordano eskertiwlerdiń kelip shıǵıwın Mocenigodin’ oqıw ushın pul tólewdi istamasligi menen anıqlama berdi.
1593 jılda filosof Rimge jiberildi hám ol erda etti jıl dawamında tergew dawam etdi. Bruno 1600 jılda qatl etilgen. Ol Rim maydanlarınan birinde jaǵıp jiberilgen.

Hu’kimnin’ siri
Filosofdıń jumısı boyınsha hújjetler tolıq saqlanmaganligi sebepli, onıń hu’kimi bir neshe ásirler dawamında ilimpazlardı qızıqtirib keledi. Birpara dereklerge kóre, Bruno óz ayıplawshıları húkim shıǵarıwdan qorqıwın aytqan. Onıń óliminen keyin Rim átirapında filosof " lyuteranlik ushın" qatl etilgani haqqında mısh-mısh gápler tarqaldı. Bul Evropaga tek 1598 jılda, Nant pármanına kóre, katoliklar hám protestantlar teń huqıqlarǵa iye bolǵanında kelgen diniy tınıshlıqtı gu’ma’n astına qóyadı. Filosof haqıyqattan da protestantizmga ótiwde ayblangani, ol bunı biykarlaw etkeni haqqında maǵlıwmatlar saqlanıp qalǵan.
Filosof Kopernikdin’ qaraslarına hám kóplegen álemlerdiń bar ekenligi haqqındaǵı ideyaǵa sadıqlıǵı ushın qatl etilgani haqqındaǵı bayanatlar da tuwrı emes. Jordanodin’ kitapları qatl etilganidan tek úsh jıl ótip shirkew tárepinen bid'at dep daǵaza etildi.
Kopernik dóretpeleri Bruno opatınan tek 16 jıl ótip qadaǵan etilgen. hám kóp álemler ideyası 13-asirde Áwliye Foma Akvinskiy tárepinen ilgeri surilgan. Bid'at tiykarǵı ayıplaw edi. Evropa tek Reformaciya aqıbetlerinen omon qaldı. Katoliklar hám protestantlar ortasında diniy tınıshlıqqa erisildi, biraq jerkenish hám óz-ara gu’ma’n kúshaydi. Usınıń sebepinen, burınǵı Dominikandin’ qarawları, rásmiy táliymatqa qarsı túrde, qıyanat retinde qabıllandı.
Italiyalıq tariyxshi Luidji Firpo ayıplawlardı qayta qayta tiklewge háreket etdi. Onıń pikrine qaraǵanda, inkviziciya Brunoni aybladi:

• 
  katolik shirkewin sın pikir bıdırdıw jáne onıń dogmalarini biykar etiw;
  
• 
  Uchbirlik táliymatına, Masihdin’ ilohiy tábiyaatına hám sáwlelengenlanishga gu’ma’n ;
  
• 
  Isodin’ Qutqarıwshı Masih retindegi táliymatın hám Bibi Maryamdin’ pák koncepciyasın biykar etiw;
  
• 
  transubstanciyani biykar etiw - sharob hám nonni Masihdin’ denesi hám qanına aylandırıw dástúri hám ǵalabalıq zárúriyat ; tilsimlik hám pal ashıw ;
  
• 
  metempsikozga ıseniw - ruxlanıwlardıń kóshiwi hám insan ruhini haywan denesinde sáwlelengenlew múmkinshiligi.
  

Jordano Bruno tiykarınan ne dawa etkeni anıq belgisiz, biraq sanap ótilgen ayıplawlar saldamlı jaza ushın etarli.