Tema: kirisiw. Sintaksis hám onin` izertlew obyekti

Tuwra tolıqlawısh

Tuwra tolıqlawıshtıń tabıs sepliginde keliwinińózi onıń awıspalı feyil menen baylanıslıǵın, awıspalı feyil aǵza táre­pinen basqarılatuǵınlıǵın kórsetedi. Mısalı: Kórdiń be? awıs­palı feyili tabıs sepligindegi sózdi talap etedi. Anardı kórdiń be? Sóylewde bárhá kimdi? sorawın talap etedi.
Tuwra tolıqlawıshlar háreketke tikkeley baylanıslı bolǵan predmetti bildiretuǵın ashıq hám jasırın tabıs sepligindegi to­lıqlawıshlar boladı. Tuwra tolıqlawıshlardıń anıq hám jasırın tabıs sepliginde qanday da stil`lik, semantikalıq parq qıladı. Sóylewshi hám tıńlawshıǵa burınnan málim bolǵan predmetti bil­dirgende tabıs sepligi jalǵanadı, al ulıwma predmetti bildirgende tabıs sepliginiń qosımtası jalǵanbaydı. Mısalı: Otın ákel. Otındı ákel. Tuwra tolıqlawıshlar tómendegi jaǵdaylarda ashıq tabıs sepliginde turadı.
1. Menshikli atlıqlar ashıq tabıs sepliginde keledi. Mısa­lı: Men kórdim dep aytılmaydı.Awılda Anar muǵallimdi ushırattım. 2. Almasıq sózlerdi bildirilgende ashıq tabıs sepliginde turadı. Men seni izlep keldim. Hesh kimdi kóre almadıń ba?3. Aldında ózine tán anıqlawıshı bar tuwra-tolıqlawıshlar ashıq tabıs sepliginde turadı. Mısalı: Men keshegi qızdı kórdim. Baslıq bergen wádesin orınlasın.4. Kelbetlik feyiller zatlasıp qollanıladı:Jaqsını hámme sıylaydı. Issını ózińe bas, jaqsa qońsıńa bas.5. Eki yamasa bir neshe tolıqlawısh bir-birine salıstırmalı aytılǵanda: Men onıń jaqsısın asırıp, jamanın jasırıp júrsem.6. Tuwra tolıqlawısh baslawıshqa usas sóz benen berilgende:Bul zamanda adam adamdı sıylaw kerek.7. Sóylewshi menen tıńlawshıǵa belgili bolǵan predmetti bildirgende: Kitaptı ákeldiń be? Qosıqtı yadlaw kerek.8. Predmetlerdi bildiretuǵın sózler salıstırmalı mánide berilgende: Ol jeńgesine qaraǵanda dayısın jaqsı kóredi.Tuwra tolıqlawıshlar tómendegi jaǵdaylarda jasırın tabıs sepliginde turadı.1. Tuwra tolıqlawıshlar qanday da belgisiz, ulıwma pred­metti bildirse tabıs sepliginiń qosımtası jalǵanbaydı. Mısalı: Ol kúni-túni kitap oqıydı. Tawda bulaq kórdik.2. Birgelkili tolıqlawıshlardıń aldıńǵıları jasırın tabıs sepliginde turadı. Mısalı: Anar, Altın, Gúlzardı kórdim. Ki­tap, qaǵaz, qálemińdi alıp kel.Tómendegi qospa feyiller tuwra tolıqlawısh dep qaralmaydı. Mısalı: qosıq aytıw, saz shertiw, jumıs islew, ot jaǵıw, qazan asıw h.t.b.
Tuwra tolıqlawıshtıń jalǵawı, jalǵawsız keliwi gáptegi orın tártibine de baylanıslı boladı. Tolıqlawısh bayanlawıshtan basqa aǵzalar menen kelip qashıq tursa tabıs sepligi jalǵanǵan boladı.Mısalı: Inim kiyimlerin úyge ákelip tasladı.
Bayanlawıshtan aldın kelgende jasırın tabıs sepliginde turadı. Mısalı: Bazardan kiyim aldı. Mallarǵa shóp saldı..