Tema: Xirurgiya fani xaqida tushuncha. Xirurgik davolash xususiyatlari Reja

O’tkir kuyish toksemiyasi-kuyish kasalligining keyingi davri bo’lib, 2-3 kundan ikki haftagacha davom etadi. Bu davrda zaharlanish belgilari ustun bo’ladi: tana harorati 38-400 S, tahikardiya, nafasni tezlashishi, kamqonlik, oqsil almashinuvi buzilishi, jigar va bo’yrak faoliyatining izdan chiqishi.
Septikotoksemiya-10-15 kunlarda boshlanib, infektsiya rivojlanadi. Ko’pincha infektsiyaga stafilakokklar, ko’k yiring tayoqchasi, ichak tayoqchasi, proteylar sababchi bo’ladi.Bu davrda zaharlanish, kamqonlik, oqsillar etishmovchiligi belgilari kuzatiladi.
Rekonvalestsentsiya davrida a'zo va to’qimalarning faoliyati tiklana boshlaydi.
Kuygan sohani aniqlash.
Kuygan odamga to’qri tibbiy yordam ko’rsatish uchun kuygan sohani aniqlash lozim.
Kaft bilan o’lchash-katta yoshli odamda kaftning ichki yuzasi butun badan yuzasining 1-2 % ini tashkil etadi. Kuygan sohaga sterillangan salfetka yopib o’lchanadi va shu son 1 yoki 1, 2 ga ko’paytiriladi.
To’qqizlar qoidasiga muvofiq o’lchash- bosh, bo’yin yuzasi jami badanning 9 % ini, bir qo’l yuzasi 9 % ni, tana 36 % ni, qar bir oyoq yuzasi 18 % ni, oraliq va jinsiy a'zolar 1 % ni tashkil etadi. Shu raqamlardan foydalanib kuygan yuzani tahminan aniqlash mumkin.
BTY. Agar bemor olov ta'sirida kuygan bo’lsa, birinchi navbatda ehtiyotkorlik bilan uning kiyimini echish kerak. badanga yopishib qolgan kiyimlar qaychi bilan ehtiyot bo’lib qiyiladi. Odatda kuygan sohaga quruq aseptik pahta-doka boqlam quyishdan iborat bo’ladi. Shu maqsadda mahsus kuyishga qarshi boqlamlardan foydalangan ma'qul. Oyoq-qo’lning ko’p joyi kuyganda transport shinasi quyish shart. Badan sathining ko’p joyi kuyganda bemor sterillangan choyshabga o’raladi. Agar steril material topilmasa toza gazmoldan foydalanish mumkin. Kuygan yuzaga malhamlar, glitserin, bo’yoq eritmalari surtish man etiladi, chunki bu yarani yuvish va uning chuqurligini aniqlashni qiyinlashtiradi.
Kuygan joyning o’zida ko’riladigan chor-tadbirlar: shikastlovchi omilni ta'sirini to’htatish, tana va kuygan joyni sovutish, og’riqni kamaytirish, himoyalovchi boqlam quyish, ishqoriy ichimliklar ichirishdan iborat. Kasalhonaga jo’natish oldidan esa analgetiklar, neyroleptiklar, gistaminga qarshi vositalar yuboriladi. Og’riqni qoldirish uchun narkotik analgetiklar-promedol, omnopon, morfin; gistaminga qarshi vositalar sifatida dimedrol, tavegil, suprastin va b. ishlatilishi mumkin. Shifohonada anesteziya qilinadi, kardiotonik vositalar yuboriladi, plazma o’rnini bosuvchi va elektrolitlar eritmalari (poliglyukin, jelatinol, polifer, reopoliglyukin, «Disol», «Trisol») tomchilab venaga yuboriladi. Sovuq olgan kishiga qoqsholga qarshi zardob yuboriladi.
Mahalliy davolash-yopiq yoki ochiq usulda bo’lishi mumkin. Boqlamlar quyish iloji bo’lmaganda, ya'ni yuz, oraliq. jinsiy a'zolar sohasi kuyganda ishlatiladi. Bunda kuygan joy kuniga 3-4 marta antiseptiklar va antibiotiklar bilan qayta ishlanadi. Kaliy permanganat 1:5000 eritmasi bilan 3-4 marta yuvish mumkin. Hozirgi vaqtda ayrim kasalhonalarda kuyganlarni ochiq davolash uchun abakterial germetik palatalar tashkil etilgan.
Yopiq usulda boqlamlardan foydalaniladi. 2-darajali kuyishda yarani birlamchi yuvgandan so’ng bakteritsid va og’riqsizlantiruvchi ta'sirga ega malhamlar (5-10 % sintomitsin; 0, 5 % furatsilin, 10 % anestezin) surib boqlab quyiladi. Yiringlash kuzatilmasa boqlam bir necha kundan so’ng almashtiriladi.
3 A darajali kuyishda yiringli-demarkatsion yalliqlanish rivojlanadi, shuning uchun quruq pustloq hosil bo’lishiga yordam berish kerak. Buning uchun antiseptiklar (0, 02 % furatsilin, 3 % bor kislota; 0, 5 % kumush nitrat) ishlatilishi mumkin. Malhamlar tavsiya etilmaydi. Epiteliy yangi hosil bo’la boshlagach Vishnevskiy malhami ishlatilishi mumkin. Boqlamlarni almashtirishda 1-3 % vodorod peroksidga namlangan salfetkalar bilan yara yuviladi.
3 B darajadagi kuyishda kuygan soha plastik jarrohlik amaliyoti uchun tayyorlanadi. Chuqur kuyishlarni 3 bosqichda jarrohlik usuli bilan davolanadi: 1) nekrotomiya-nekroz sohasini kesish, 2) nekroektomiya-nekroz sohasini olib tashlash, 3) teri plastikasi.
Kimyoviy kuyish
Kimyoviy kuyishlar kislota, ishqorlar va b. kimyoviy moddalar ta'sirida kelib chiqadi. Kimyoviy kuyishlarda asosiy tadbir terining oqar suvda kamida 15 daqiqa yuvish hisoblanadi, bu faqat ohak bilan kuyganda tavsiya etilmaydi. Kislotalar bilan kuyganda kuchsiz ishqorlar (natriy gidrokarbonat), ishqorlar bilan kuyganda esa kuchsiz kislotalar (0, 01 % hlorid kislota, 1-2 % chumoli kislota) bilan yuvish tavsiya etiladi. Agar kimyoviy modda kiyimga shimilgan bo’lsa, uni tezda echib olish lozim.
Kislotalar bilan kuyganda oqsillar parchalanadi, kislotali proteinatlar kompleksi hosil bo’ladi, to’qimalar qurib, koagulyatsion (quruq) nekroz rivojlanadi. Ishqorlar bilan kuyganda ishqoriy proteinatlar hosil bo’ladi, yoqlar sovunlanadi va kollikvatsion (nam) nekroz rivojlanadi.
Ayrim moddalar bilan kuyganda umumiy o’zgarishlar kuzatiladi. Masalan, fosfor va pikrin kislota nefrotoksik. tanin kislota gepatotoksik ta'siga ega va hak.
Elektr toki va nurdan kuyish.
Elektr tokidan kuyish tok manbai bilan bevosita aloqada bo’lgan joyda kuzatiladi. Tibbiy yordam va mahalliy davolash tadbirlari termik kuyishdagi kabi.
Nurdan kuyish- yadro portlaganda kuzatiladi. Radioaktiv moddalar tanaga yutilib, to’qimalarni o’zgarishiga olib keladi. tanani ma'lum bir qismi nurlanganda nurdan kuyish, butun tana nurlanish olganda esa nur kasalligi deyiladi. Tibbiy yordam tadbirlari aseptik boqlam quyish, muzli haltacha yoki sovuq suvga namlangan boqlam quyish, nekrozga uchragan to’qimalarni olib tashlash va hak. dan iborat. 1-2 darajali kuyishda malham quyib boqlash tavsiya etiladi. Venaga 0, 5 % novokain eritmasi yuborilishi mumkin. Nur kasalligida esa bemor mahsus kasalhonada uzoq vaqt davolanadi.
To’qimalarni past harorat ta'sirida shikastlanishi sovuq olish deyiladi. Ko’proq Sibir va Uzoq Sharq mintaqalarida uchraydi. Sovuq olishda havo harorati, kiyim, namlik, shamol, kishining shahsiy moslashuv hususiyatlari rol o’ynaydi. Masalan, sovuq mintaqada yashovchilar ancha moslashgan bo’ladi. Alkogol Qon tomirlarni kengaytiradi va issiqlikni yo’qolishiga olib kelib, sovuq olishni kuchaytiradi.
Sovuq olishning reaktiv oldi va reaktiv davri farqlanadi. Reaktiv oldi davri bir necha soatdan 1 kungacha davom etib, terining oqarganligi, sianoz, sovuqligi, kam sezuvchanligi bilan tavsiflanadi. Sovuq urgan sohada achishish va paresteziya seziladi, og’riq bo’lishi mumkin. Shikastlangan sohada harorat me'yoriga kelishi bilan reaktiv bosqich boshlanadi.
Reaktiv bosqichda terining qizarishi, qizishi, og’riq achishish kuzatiladi. Teri shishgan, rangi qar hil bo’ladi. Shish va terining rangi shikastlanishning chuqurligini bildirmaydi.
Sovuq olishning 4 darajasi farqlanadi: