Temir-beton armatura beton uchun nimaga kerak?

43. Armaturani tortish natijasida uning mustahkamligi 
kamaymaydimi?
 
Yuzaki qaraganda kamayishi kerak. Chunki tashqi yuk 
qo‘yilgunga qadar armatura tortilgan va uning mustahkam- 
lidan qisman foydalanilgan. Aslida esa vaziyat boshqacharoq. 
Siquvchi kuch P betonga uzatilganda beton bilan armatura 
birgalikda qisqaradi, shuning uchun armaturadagi cho‘zuvchi 
kuchlanish P qiymatga kamayadi, beton esa N
b
=P–P kuch 
bilan siqiladi. Dastlabki holatini tiklash uchun temir-beton ele- 
mentga tashqi cho‘zuvchi kuch N=N
b
+P ni qo‘yish kerak, 
ya’ni N=P (17 rasm). Bundan ko‘rinib turibdiki, armaturaning 
mustahkamligi saqlanadi.
44. Armaturani oldindan zo‘riqtirish qiymati 
sp 
nima bilan 
chegaralanadi?
 
Oldindan zo‘riqish qiymatining yuqori chegarasi 
sp 
chega- 
raviy holatning ikkinchi guruhidagi po‘latning hisobiy qarshiligi 
R
s,ser 
bilan chegaralanadi (son jihatdan armaturaning me’yoriy 
qarshiligi R
sn 
ga teng). U holda tasodifan kuchlanish ortib ket- 
ganda armatura uzilishining oldini olish uchun loyihaviy katta- 
lik 
sp 
ning p kattalikka og‘ishi hisobga olinadi. Shuning uchun

sp
R
s,ser 
– p. bo‘lishi kerak. Boshqa chegara 0,3R
s,ser
+p bo‘lib, 
undan kam bo‘lganda oldindan zo‘riqtirish foydasizdir, p ning
qiymati loyihalash me’yorlarida ko‘rsatilgan.
45. Armatura qanday tortiladi?
 
Armatura mexanik (gidravlik domkrat, yuklar va hokazo), 
yoki elektrotermik usul bilan tortiladi. Elektrotermik usulda 
aniq o‘lchab qirqilgan armatura (har ikkala uchida ankerlari 
bilan) tayyorlab, elektr toki yordamida 350…400
0
C dan ko‘p

---

25
a
b
v
g
bo‘lmagan temperaturagacha qizdiriladi (agar undan ortib ket- 
sa, po‘latning mustahkamligi kamayadi). Qizdirilganda arma- 
turalar uzayadi va ularni shunday holatda tayanchlarga mah- 
kamlanadi. Sovutish jarayonida armatura dastlabki holatga 
qarab harakatlanadi, bunga esa tayanchlar xalaqit beradi, nati- 
jada armaturada cho‘zuvchi kuchlanishlar hosil bo‘ladi.