Teoriyaliq materiallar 1-tema. Finanslıq analiz pániniń teoriyalıq tiykarları

Salıstırıw usılı

Salıstırıw – analizde eń kóp qollanılatuǵın usıl bolıp esaplanadı. Ol gorizontal, vertikal, trendli usıllarǵa ajıraladı.

Ámelde salıstırıwdıń áhmiyetli shártlerine ámel etiw talap etiledi. Olar qatarına ólshem birligi (kólem, shama, muǵdar kórsetkishler), dáwirli aralıqları, iskerlik forması, óndiris sharayatları, isbilermenlik ortalıǵınıń bir túrdeligi, esap-kitaplardıń metodikalıq jaqtan birligin kiritiw múmkin.

Salıstırıwdıń mazmunı – salıstırıwdan ibarat. Salıstırıw tiykarında úyrenilip atırǵan obyekttegi ózgerisler, olardıń rawajlanıw tendenciyaları hám nızamlılıqları úyreniledi.

Salıstırmalı analiz tómendegi túrlerge ajıratıp úyreniledi: gorizontal, vertikal, trend hám sonday-aq bir ólshemli hám kóp ólshemli analizler.

Gorizontal analiz tayanısh (bazalıq) kórsetkishi (reje, ótken jıl, ortasha, aldınǵı xojalıqlardıń kórsetkishi)nen haqıyqıy kórsetkishtiń absolyut hám salıstırmalı ózgerislerin anıqlaw hám bahalaw ushın qollanıladı.

Vertikal analiz ekonomikalıq waqıyalardıń strukturasın úyreniw maqsetinde onıń óz aldına bólekleriniń jámindegi salmaǵın esaplaw jolı menen ámelge asırıladı.

Trend analizi kórsetkishlerdi bir qatar jıllar dawamında salıstırmalı muǵdarlarda ósiw hám qosımsha ósiw templerin úyreniwde qollanıladı.

Bir ólshemli analizde salıstırıw bir obyekttiń bir yaki bir neshe kórsetkishlerin, yaki bir neshe obyekttiń bir kórsetkishin salıstırıw jolı menen ámelge asırıladı.

Kóp ólshemli analizde bir neshe kárxanalardıń úlken spektrdegi kórsetkishleri salıstırıp úyreniledi. Bul analiz kárxanalar hám olardıń bólimleri iskerligin kompleks bahalawda keń qollanıladı.

Salıstırıwda reallıqtıń, haqıyqattaǵı kórsetkishlerdiń reje, ótken jıllar, bazis jılı, ortasha tarmaq, aldınǵı, qalaq, shet el kórsetkishlerine qarata ózgerislerine, olardıń dinamikasına, tolıq hám salıstırmalı ańlatpalarda baha beriledi.

Ekonomikalıq analizde úyreniletuǵın waqıya hám processler muǵdarlı ólshemge iye bolıp, olar absolyut hám salıstırmalı muǵdarlar menen ańlatıladı.

Absolyut muǵdarlar ekonomikalıq waqıya hám processlerdiń kólemi, muǵdarı, ólshemi hám dárejesin ańlatadı.

Salıstırmalı muǵdarlar bir absolyut muǵdardı ekinshi absolyut muǵdarǵa bóliw nátiyjesinde alınǵan tuwındını ańlatadı. Salıstırmalı muǵdarlar hár túrli formada: koefficientlerde (salıstırıw bazası 1), payızlarda (salıstırıw bazası 100), promillerde (salıstırıw bazası 1000) hám promillerde (salıstırıw bazası 10000) ańlatılıwı múmkin.